'कोरिलेशन इम्प्लाईज कॉजेशन अनलेस अदरवाईज प्रूव्हड' याचे भाषांतर कसे करता येईल ?

दोन गोष्टींचा परस्परांशी संबंध आहे. म्हणून त्यांच्यात कार्यकारणभाव आहे असे गृहित धरता येते - जर का त्याविरुद्ध पुरावा आढळला नाही तर.

माझे वरचे भाषांतर बरोबर असेल , तर मग हे विधान धनंजय यांच्या विवेचनातल्या "सामान्यनियमांच्या सत्यतेच्या पडताळणीच्या क्षमतेच्या अभावाचा" प्रतिवाद मानायचे काय ?

विज्ञानाचा स्रोत हा पूर्णपणे उपमानावर (एम्पिरिसिज्म) अवलंबून असतो.
उपमानाशिवाय विज्ञान राहू शकणार नाही त्याचे गणित वा लॉजिक होईल.
अनुमान (डिडक्शन) हे त्यामुळे एक साधन राहते. क्वचितप्रसंगी त्याचा त्याग केला जाऊ शकतो. जसे क्वांटम. मात्र प्रयोगसिद्ध अनुमानाचा त्याग करणे विज्ञानाला जड जाते.

म्हणून विज्ञानात उपमान (इंडक्शन) तर गणितात अनुमान (डिडक्शन) एकमेकापेक्षा महत्वाचे ठरतात. (धनंजय यांनी उपस्थित केलेल्या मुद्यावरून).

एका प्रतिसादात विज्ञान म्हणजे काय? हा प्रश्न विचारला होता त्याचे उत्तर द्यायचा हा प्रयत्न.

कोरिलेशन हे कार्यकारण भाव मानता येते हे विधान थोडे सुधारावे असे वाटते. कार्यकारणभावात सहसा एकानंतर एक गोष्टी होत असतात. पहिल्याला कारण आणि दुसर्‍याला कार्य म्हणतो. कोरिलिशेन असण्यासाठी असे जरुरी नाही. उदा. खूप पाऊस पडतो तेथे जंगले असतात. जर आपल्याला माहित असेल की जिकडे खूप पाऊस पडायचा आणि मग तिथे अरण्य झाले. तर तो कार्यकारण भाव. मात्र तसे माहित नसले तर नुसतेच कोरिलेशन.

प्रमोद

'एकच गोष्ट कधी कणात तर कधी तरंगात असते' , ' एकच वस्तु मधे मार्ग नसताना दुसरीकडे जाते. ' हे डिडक्शनच्या विरोधात आहे असे हे मत आहे.
या मताला प्रतिवाद करता येतो पण तो एक वेगळा विषय होईल.
प्रमोद

काही जण सजीवांना देखील डिटर्मिनिज्ममधे गोवतात. (त्यात चूक आहे असे मला वाटत नाही.) त्यांच्यासाठी सामाजिक-मानसिक कृती देखील कारण शब्दाशिवाय सांगता येतील.

आपली माहिती सिमीत असताना आपण र्‍यांडमनेस असतो असे मानतो. तेंव्हा कारण शब्द अर्थपूर्ण रित्या वापरू शकतो.

कारण शब्द वापरायची दुसरी वेळ म्हणजे आधी -नंतर संबंध. आधी आग लागली मग धूर झाला. हे वाक्य ' धुराचे कारण आग आहे.' मधे कारण शब्दाने परिवर्तित होऊ शकते. यात ऑकमचा वस्तरा कसा लागेल मला समजत नाही. अशा वेळी कारण शब्द आधी काय घडले हे सांगत असतो.
कित्येकदा आधी घडणारी क्रिया ही नंतर घडलेल्या क्रियेसाठी एक आवश्यक क्रिया असते. उदा. धूर येणे हे आगीशिवाय होत नाही असे मानले तर धुराचे कारण आग आहे हे जास्त सयुक्तिक वाटते.

मी सायन्सचा विद्यार्थी नाही. वरील धाग्यातून जे थोडे फार समजले त्यातून मनाला वाटले त्याबद्दल लिहितो. आग व धुराचे नाते आधी व नंतरचा संबंध दर्शवते. जसे धुराचे अस्तित्व आगी शिवाय उत्पन्न होऊ शकत नाही हे जितके खरे आहे.
तसे व्यक्ती जन्माला आल्याशिवाय त्याचे भविष्य निर्माण होऊ शकत नाही हे ही तितकेच खरे आहे.
आता जर नाडीग्रंथांत व्यक्तीच्या जन्माच्या आधी त्याचे भविष्य लिहिलेले असेल तर कार्य कारण भावाचा अर्थ कसा लावायचा.
सजीवांना डिटर्मिनिझनचे तत्व लागू होते का नाही यावरही नाडी ग्रंथांतून प्रकाश टाकला जाऊ शकतो.
डॉ. अरसे कुलरत्ने यांनी या संदर्भात एक प्रबंध सादर केला आहे. त्यात क्वांटम सिद्धांताची तुलना त्यांनी नाडी ग्रंथांच्या व्यक्तीच्या पुर्वआयुष्याच्या कथनाला क्वांटम सिद्धांतातील कणाचे (मॅटर)रुप मानता येईल तर आणि व्यक्तीच्या जीवनातील नंतरच्या भविष्य कथनांना लहरीचे (वेव्ह) रुप मानता येईल असे सुचवले आहे.
त्यांनी डॉ.एस.संबंधम यांच्या सह त्या आधी सादर केलेल्या २ प्रबंधांतुन नाडी ग्रंथांवर भरपूर केसेसचा संदर्भ देऊन व नाडी पट्टयातील लिखाणाचे लिपि, भाषा यासह अनेक कोनांतून विश्लेषण करुन प्रबंध सादर केलेले आहेत.
प्रा. अद्वयानंद गळतगे यांनी नुकत्याच लिहिलेल्या "The Scientific Basis of Naadi Granthas" या इंग्रजी लेखातून ते ही असेच प्रतिपादन करताना दिसतात. त्याचा विचारही करता येईल.

नाड़ी ग्रंथ प्रेमी
शशि ओक.