चांगली आकडेवारी आणि युक्तिवाद.

पुढील प्रश्नांच्या उत्तरातून कदाचित चर्चेला दिशा मिळु शकेल
१. ही सगळी धरणे फक्त पुण्याला पुरवठा करतात का?
२. ह्या धरणातून फक्त राहत्या जागांनाच पाणी मिळते का? माझ्या मते तसे नसावे रहाती घरे, दुकाने, हॉटेले, गॅरेज्, कारखाने, शेती अश्या अनेक बाबींसाठी हे पाणी लागावे. यातील शेती व राहती घरे सोडल्यास बाकी गोष्टी पेशवाईत नसाव्यात (असल्या तरी सध्याच्या प्रमाणात) असे वाटते.
३. पुण्यात पाण्याचा माफिया कितपत प्रभावी आहे?
४. पुण्यातील महानगरपालिकेच्या निवडणुकांना किती वेळ आहे?
५. पुण्यात पॅकेज्ड ड्रिंकिंग वॉटरच्या जाहिराती अचानक अधिक दिसु लागल्यात का?

ऋषिकेश
------------------
कधी कधी तुम्ही काय बोलताय हे तुम्हालाहि कळत नाहि, इतके तुम्ही हुशार आहात का?

चंद्रशेखर, तुम्ही दिलेले स्ट्याट विचारात टाकणारे आहे. नॉऊ थिस इज कॉल्ड अ पॉइंट फॉर डिस्कशन.
ऋषिकेशने काही पॉइंटर्स दिलेले आहेतच. त्या यादीत निसर्गही टाकू या- इव्ह्यापोरेशन लॉसेस धरायला हवेत. माझ्यामते जवळपास २५% पाणी वाफ होते.

मी पाणी संधारण प्रक्रियेचा कट्टर पुरस्कर्ता आहे. त्यामुळे पाणी जमीनीत साठून राहते, ह्याच कल्पनेमुळे मी माझ्या धाग्यावर पाणीवाहीनीला मुद्दाम छीद्रे पाडून पाणी जमीनीत मुरवायला बजावलेले आहे. अशा रीतीने संपऊर्ण गावाला, शहराला संतत पाणी पंपत काढता येईल.

माझ्या लेखात टेमघर धरणाची क्षमता 1.5 च्या ऐवजी चुकून 10 पडली आहे त्यामुळे पुढचे आकडे बदलतात.

त्यामुळे सुधारित पॅराग्राफ असा वाचावा.
टेमघर- 1.5 TMC + 1.5 TMC

या सगळ्या उपयुक्त पाणी साठ्याची बेरीज केली तर एकूण क्षमता येते 28.5 TMC.

इ.स. 1950 मधे, म्हणजे पानशेत धरण पूर्ण होण्याअगोदर, पुण्याची लोकसंख्या होती अंदाजे 6 लाख. म्हणजे प्रत्येक व्यक्तीसाठी 0.33 TMC एवढी क्षमता उपलब्ध होती. आता पुण्याची लोकसंख्या अंदाजे 46 लाख आहे म्हणजे प्रत्येक व्यक्तीसाठी आता 0.62 TMC एवढी क्षमता उपलब्ध आहे. या आंकड्यावरून एक गोष्ट तर नक्कीच सांगता येते की पुण्याची लोकसंख्या वाढल्यामुळे पाण्याची टंचाई होते आहे या मुद्यात काही दम नाही कारण प्रत्येक व्यक्तीसाठी उपलब्ध पाणी 1950 च्या मानाने दोन पट तरी वाढले आहे. यावर असे म्हणता येईल की पाण्याची ही क्षमता असली तरी प्रत्यक्ष उपलब्ध पाणी किती होते? ते कदाचित कमी असेल. अगदी मागच्याच वर्षाचे उदाहरण घेऊ. मागच्या वर्षी ऑक्टोबर महिन्यापर्यंत सर्व धरणे पूर्ण भरलेली होती म्हणजेच 9 महिन्यांपूर्वी 28.5 TMC पाणी उपलब्ध होते. आजचा धरणांच्यातला साठा फक्त 1.3 TMC एवढाच आहे. म्हणजे पुणेकरांनी 27.2 TMC पाणी वापरले का? असे असले तर पुणेकर पाण्याची प्रचंड नासाडी करतात असे म्हणणे योग्य ठरावे. परंतु पुणे म्युन्सिपल कॉर्पोरेशन म्हणते की ते इरिगेशन खात्याकडून वर्षाला फक्त 14 TMC पाणी उचलते म्हणजे ऑक्टोबर 09 मधे उपलब्ध असलेल्या 28.5 TMC पाण्यापैकी, 9 महिन्यात पुणे कॉर्पोरेशनने अंदाजे 10.5 TMC पाणी( 14/12*9) फक्त उचलले असणार. याचा स्पष्ट अर्थ होतो की इरिगेशन खात्याने गेल्या 9 महिन्यात 18 TMC पाणी दुसर्‍या कोणत्या तरी उपयोगासाठी पुरवले आहे.

अर्थात आकडे बदलले असले तरी मूळ मुद्दा तोच राहतो हे लक्षात घेतले पाहिजे.

चन्द्रशेखर

पण आता कालांतराने त्यात गाळ साठून ती (बरीच) कमीही होउ शकते ना. मग आकडे आणि मोजदाद बदलेल.
त्याचप्रमाणे पाईपमधून होणारा पाण्याचा अपव्यय (साधारण १०% असावा ?: अंदाजपंचे) तोही समाविष्ट करावा लागेल.

