हे आवडले.

व्वा ! धिस इज समथिंग् वर्दी ! दोन वाचने झाली, अजूनही चित्रगुप्त संवाद वाचावासा वाटतो आणि आता यनावाला समोर असते तर लेखाबद्दल कडकडीत मिलिटरी सल्युटही ठोकला असता.

संवाद चांगला आहे. आवडला. असा चित्रगुप्त सर्वांना भेटो.

ज्यांनी दुष्कृत्ये केलेली असतात त्यांना ती आठवून मानसिक यातना होतात.

असा कोणताही ठोस नियम नाही. एखाद्याला वाटणारी दुष्कृत्ये ही दुसर्‍यासाठी दुष्कृत्ये नसून धर्मकार्ये, न्याय, संस्कृती-परंपरा वगैरेंमुळे निर्माण झालेली सत्कृत्ये असण्याची शक्यता असते.

एकूण संवाद आणि कल्पना आवडली. तोता भट यांना शिक्षकाची नोकरी कशी काय होती हे समजले नाही, पण ते महत्त्वाचे नाही.
केल्या पापाचे शल्य नेणिवेच्या पातळीवर आयुषभर टोचतच असते.
हे पटायला अवघड वाटते. पाप-पुण्याच्या कल्पना सापेक्ष आहेत. दुसर्‍यांना लुबाडणे हे सर्वसामान्यांच्या दृष्टीने पाप असले तरी जो/जी ते करतो/ते आहे त्याला/तिला ( या उचक्या खास स्त्री-पुरुष समानतेच्या समर्थनार्थ!) ते त्या त्या क्षणी किंवा अगदी आयुष्याच्या अखेरीसही पाप वाटते का? आपण करतो आहोते ते चुकीचे आहे हे कळत असून केवळ स्वार्थ या हेतूने मुर्दाडपणे तसे करत राहाणे हा एक भाग झाला. आपण जे करतो आहो त्यात काही चुकीचे नाहीच असे वाटणे हा दुसरा. मला वाटते गैरकृत्ये करणार्‍यांमध्ये दुसर्‍या भागातले लोक अधिक असावेत. एक अगदी वेगळे उदाहरणः पुण्यात गणपतीच्या विसर्जनाच्या मिरवणुकीत गुलालाचा वापर कमी करा असे आवाहन प्रशासनाने केले होते. त्याला 'असल्या आवाहनांना आम्ही भीक घालत नाही,आम्ही गुलालाचा आम्हाला हवा तितका वापर करणारच' असे गुरुजी मंडळाच्या कार्यकर्त्यांनी मस्तवालपणे (आणि जाहीरपणे) सांगितले होते. त्याप्रमाणे त्यांनी तसे केलेच. या लोकांना अगदी आयुष्याच्या अखेरीस अशा गोष्टींची टोचणी लागेल का? सार्वजनिक ठिकाणी कचरा करणारे, पच्चकन् थुंकणारे, रस्त्यावर चुकीच्या बाजूने वेगाने वाहन दामटणारे, सामान्य माणसांना सरकारे कचेरीत नाडणारे, अन्नधान्याची नासाडी करणारे, कागदावर वजन ठेवल्याशिवाय कोणताही कागद पुढे न सरकवणारे.... या सगळ्यांना मरताना आपण केले ते चूक हा साक्षात्कार होत असेल का? मला तसे वाटत नाही. 'हे ईश्वरा, या लोकांना माफ कर, कारण ते जे करत आहेत ते चुकीचे आहे हे त्यांना कळत नाही' या वाक्याचेच अशा सगळ्यांवर आभाळ आहे, असे वाटते.
सन्जोप राव
हरेक बातपे कहते हो तुम के तू क्या है
तुमही कहो के ये अंदाज-ए-गुफ्तगू क्या है

उत्तम संवाद :)

तरीदेखील तोता भट ह्यांना स्वर्ग-नरकाच्या कल्पना ठाऊक होत्या, एका 'नास्तिकाचे' शेवटचे श्वास कसे असतील ह्याबद्दल उत्सुकता आहे, का दुष्कृत्यांची शिक्षा मृत्यू नंतर मिळत नसते हि धारणा(विचार) असल्याने तो मरताना केलेल्या वाईट कर्मांचा विचार करत नसावा?

