अदिती यांना पडलेला हा प्रश्न भारतातून अमेरिकेत जाणार्‍याला प्रत्येकाला प्रथम पडतो. नंतर हे असेच असते म्हणून त्याची सवय होते. माझ्या मते 200 किंवा जी काय वर्षे झाली असतील त्यापूर्वीपासून हे असे स्टॅंडर्ड का वापरात आले याची एकदोन कारणे आहेत.
अमेरिकेत विद्युत पुरवठा 110 व्होल्टस दाबाने केला जातो. यामुळे आपणे जेंव्हा एखादे उपकरण वीज पुरवठा करणार्‍या सॉकेटला जोडतो तेंव्हा ते उपकरण भारतात जेवढा प्रवाह (करंट) खेचील त्याच्या दुपटीहून जास्त खेचते. उदाहरणार्थ 100 वॉटचा दिवा भारतात अर्ध्या ऍम्पीअर पेक्षा कमी प्रवाह खेचतो तर अमेरिकेत तो जवळ जवळ 1 ऍम्पीअर खेचेल. या कारणामुळे सर्व पुरवठा सॉकेट्स व स्विचेस हे जास्त करंट कपॅसिटीचे बसवावे लागतात. कोणत्याही विद्युत पुरवठा स्विचचे डिझाइन करताना तो काय करंट साठी बनवायचा आहे यावर त्याची किंमत अवलंबून राहते. भारतातील 5 ऍम्पीअर कपॅसिटीचे स्विच अमेरिकेत चालणार नाहीत. असा प्रत्येक स्विच 10 ऍम्पीअर चा लागेल. याचप्रमाणे भारतात 15 ऍम्पीअर चे स्विच वापरतात. त्या ऐवजी अमेरिकेत 30 ऍम्पीअरचे लागतील.
हे मोठ्या कपॅसिटीचे स्विचेस किमतीला खूपच महाग पडतात. अमेरिकेत प्रत्येक भिंतीवर सॉकेट्स असतात. इतक्या सॉकेट्सबरोबर स्विच बसवायचे ठरवले तर वायरिंगची कॉस्ट प्रचंड प्रमाणात वाढेल. यासाठी सोपा उपाय म्हणून स्विच बसवत नाहीत. आपण जे उपकरण जोडणार असतो ते बंद करून प्लग काढून घेतल्यास स्पार्किंगसारखी कोणतीच अडचण येत नाही. दिव्यासारख्या ठिकाणी जेथे विद्युतप्रवाह चालू बंद करण्याची आवश्यकता भासते तिथे स्विचेस ठेवलेले असतातच. इंजिनीअरिंग प्रॅक्टीस म्हणून जरी ही पद्धत अयोग्य व धोकादायक असली तरी अमेरिकेत ती वर्षानुवर्षे वापरात आहे. अमेरिकेतील मंडळी अत्यंत रूढीप्रिय आहेत. त्यांना आपल्या कोणत्याही पारंपारिक स्टॅन्डर्ड मधे बदल आवडत नाही हे सत्य आहे. म्हणूनच अमेरिकेत अजूनही पौंड, फूट, मैल अशी परिमाणे वापरली जातात. तसेच हे ही आहे. बाकी त्याला फारसे महत्व नाही.
ज्या देशांच्यात 220 किंवा 240 व्होल्टचा सप्लाय असतो तिथे सगळीकडे स्विचेस बसवणे अनिवार्य ठरते कारण या ठिकाणी विजेचा झटका जास्त धोकादायक असू शकतो.
चन्द्रशेखर
Learning is not compulsory... neither is survival.

विषय काय? प्रतिसाद काय?

बराचसा प्रतिसाद मान्य.

पण जिथे दोन प्लग्जचं स्टँडर्ड आहे तिथे दोन प्लग+दोन बटणं (जसं युकेत दिसतं) हे स्टँडर्ड बनवणं किती कठीण होतं (आता बदलणं कठीण आहे हे मान्य!)?

हे युकेतलं (मला दिसलेलं) स्टँडर्ड

हे अमेरिकेतलं

अवांतरः घरातच दोघांनाही वायरिंग वगैरेंची पुरेशी माहिती नसल्यामुळे जास्तीची (चीनी बनावटीची, म्हणून स्वस्त आणि मस्त) बटणं टाकायला त्रास होणार नाही, पण सगळ्यांनीच घरात जाऊन बटणं लावत बसावीत हा प्रकार हास्यास्पद वाटतो.

'झापड' म्हणजे सर्वसाधारणपणे घोड्यांच्या डोळ्यांना जे बांधले जाते ते; एक प्रकारचे ढापण, ढापण्या,आवरण,ज्यायोगे घोडा फक्त समोरच पाहू शकतो;आजूबाजूला त्याचे लक्ष्य जात नाही.

बंबय्या हिंदीत "झापड देना" याचा अर्थ कानशिलात वाजवणे असा होतो. बंबय्या मराठीतही "एक झापड देईन" किंवा "झापडीत देईन" असे शब्दप्रयोग ऐकले आहेत.

उघडझाप या शब्दातील झापचा अर्थ झाकणे/ घालणे अशा प्रकारे असतो. तोच झापडचाही.

ढापण्या हा शब्द आमच्या वर्गातील सर्व चष्मीश मुला/ मुलींसाठी वापरण्यात येणारा शब्द होता.

झडप म्हणजे हिंस्त्र प्राण्याची झडप वाटू शकते.

असो. बोली भाषेत झापड, झडप आणि ढापण हे सर्व शब्द मान्य आहेत असे वाटते. चू. भू. द्या. घ्या.

झापड शब्द झोप वरून आला असेल तर

'डोळ्यांवर पापण्या ओढावून येणे' या निरीक्षणामुळे झोपेला झापड म्हणत असावेत. झापडचे मूळ झाकण्याशी संबंधित असावे.
झडप हा शब्द संस्कृतोद्भव वाटत नाही.

चांगल्या सुचवण्या आणि चर्चा. संदर्भग्रंथ हाताशी नसल्यामुळे व्युत्पत्तीबद्दल काही सांगता येत नाही.

या बाबतीत एखादा शब्द रूढही असावा अशी माझी अपेक्षा आहे. नळावरच्या छिद्रावर उघडझाप करणारे दार हे तर कुठेतरी वापरात असेलच. (माझ्या मनात "उघडझाप" शब्दाशी "झापड"चा संबंध लहानपणापासून लागून आहे. शिवाय "झापड" म्हणजे उघड्या हाताने मारलेली थाप, डोळ्यांना "झापडे" वगैरे शब्द मनात आहेतच.) पण रूढ शब्द असेल, तर तोच वापरणे पसंत आहे.