अर्थात 'बारामती' वगैरे तालुक्यात् 'हितसंबंध' असणे अगदी सहज् शक्य आहे.

श्री. शरद पवार यांच्या एका भाषणात ऐकल्यानुसार पानशेत आणि खडकवासला वगळता इतर धरणे ही पुणेकरांच्या वापरासाठी किंवा पिण्याच्या पाण्याची सोय म्हणून मुळातच बांधण्यात आली नव्हती. पुणे परिसरातल्या व तुम्ही downstream म्हणता त्या परिसरातल्या जलसिंचनासाठी हे प्रकल्प होते. पानशेत व नंतर खडकवासला या दोन धरणांमधून पुण्याच्या पाणीवापराचा प्रश्न सुटेल असे वाटते होते. मात्र पुण्याच्या गेल्या दशकांमध्ये झालेल्या बेसुमार लोकसंख्य़ावाढीमुळे हे शेतीच्या वापरासाठीचे पाणी पुण्यासाठी व पिण्यासाठी वापरावे लागत आहे. त्यामुळे पुणेकरांचा या धरणांवर पहिला हक्क आहे हा मुद्दा न पटण्यासारखा आहे.

(पुण्याला पाणीपुरवठा करणारी सध्या 5 धरणे आहेत. पाचवे धरण मला आठवत नाही. पिंपरी चिंचवडला पवना धरणातून पाणीपुरवठा होतो.)

चू.भू.द्या.घ्या.

संधी मिळाली की, राजकारण्यांना दोष द्यायची एक सवय होऊन गेली आहे. बारामती कुठे, पुण्यातली ५ धरणे कुठे कशालाच कशाचा पायपोस नाही. बारामतीला अनेक वर्षे जुना कालवा आहे. सध्या वीर धरणातील पाणी बारामतीला मिळते. एम्मायडीशीला उजनी- भिगवणहून पाणी येते.
पुणेकरांनी राजकारण्यांना दोष देण्यापेक्षा स्वतःच्या सवयींकडे लक्ष द्यावे- वाहतूक शिस्त, ओला कचरा- सुका कचरा व्यवस्थापन, पुण्यातील घाणेरडे पाणी प्रक्रिया न करता सोडून देणे, ई.

" alt="">

रोचक लेख व आकडेवारी.

पण असाही मुद्दा पटतोय की सर्वच्या सर्व धरणे पुण्याला पाठीपुरवठा करण्यात करारबद्द आहेत की कसे?

तसेच या निमित्ताने एक् प्रश्न उपस्थित करावासा वाटतो की शीतपेये विशेषता त्यातुन 'मिनरल वॉटर' बनवले जाणार्‍या कंपन्यांना कितपत पाणी पुरवठा केला जावा यावर काही निर्बध आहेत का? विशेषता पाणी टंचाई ज्या भागात आहे तिथे काही पाणी वाटपाचा फॉर्म्युला आहे का?

शुद्धिकरण प्रक्रिया न केलेले पाणी कोणत्याही नदीत सोडण्यास कायद्याने बंदी आहेच.तरीही ज्याअर्थी उजनी धरणाचे पाणी मिथेन गॅसने भरलेले आहे त्याअर्थी
त्याचा दोष पुण्याच्या सांडपाणी प्रक्रिया केंद्रावर येतो. (कारण कोणतेही इतर मोठे शहर भीमेतून उजनीला सांडपाणी सोडत नाही.)
-किंवा- प्रदुषण नियंत्रण मंडळात भ्रष्टाचार चालतो असा त्याचा अर्थ आहे.
पुण्याच्या सांडपाण्यामुळे पुण्याला पाण्याच्या टंचाईचा सामना करावा लागत आहे असे दिसते. हा चक्रव्यूव्ह पुण्यानेच भेदला पाहिजे.
पुण्याच्या नागरीकांनी इतरांना दोष न देता पुण्याच्या सांडपाणी शुद्धीकरण यंत्रणेवर (पर्यायाने पिंचिमनपा + पुमनपा) दबाव आणायला हवा असा याचा अर्थ आहे.

मागच्या वर्षी ऑक्टोबर महिन्यापर्यंत सर्व धरणे पूर्ण भरलेली होती म्हणजेच 9 महिन्यांपूर्वी 37 TMC पाणी उपलब्ध होते.

असू शकेल. पण माझा असा समज झाला आहे की आपल्याकडच्या धरणांमधील गाळाचे प्रमाण वाढले आहे, आणि गाळ नियमितपणे काढला जात नसावा.
याचे कारण एवढेच आहे की दरवेळी पाऊस जरा एकदोन दिवस जोरदार पडला, की धरणातले पाणी सोडून देतात असे पाहिले. हे छायाचित्र (बहुतेक १८ जुलै, २००७), सिंहगड रस्त्याच्या अलिकडच्या राजाराम पुलाच्या बाजूने काढलेले. तेव्हा जुलै महिन्यात काही दिवस पाऊस "लागला" होता, हे खरे आहे, पण तरी इतक्या कमी वेळात पाणी सोडून देण्याची वेळ यावी याचे मला आश्चर्य वाटले होते. पण मला तेव्हा यासंबंधीचा अधिक डेटा मिळू शकला नाही - तेव्हा हा नुसता समजच असू शकतो.

" alt="">