"कुठला चित्रगुप्त? अंतकाळी तुझा तुझ्याशीच चाललेला हा संवाद आहे.तुझी सदसद्विवेकबुद्धी म्हणजे मी, चित्रगुप्त.

"करावं तसं भरावं" हा त्रिकालाबाधित नी निरपवाद नियम आहे. तो सर्वाना सारखाच लागू आहे.

मात्र कधी कधी असं दिसून येतं की जगात दुष्प्रवृत्त माणसं मजेत आहेत नी सत्प्रवृत्त माणसाना त्रास होतोय. अशा वेळी या नियमाच्या खरेपणाविषयी शंका निर्माण होते. पण हा आपला भ्रम असतो. माणसांची वर्तणूक नी आयुष्यात त्यांच्या वाट्याला येणार्‍या गोष्टी किंवा त्यांच्या वाट्याला येणारा आयुष्याचा शेवट यांचा दीर्घकाळ मागोवा घेतल्यास "करावं तसं भरावं" या नियमाच्या सत्यतेचा निर्विवाद पुरावा आपल्याला सापडतो.

यात गूढ असं काही नाही. माणसाच्या मनोव्यापारांचा थोडा खोलात जाऊन विचार केल्यास हा नियम आपलं काम अगदी बिनचूकपणे कसं करतो ते लक्षात येईल. प्रत्येक माणसात सदसद्विवेकबुद्धीच्या रुपानी एक अंतःस्थ न्यायाधीश असतो जो माणसाचाच एक अविभाज्य भाग असतो. जेव्हा कोणीही माणूस ठरवून एखादी कृती करतो तेव्हा ती न्याय्य आहे की नाही ते हा अंतःस्थ न्यायाधीश त्याला सांगू शकतो. (आठवा - तोरा मन दर्पण कहलाये ....... ). पण स्वार्थानी आंधळा झालेला माणूस एक तर या न्यायाधिशाचा सल्ला घेत नाही किंवा तो सल्ला स्वार्थाच्या आड येत असेल तर त्याचा आवाज दडपून टाकतो नी आपल्याला हवा असलेला तात्कालिक फायदा मिळवतो. त्याचं तो, "हा व्यवहार आहे", "खर्‍या आयुष्यात असंच करावं लागतं", "मी स्वार्थ नाही साधला तरी दुसरा कोणीतरी फायदा घेणारच आहे. मग मी का नको?" अशांसारख्या विधानानी समर्थन करतो. तरीदेखील अंतःस्थ न्यायाधीश आपलं काम करतोच. त्याला, तो माणसाचा अविभाज्य भाग असल्यामुळे, निर्भेळ सत्य माहीत असतं. त्यामुळे कुठलंही शाब्दिक समर्थन त्याची दिशाभूल करू शकत नाही. तो केलेल्या खोटेपणाच्या गुन्ह्याला योग्य अशी शिक्षा ठरवतो, ती माणसाच्या शरीरात नी मनात मुद्रित करतो नी ती पूर्ण होण्याच्या दृष्टिनी बुद्धि होईल याची व्यवस्थाही करतो. (बुद्धि कर्मानुसारिणी! - र्‍हस्व-दीर्घाच्या चुकीकडे दुर्लक्ष करावं).

