श्री. आनंद घारे यांच्या प्रतिसादाचा प्रा.(डॉ.) दिलीप बिरुटे यांनी थोडा विपर्यास केला असावा असे वाटते.
यात मिळणारे मानसिक समाधान भ्रामक आहे. अशा समाधानासाठी माणसाने एव्हढा असमंजसपणा करावा याचे आश्चर्य वाटते.

एखाद्या प्राध्यापकाने एखाद्या विषयाला ज्याला लोक भ्रामक समजतात अशा विषयांविषयी इतका असंमंजसपणा दाखवावा आणि नेमके जिथे डोळसपणाची अपेक्षा ज्यांच्याकडून असते (असावी कदाचित) असे असतांना अशा विषयांच्या समर्थनार्थ किंवा समाधानासाठी विषयाच्या निमित्ताने कै च्या कै विपर्यास कधी-कधी होत असावा, त्यामुळे असेच आश्चर्य आपल्यासारखे अनेकांना वाटू शकते. असो, आपल्यालाच काय कधी-कधी मला अशा विषयाचे समर्थन करतांना स्वतःचेच आश्चर्य आणि आनंद वाटतो. क्या करु आदत से मजबूर हू ! :)

-दिलीप बिरुटे

माझ्या विधानाचा अर्थ श्रध्दाळूपणाला माझा पाठिंबा आहे असा घेतला असेल तर तसे नाही. माणसे श्रद्धाळू का असतात, ते विशिष्ट प्रकाराने देवाची आराधना का करतात याचे एक स्पष्टीकरण मी दिले आहे. त्यातून काही लोकांना समाधान मिळते यात शंका नाही. त्या समाधानामुळे जर त्या माणसाला धीर आला, त्याच्या मनाला स्वस्थता वाटली, त्यामुळे तो आपले काम चांगल्या प्रकारे करू लागला, तर दुसर्‍या कोणाला ते समाधान भ्रामक वाटले (आणि ते तसे असले) तरीही त्यातून त्या श्रद्धाळू माणसाचा फायदाच होईल.
प्रत्येक सर्वसाधारण माणसाला अंतिम सत्य शोधण्याची एवढी इच्छा नसते, त्याची तेवढी कुवतही नसते. "अज्ञानात सुख असते "अशी एक म्हण आहे, भ्रमनिरास झाल्यामुळे सुखातला जीव दु:खात पडतो हा अनुभव येतच असतो. म्हणून अज्ञानातच रहावे असा माझा रोख नाही, पण त्यामुळे श्रद्धा वगैरेसारखे शॉर्टकट निर्माण झाले आणि ते होतच राहतील ही वस्तुस्थिती आहे, हे मान्य करावे लागते.

यात मिळणारे मानसिक समाधान भ्रामक आहे.

यात मिळणारे समाधान भ्रामक आहे?
बरे ठीक क्षणभर तुमचा मुद्दा मान्य केला!

पण त्याच वेळी मग सध्याची जी प्रगती आहे त्या जोरावर जगाचे जे काही घडते आहे त्या प्रगतीला काय म्हणावे?
ही सो कॉल्ड प्रगती आणि त्यानुषंगाने चालणारा अर्थव्यवहार त्याचा लोभ आणि त्यातून आपल्या सगळ्यांचाच दिसत असलेला विनाश या विषयी काय म्हणावे? ती प्रगती भ्रामक नाहीये काय? भ्रामकच नाही तर विध्वंसकही दिसते आहे.

या सगळ्यापेक्षा देवभक्तीच्या साथीने केलेली साधी सोपी ध्यान साधना काय वाईट?
[त्याच वेळी ती साधना इतरांनीही (आम्ही म्हणू तशीच) करावी हे मात्र पटेनासे!]

असो,
श्रद्धेप्रमाणेच सत्य ही भ्रामकच वाटते (असते?) इतकेच नाही, तर ते व्यक्तीसापेक्षच असते.

आपला
गुंडोपंत