लॉबिंग हा इन्सोर्स केलेला कॉन्सेप्ट आहे. त्यात नवे काही नाही. राजकारण सोपे नाही.

सर्वच कंपन्यांना आपली व्यावसायिक उद्दीष्टे लवकर गाठण्यासाठी / धोरणे ठरवण्यासाठी सरकारी निर्णय/ धोरणे प्रत्यक्ष ठरण्याआधीच समजणे,जमल्यास ती आपल्याला अनुकूल राहातील अशी व्यवस्था करणे, हे अत्यंत गरजेचे वाटते.हा व्यवस्थापन तंत्राचाच भाग मानण्यात येतो, नपेक्षा हजारो कोटी रुपयांचे व्यवहार ( गुंतवणूक ) मोडीत काढण्याची वेळ येते.याला व्यवहार-चातुर्य समजण्यात येते.अर्थात पैशाची देवघेव होतेच व त्याअर्थी हा भ्रष्ट व्यवहारच होतो. लोकशाहीतील सर्व व्यवहार सामान्य लोकांसाठी होत नसून मोजक्या विशेष मान्यवर लोकांसाठीच होतात. स्व-कल्याणालाच बरेच वेळा लोककल्याणाचा मुलामा दिला जातो.

लॉबिंग हा भ्रष्टाचार आहे याच्याशी सहमत. पण तो भ्रष्टाचार नाही असा स्टॅण्ड घेतला की पाश्चात्य देशांना "सर्वात भ्रष्ट देशांच्या यादी"तून वगळता येते.

नितिन थत्ते

अगदी आयुष्याभराची नेमणूक असलेला राज्यकर्ता घेतला तरी : त्याच्याकडे मर्यादित वेळ असतो, त्यामुळे ती वेळ (व्याख्येने) अर्थशास्त्रीय "माल" होते. तिचे नियोजन कसे करावे? बहुधा रेशनिंगने. दुर्लक्ष केले तर आपोआप या मालाची खुली बाजारपेठ उभी होते.
- - -
पुन्हापुन्हा निवडणुकीत उभा राहाणारा विधिमंडळाचा सदस्य घेतला, तर त्याच्या जाहिरातबाजीचा खर्च कोणी उचलावा? माझ्या मते पुन्हा रेशनिंग, आणि खर्च शासनाने उचलावा. नियोजनात दुर्लक्ष केले, तर आपोआप या मालाचीही खुली बाजारपेठ उभी होते.
- - -
चर्चा वाचतो आहे.

भ्रष्टाचाराचा थांबविणे शक्य नाही असे चाणक्यानेही म्हटले होते. मला वाटते की या प्रश्नावर फारसा काहीच तोडगा शक्य नाही.
मुळात, सजीवसृष्टीची निर्मिती हीच शोषणावर आधारित आहे. जेव्हा संसाधने मुबलक असतात तेव्हा एकाच प्रकारचे सजीवही (प्राप्त परिस्थितील फरकांतून आलेल्या थोड्याफार विषमतेमुळे) एकमेकांचे शोषण करण्याक्षम होऊ शकतील आणि अशी व्यवस्था स्वसंवर्धक (सेल्फसस्टेनिंग) ठरेल. अपौरुषेय सिस्टिमच्या पोषणासाठी (उदा., कम्युनिझम) शोषण केले जाईल की काही उच्चपदस्थ व्यक्तींच्या चैनीसाठी केले शोषण जाईल ते संसाधने आणि संदेशवहनाचे तंत्रज्ञान यांच्या गुणोत्तरावर ठरेल असे मला वाटते. जेव्हा संदेशवहनाचे तंत्रज्ञान स्वस्त होते तेव्हा मेंदू ही खर्चिक व्यवस्था परवडते. मज्जापेशींना त्वचा/आतडी यांच्या पेशींपेक्षा सुरक्षित जगायला मिळत असले तरी मुख्य खर्च 'सिस्टिम'वरच होतो. १९८४ प्रमाणे, २५% लोकांना केवळ लोकांवर पाळत ठेवण्यासाठी पोसणे परवडेल त्या समाजातून बराच भ्रष्टाचार नष्ट होऊ शकेल असे मला वाटते. किंवा, एकमेकांच्या मनातील विचार वाचणे शक्य होईल तेव्हाही भ्रष्टाचार नष्ट होऊ शकेल.