आयुष्यक्रमाच्या ८०-८५ वर्षे इतक्या प्रदीर्घ कालावधीत हातून घडलेल्या/झालेल्या/केलेल्या फुटकळ चुका अथवा पापे शेवटी शेवटी लक्षातही राहात नाहीत. काही ठळक घटना आणि कौटुंबिक मानापमान मात्र कायमचा ठसा उमटवतात. जिथे कृत्याची जाणीवच नसते तिथे पश्चात्ताप कुठून होणार?
शिवाय पापपुण्याची कल्पना धार्मिक मानली तर धर्मशास्त्राप्रमाणे केलेल्या कृत्याला त्याच धर्मशास्त्रातल्या चित्रगुप्ताकडून शिक्षा कशी होऊ शकेल? शिवाय (पापपुण्य हे नीतीशास्त्राप्रमाणे मोजायचे झाल्यास) नीतीअनीतीच्या कल्पना तरी कुठे शाश्वत आहेत? भारतातल्या प्रचलित नियमांनुसार रस्त्याच्या डावीउजवीकडून गाडी हाकण्याचे नियम अमेरिकेत अगदी उलट होतात. म्हणजे दुष्कृत्ये अथवा पापे ही त्या त्या देशाच्या संविधानानुसार मोजावी लागणार.
मुस्लिम,क्रिस्टिअन् इत्यादी धर्मांमध्ये पापकल्पना वेगवेगळ्या आहेत. वरील संवाद जर हिंदू धर्म पाळणार्‍यांमध्ये घडला असेल (तो तसा घडला हे लेखात उघड झालेले आहे) तर हिंदूधर्माच्या नियमांनुसारच त्याचा निवाडा होईल. हिंदू धर्मामध्ये चित्रगुप्त आहे किंवा नाही, की तो फक्त हिंदू पुराणांतच अस्तित्वात आहे,आणि ही पोथ्यापुराणे हिंदू धर्माचा अधिकृत भाग आहेत की नाहीत हे वेगळे मुद्दे उपस्थित होऊ शकतात. अर्थात या लेखात चित्रगुप्त उपस्थित नाहीच, तोताभटाचा हा संवाद त्याच्या सदसद्विवेकबुद्धीशीच आहे हे खरे.पण धर्मशास्त्र आणि सदसद्विवेकबुद्धी या वेगवेगळ्या सेट्स् ची गृहीतके वेगवेगळी असू शकतात.

लेख वाचला, आवडला पण प्रतिसादांतून पुढे येत असलेल्या 'शाश्वत नीतिमूल्य' या कल्पनेची मौज वाटते. कांटपुराणात वर्णिलेल्या 'माणसाच्या अंतःकरणात असलेला शाश्वत नैतिक विवेक' या वचनावर असलेली उपक्रमी विचारवंतांची अभंग श्रद्धा कौतुकास्पद असली तरी त्यांच्या एकंदर प्रतिपादनाशी विसंगत असणारी आहे. विशेषतः 'करावे तसे भरावे' हा नियम ठायीठायी भंग पावत असल्याचा मुबलक विरुद्ध पुरावाही उपलब्ध असतांना या वचनावरची श्रद्धा ही अंधश्रद्धा आहे किंवा कसे याचा जाणकारांनी खुलासा केल्यास आमच्या ज्ञानात भर पडेल.

आवडला

श्री.यनावलासर लेख नेहमीप्रमाणेच सयंमीत झाला आहे मला कुठेही असंतुलीतपणा जाणवलेला नाही.
उलट वाचताना उत्सुकता ताणली जात होती.

भोळसट, श्रद्धाळू गिर्‍हाईक लुबाडणारे नारायण नागबळी काय किंवा सत्य नारायण काय किंवा इतर कोणतीही तिर्थक्षेत्रे असो सगळीकडे हा अनुभव घेतलेला आहे.
कधी कुणाच्या श्रध्दे साठीतर कधी मनाविरुध्द स्वतःला लुबाडून घेतले आहे.
आज त्याची आठवण झाली.

रोचक आणि आशावादी/लहान मुलांना शिकवण्याकरिता बरे असे स्फुट.

(माझे असे मत आहे : "चांगुलपणा"चे मर्यादित पण जाणवण्यासारखे फायदे आहेत. पर-दु:ख-सह-अनुभूतीची मर्यादित उपजत जाणीव आहे. तेवढ्याने जी काही मर्यादित सदसद्विवेकबुद्धी मनुष्यांत दिसते, तिचे पुरेसे स्पष्टीकरण या दोहोंमधून मिळते. अमर्याद काळासाठी कर्माचे एकसंध हिशोबखाते मानण्याची गरज नाही, किंवा मरणासन्न क्षणात कर्माचा सगळा हिशोब चुकवणारी सदसद्विवेकबुद्धी मानण्याची गरज नाही.)

