"आपल्या भारतात एखाद्या राज्याची शासकिय भाषा ईग्रजी असु शकते यावर मी तेथे जात पर्यंत माझा विश्वास नव्हता. एकतर राज्याची शासकिय भाषा तेथील स्थानिक लोकांची भाषा असावी किंवा राष्ट्रभाषा हिंदी असा माझा भाबडा समज तिथे दुर झाला."

तुम्ही नागालॅंडचा उललेख करत आहे का की त्रिपुरा ह्या राज्याबद्दल?

विकी वर त्रिपुरा राज्याची राज्य भाषा इंग्रजी आहे ह्याचा उल्लेख केलेला दिसत नाही.

खालील ४ राज्यांमध्ये इंग्रजी ही अधिकृत भाषा म्हणून वापरली जाते. त्यातील ३ राज्यात बोली भाषेबरोबर इंग्रजीही पण एक राज्य भाषा आहे. नागालॅंड हे एकमेव राज्य आहे की तिथे इंग्रजी हीच एक राज्य भाषा आहे.
मेघालय --> खासी, गारो, इंग्रजी
मिझोरम --> मिझो, इंग्रजी
नागालॅंड --> इंग्रजी
तामिळनाडू --> तमिळ,इंग्रजी

भारताच्या अधिकॄत भाषा बद्दलची अधिक माहिती.

राज्य अधिकृत भाषा
१. आंध्र प्रदेश --> तेलुगू, हिंदी, उर्दू
२. अरुणाचल प्रदेश --> इंग्रजी, हिंदी
३. आसाम --> आसामी, बोडो, बंगाली, करबी
४. बिहार --> हिंदी, उर्दू, भोजपुरी, मगधी, मैथिली
५. छत्तीसगढ --> हिंदी, छत्तीसगढी
६. गोवा --> कोंकणी, मराठी, पोर्तुगीज
७. गुजरात --> गुजराती
८. हरियाणा --> हिंदी, पंजाबी
९. हिमाचल प्रदेश --> हिंदी, पहाडी
१०. जम्मू आणि काश्मीर --> उर्दू, काश्मीरी
११. झारखंड --> हिंदी
१२. कर्नाटक --> कन्नड
१३. केरळ --> मल्याळम
१४. मध्य प्रदेश --> हिंदी
१५. महाराष्ट्र --> मराठी, कोंकणी
१६. मणिपूर --> मैतेई
१७. मेघालय --> खासी, गारो, इंग्रजी
१८. मिझोरम --> मिझो, इंग्रजी
१९. नागालॅंड --> इंग्रजी
२०. ओरिसा --> ओरिया
२१. पंजाब --> पंजाबी
२२. राजस्थान --> हिंदी, राजस्थानी
२३. सिक्कीम --> नेपाळी
२४. तामिळनाडू --> तमिळ,इंग्रजी
२५. त्रिपुरा --> बंगाली, कोकबोरोक
२६. उत्तराखंड --> हिंदी
२७. उत्तर प्रदेश --> हिंदी, उर्दू
२८. पश्चिम बंगाल --> बंगाली

एखाद्या राज्यात जेंव्हा ख्रिश्चन मिशनरी हे अल्पसंख्याक असतात तेंव्हा ते खुप मितभाषी आणि सभ्यतेने वागतात. जेंव्हा ते बहुसंख्येत होतात तेंव्हा ते कोल्ह्यासारखे लबाड होतात. आणी जेंव्हा ते सत्ताधारी होतात तेंव्हा ते नृशंस आणी क्रुर होतात अशा अर्थाची एक ईंग्रजी म्हण आहे.

अगदी सत्य आहे. परंतु अल्पसंख्याक असतात तेंव्हा ते खुप मितभाषी वगैरे नसतात, ते फारच भामटेपणाने बोलत असतात!

बाकी पटण्यासारखे आहे,
कुठेही पाहिले तरी ते दिसतेच आहे. शांतीचा संदेश देणार्‍या या क्रुसाच्या आड किती क्रौर्य आहे ते इतिहासात वारंवार दिसतेच!

कुणा रोमन लोकांनी कधी तरी जोडजाड करून भामटेपणाने एकत्र केलेल्या बायबल नामक ग्रंथाने जेव्हढा रक्तपात घडवला तितका फक्त दुसर्‍या एका ग्रंथानेच घडवला आहे.