प्रत्येकाचा गिल्ट थ्रेशोल्ड कमी जास्त असतो. वरती सन्जोपरावांनी म्हटल्याप्रमाणे अनेकांना मोठ्या मोठ्या (सो कॉल्ड्) गुन्ह्यांचीदेखील बोचणी लागत नसावी तर काही लोकांना क्षुल्लक गोष्टींची लागत असावी. जैन साध्वी आणि महंत तोंडास कापड बांधतात का तर जीवाणू हत्या टळावी म्हणून. आमच्यासारखे लोक मांसाहारी असतात, अगदी जिवंत , नांगी तोडलेल्या खेकड्यांना उकळत्या पाण्यात मारून त्यांचं मस्त चिंबोरी कालवण बनवतात. मला नाही वाटत मृत्यूसमयी या असल्या गोष्टींची काही बोच लागत असेल.

उत्तम स्फुट
चित्रगुप्त म्हणजे आपल्या पापपुण्याचे हिशोब ठेवणारा देवाच्या दरबारातील हिशोबनीस असे माझ्या मनात लहानपणी अगदी पक्के होते. एवढ्या चोपड्या तो कसा काय सांभाळत असेल असा प्रश्न मला त्याही वेळी पडे. पण समजुतीसमोर तो फिका पडे. नरकात काय काय शिक्षा भोगायला लागतात याचे एक सचित्र पुस्तकही बघण्यात आले होते. या जन्मात केलेली पापे व त्याचा मृत्युनंतर द्यावा लागणारा हिशोब असे काहीसे त्याचे भीतीदायक स्वरुप होते. उकळत्या तेलाच्या कढईत माणसाला टाकले आहे असे चित्र आठवते. घराच्या मागे एक बखळ होती त्यात उकिरडा, गोखाडी (हागीनदारी) व डुकरे होती. आम्ही डुकरांना दगडी मारत फिरत असू. एकदा एक डुकरीण व तिची दहा बारा पिल्ले चालली होती मी दगड मारत सुटलो. डुकरीण व पिल्ले पळत होती. मला मजा येत होती. एक दगड एका पिल्लाच्या वर्मी लागला व ते जागीच निपचित पडले. मी घाबरलो. आता माझ्या डोळ्यासमोर चित्रगुप्त व नरकयातनाची ती चित्रे येउ लागली. मला असंख्य लोक दगड मारताहेत व मी घाबरुन पळत सुटलो आहे असे दृष्य डोळ्यासमोर तरळून गेले. बराच वेळ अस्वस्थतेत गेल्यावर परत घरामागे ते पिल्लू पहाण्यासाठी गेलो. पिल्लू जागेवर नव्हते डुकरीण पलिकडे आपल्या पिल्लांबरोबर संचार करीत होती. हुश्य केले आपण पापाच्या हिशोबातुन वाचलो असे वाटले. मनातल्या मनात रामाचे आभार मानले.
आजही उत्साह, उन्मादाच्या वा अन्य भावनेच्या भरात कळत नकळत आपल्या कडुन एखादी इतरांना त्रास देणारी कृती तर झाली नसेल ना असा विचार मनात येउन जातो.
प्रकाश घाटपांडे

नाशिक-त्र्यंबकेश्वरातील याज्ञिकी हा व्यवसाय असणार्‍या काही लोकांशी जवळून संबंध आल्यामूळे मला तोताभटांचा आत्मसंवाद वास्तवाच्या जवळ जाणारा वाटला नाही. बर्‍याचशा पूजा वगैरे सांगणार्‍या लोकांची नैतिकता आपण करतो तो व्यवसाय भ्रष्ट आहे याच्याशी संबंधित नसते. पूजेच्यावेळी योग्य तेच मंत्र म्हणणे, शॉर्टकट न मारणे, यजमानाच्या शंकांना उत्तरे देणे थोडक्यात काम 'चांगले' करणे येथपर्यंतच त्यांचे नैतिकतेचे निकष पोचतात. पुढचा विचार ते बर्‍याचदा करत नाहीत. तोता भट त्यातल्या त्यात विचारी दिसतात.

____________
वाचण्यासारखे काही

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************
प्रत्येक व्यक्तीच्या बुद्धीत नैतिक विवेक असतो हे आमचे मित्र श्री.ज्ञानेश यांना कां बरे पटत नसावे? अनेकजणांचे वर्तन/आचरण त्या विवेकानुरूप दिसत नाही हे खरे.त्याचे कारण माणसातील प्रबल मनोविकार.ते सदसद्विवेकबुद्धीला डोके वर काढू देत नाहीत.
.चोरी करणे
.खोटे बोलणे
.दुसर्‍याला फसविणे
.कुणावर अन्याय करणे
या गोष्टी वाईट आहेत हे प्रत्येकाला समजते.बनावट औषधे निर्माण करणार्‍याला आपण अनैतिक गोष्ट करीत आहो याची जाणीव असते.चोरी करणार्‍याला आपण ही वाईट गोष्ट करीत आहो हे समजते.चित्रपटातील खलनायक निष्पाप,निरपराध्यांवर अन्याय,अत्याचार करतो.त्यांना खोट्या खटल्यात अडकवतो.त्या खलनायकाला चांगली अद्दल घडावी असे प्रत्येक आणि यच्चयावत सर्व प्रेक्षकांना वाटते.
कांट यांना अभित्रेत असलेले शाश्वतनीतिमूल्य ते हेच असावे

१. पायाभूत शाश्वत नीतीमत्ता अथवा सदसद्विवेकबुद्धीला स्मरून वागणे हे माणसाला उपजत येत असावे आणि केवळ स्वार्थाच्या आहारी जाऊन तो त्याविरुद्ध वागतो असे मलाही पूर्वी वाटत असे. किंबहुना लोक वाईटपणे का वागतात? असा प्रश्नही माझ्या मनाला पडत असे.
परंतु तसे नाही. आपण ज्यांना अजाण म्हणतो अशा वयाची मुलेसुद्धा मुद्दाम दुष्टपणे वागताना दिसतात. तेव्हा चांगुलपणा हा जसा मानवी मनाचा एक स्वयंभू भाग आहे तसाच वाईटपणाही आहे. त्याचे गुणोत्तर व्यक्तीव्यक्तीप्रमाणे आणि कदाचित परिस्थितीप्रमाणे बदलते. त्यामुळे सर्व पातळीवरील बुद्धीमत्तेचा, चांगुलपणाचा आणि संवेदनशीलतेचा लसावि म्हणून पापपुण्याच्या धर्माधिष्टित कल्पना रूढ करणे पूर्वसुरींना गरजेचे वाटले असावे. आज त्यांची सुशिक्षित, सुसंस्कृत, नीतिमान व्यक्तींना गरज नाही म्हणून या कल्पना मुळातून उखडून टाकाव्यात का? की त्या कल्पनांच्या कष्टदायक बंधनातून मुक्त होण्याचे (नागबळी-सत्यनारायण-गुप्तदान-यात्रा-गुरू आदि) मार्ग स्वार्थी लोकांनी शोधून काढल्याने त्या आपोआपच कालबाह्य झालेल्या आहेत?

२. फक्त मृत्यूसमयी माणसाला आपण केलेल्या दुष्कृत्यांचा पाढा स्वतःच्या विवेकबुद्धीसमोर वाचायला लागतो ही कल्पना काही पटली नाही. अनेक अपराधी प्रवृत्तीच्या व्यक्ती जन्मभर अनैतिक गोष्टी करतात त्यावेळी त्यांची विवेकबुद्धी कुठे असते? त्यावेळी जर ती अस्तित्त्वात नसते तर मरणाच्या वेळीच अचानक दत्त म्हणून का उभी राहील? (वरील उदाहरणात तोताभट यांच्या व्यक्तीमत्त्वात विवेकबुद्धीचे प्रमाण अधिक असल्याने आणि त्यांची हिंदू धर्मकल्पनांवर नितांत श्रद्धा असल्याने त्यांना सीमेवर हिशोब घेणारा चित्रगुप्त दिसला असे वाटते. ते ख्रिश्चन असते तर कदाचित त्यांनी 'कन्फेशन' देऊन स्वतःची त्या बोचणीपासून सुटका करून घेतली असती. )

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************
शाश्वत नीतितत्त्वे या कल्पनेविषयी श्री.ज्ञानेश,प्रियाली आदि काही जणांचा गैरसमज झालेला दिसतो.अनेक नीतितत्त्वे स्थल-काल सापेक्ष असतात.काही धर्मसापेक्ष तर काही व्यक्तिसापेक्ष असतात.अशी तत्त्वे अर्थातच शाश्वत नव्हेत.पण काही मूलभूत नीतिमूल्ये स्थल-काल-धर्म-व्यक्ती-निरपेक्ष असतात.ती प्रत्येक व्यक्तीच्या विवेकबुद्धीत उपजतच असतात.उदा.:
*खोटे बोलू नये.
*चोरी करू नये.
*कुणाची फसवणूक करू नये.
*कुणावर अन्याय, अत्याचार करू नये.
जगात सर्व ठिकाणी,सर्व काळी (गेली किमान दहा हजार वर्षे),सर्व धर्मांना आणि सर्व माणसांना (किमान सर्व साधारण बुद्धी असलेल्या) ही तत्त्वे विदित आहेत आणि मान्य आहेत.काही आपद्धर्मप्रसंगी याला अपवाद असू शकतो.
मात्र अनेकांचे आचरण या तत्त्वांना अनुसरून होत नाही हे दिसतेच. कारण प्रबळ मनोविकार सदसद्विवेक बुद्धीवर मात करतात. खोटे बोलून काही लाभ होत असेल तर त्या मोहाला बळी पडून काही जण खोटे बोलतात.पण हे आपण चांगले केले नाही याची त्यांना जाणीव असते. आपल्या कृतीचे ते समर्थन करतील(काय करणार इलाज नव्हता.) पण खोटे बोलणे,चोरी करणे, इ.कृती वाईट असे सर्वजण( अगदी निरक्षर आदिवासीसुद्धा) , सर्वकाळी सर्व ठिकाणी निर्विवादपणे मानतात. तत्त्ववेत्ता कांट यांना अचंबा वाटतो तो या गोष्टीचा. सर्वच नीतितत्त्वे शाश्वत असतात असे कोणीच म्हणत नाही.

तर नक्की काय जाणार नरकात त्यांचं?
आत्मा?
अन जर हा आत्मा, नैनं छिंदन्ती शस्त्राणी वगैरे असेल तर त्या नरकातली आग यातना इ. याचं काय वाकडं करतील??

इथे तोताभट्ट हे यज्ञयाग वगैरे करवणारे याज्ञिक दाखवले आहेत. खरे तर ही कार्ये यजमानाकरवी करवली जातात.संकल्प यजमानाने सोडायचा असतो. यजमानाच्या आग्रहावरून,इच्छेखातर भटजी ते करीत असतो. त्याचे बरेवाईट फळ (फळ मिळते असे मानले तर) यजमानाला मिळणार असते.मग यात दोष कुणाचा? सदसद्विवेकबुद्धी कुणाची जागृत असायला पाहिजे?
दुसरे असे की यजमान हा बहुधा अनेक ज्योतिष्यांकडे जाऊन काय करायचे, कुठे करायचे या विषयी सल्ले घेऊन आलेला असतो.त्या सल्ल्यांनुसार तो त्र्यंबकेश्वरी जातो. इथे सल्ला देणारा जास्त दोषी की प्रत्यक्ष काम करणारा?खून करणारा अधिक दोषी की खुनाची सुपारी देणारा?

नीतीमात्तेविषयी बराच उहापोह झाला.बऱ्याच विद्वानांची मते वाचली.काहींची पटली काहींची नाही. असो....
माझे सर्वसाधारण मत हे आहे कि 'सत्य हे शाश्वत आहे '.जर मानव हा नैसर्गिक प्राणी आहे तर त्याने त्याच्या सगळ्या गोष्टी नैसर्गिकपणे केल्या तर काहीही होणार नाही. जसे एखादे झाड , प्राणी निसर्गात जसा राहतो ,परिसंस्थेत त्याची जी भूमिका आहे ती तो नैसर्गिक रित्या वठवतो त्यात अनैसर्गीक्तेची थोडीही झाक नसते.त्यात कोणीही कृत्रिम पणा केला तर जसे सगळाच डामडौल बिघडेल परंतु तसे होत नाही कारण ती बिचारी नियमात जगत असतात.मानवा कडूनही ही तीच अपेक्षा आहे कि त्याने त्याचा प्रत्येक आचार हा नैसर्गिक ठेवावा जसे विचार, बोलणे,कृती ई.उदा. एखाद्या गोष्टीबद्दल सांगायचे तर त्याने ते सत्यच सांगितले पाहिजे त्यात खोटेपणा नको.जर त्यात त्याने थोडाही खोटेपणा केला तर त्या गोष्टीचे सगळेच संदर्भ बदलतात.तसेच कृती कोणतीही असो ती जर नैसर्गिक असेल म्हणजे कुणासही न दुखावणारी किंवा कोणाच्या हिताच्या आड न येणारी तर सर्व ठीकच राहील परंतु थोडा जरी त्यात स्वार्थ ( अनैसार्गीकता ) आला तर फुटलेच फाटे.म्हणजेच मानवाने सत्याचरण केले तर कसला नरक अन कसला स्वर्ग.सगळेच आनंद दायी.
एखादी इमारत समजा मुळापासूनच ओळम्ब्यात नसेल तर ती कधीतरी इतर इमारतींच्या तुलनेत लवकर पडणारच आहे ( ओळंबा - नैसर्गिक ) याचा अर्थ नैसर्गिक कृती अंतिम सत्य आहे.
तुमच्या सारख्या विद्वानांसमोर 'ह्यो फिरस्त्या' लहान तोंडी मोठा घास घेतोय , माफ करा मला पण मला उमगलेला निसर्ग' ह्यो असा' आहे.

माणसाच्या मनात तुमच्या मते शेवटी कुठ्ला चित्रपट चालेल? तो माणूस फासावर लटकवण्याच्या नोकरीवर असेल तर त्याला कृतकृत्य झाल्यासारखं वाटेल.

येरवड्यात फासावर लटकवणार्‍या एका माणसाने १०० री पार केल्यावर एक् पुस्तक लिहिले आहे. तेव्हा असा माणूस खरोखर अस्तित्त्वात् होता. समजा जर त्या माणसाने स्वखुषीने ही नोकरी पत्करली असेल् (जसं वरच्या उदाहरणात भटाने शिक्षकाची नोकरी सोडून् धंदा केला) तर् त्याला मरताना टोचणी लागेल का?

मी जे करतो आहे ते मला पाप वाटत नसेल् तर् मरण्याच्या आधी असं कुठलं ज्ञान प्राप्त होणार आहे कि ज्याने मला कळेल् कि मी केली ती पापं होती? जर तसं काही कळालच् नाही तर् कसली टोचणी आणि कसल्या यातना?

"आयुष्यातील सर्व घटनांचा पट मृत्यूपूर्वी काही काळ विद्युत् वेगाने दृष्टिपटलावरून सरकत असतो" असल्या वाक्यांना नक्कीच काहीतरी शास्त्रीय आधार असेल (भारतीय धर्मग्रंथातले आपल्याला सोयिस्कर असतील तेव्ह्ढेच संदर्भ् नकोत हा.). ज्यांचा मेंदू बंद पडून् मृत्यु होतो ते हा चित्रपट मिस करतात का?

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************
श्री.भटका लिहितात,:"येरवड्यात फासावर लटकवणार्‍या एका माणसाने १०० री पार केल्यावर एक् पुस्तक लिहिले आहे. तेव्हा असा माणूस खरोखर अस्तित्त्वात् होता. समजा जर त्या माणसाने स्वखुषीने ही नोकरी पत्करली असेल् (जसं वरच्या उदाहरणात भटाने शिक्षकाची नोकरी सोडून् धंदा केला) तर् त्याला मरताना टोचणी लागेल का?"

..त्या माणसाला त्याने केलेल्या या कामाच्या संदर्भात टोचणी लागण्याचे काही कारण नाही. या संदर्भात त्याने कोणाला फसवले नाही,कोणावर अन्याय,अत्याचार केला नाही,असत्यकथन केले नाही.ज्यासाठी वेतन मिळत होते ते काम त्याने पार पाडले. त्याची बुद्धी त्याला टोचणार नाही.
..पण भटाचे तसे नाही. आपण लोकांना फसवीत आहो,खोटे नाटे सांगून लुबाडत आहो याची त्याला जाणीव आहे. अधिक पैसे मिळतात या मोहाने तो हे काम करीत होता.इथे मनोविकाराने म्हणजे भावनेने बुद्धीवर मात केली. म्हणून शेवटी मनाला बुद्धीची टोचणी लागली,अशी कल्पना केली आहे.आपण शिक्षकाची नोकरी सोडून हा धंदा पत्करला याची त्याला शेवटी खंत वाटत आहे.