आपला
गुंडोपंत

भारतात एखाद्या राज्याची शासकिय भाषा ईग्रजी असु शकते यावर मी तेथे जात पर्यंत माझा विश्वास नव्हता.

भारताची शासकीय भाषा इंग्रजी (हिंदीसोबत) आहे.

बाय द वे, कालच मुलायमसिंग यांनी संसदेत इंग्रजीत उत्तर देणाऱ्या मंत्र्यांना उद्देशून हे इंग्लंडचे पार्लमेंट आहे का असा प्रश्न केल्याचे पेपरात वाचले. त्यांची कीव करावी तितकी थोडीच.

एखाद्या राज्यात जेंव्हा ख्रिश्चन मिशनरी हे अल्पसंख्याक असतात तेंव्हा ते खुप मितभाषी आणि सभ्यतेने वागतात. जेंव्हा ते बहुसंख्येत होतात तेंव्हा ते कोल्ह्यासारखे लबाड होतात. आणी जेंव्हा ते सत्ताधारी होतात तेंव्हा ते नृशंस आणी क्रुर होतात अशा अर्थाची एक ईंग्रजी म्हण आहे.

अशी इंग्रजी म्हण माझ्या ऐकण्यात किंवा वाचनात आजतागायत आलेली नाही. कृपया संदर्भ देऊ शकाल काय? माझ्या इंग्रजी सुभाषितसंपदेत भर घालण्यास मोलाची मदत होईल.

भारतासारक्या धर्मनिरपेक्ष राष्ट्रात त्रिपुरा राज्यात एक फेरफटका मारल्यास याची प्रचिती येते.

भारताव्यतिरिक्त इतर धर्मनिरपेक्ष राष्ट्रांत 'त्रिपुरा' नावाचे राज्य (निदान माझ्या माहितीत तरी) नसल्याकारणाने, भारतासारख्या इतर धर्मनिरपेक्ष राष्ट्रांत त्रिपुरा राज्यात फेरफटका मारून याची प्रचीती येऊ नये, असे वाटते.

कृपया वाक्याचा पुनर्विचार व्हावा. अन्यथा, इतरही एखाद्या धर्मनिरपेक्ष राष्ट्रात 'त्रिपुरा' नावाचे एखादे राज्य असल्यास, तसे कळवावे. माझ्या भौगोलिक ज्ञानात भर घालण्यास मोलाची मदत होईल.

विनोदाचा भाग सोडल्यास,

भारतासारक्या धर्मनिरपेक्ष राष्ट्रात त्रिपुरा राज्यात एक फेरफटका मारल्यास याची प्रचिती येते. अतिरेकी संघटनेला हाताशी धरुन अमेरीकन बाप्टीश चर्च तेथे जो धुमाकुळ घालुन सामान्य नागरीकांना सळो की पळो करित आहे त्याची तुलना केवळ अल् कायदा या दहशतवादी संघटनेशी केल्यास वावगे ठरु नये.

यात नेमका आक्षेप कशाला आहे?
१. भारत हे धर्मनिरपेक्ष राष्ट्र आहे या बाबीला?
२. अमेरिकन बॅप्टिस्ट चर्चसारख्या ख्रिस्ती संघटना त्रिपुरात किंवा भारतात अन्यत्र धर्मप्रसार करतात, या बाबीला? की,
३. अमेरिकन बॅप्टिस्ट चर्चसारख्या संघटना स्थानिक सामान्य नागरिकांना सळो की पळो करून सोडतात, या बाबीला?

पहिल्या मुद्द्याबद्दल बोलायचे झाल्यास, भारत हे घटनेनुसार धर्मनिरपेक्ष राष्ट्र आहे हे खरे. आहे हे असे आहे, आणि जसे आहे तसेच चांगले आहे, असे निदान मला तरी वाटते. आपल्याला तसे वाटत नसल्यास, आणि भारत हे धर्मनिरपेक्ष राष्ट्र आहे या बाबीस आपला विरोध असल्यास, तसे मत स्पष्टपणे मांडावे.

दुसर्‍या बाबीबद्दल बोलायचे झाल्यास, एकदा भारत हे धर्मनिरपेक्ष राष्ट्र आहे हे म्हटल्यावर कोणालाही कोणत्याही धर्माचा प्रसार करण्यास घटनेनुसार, आणि म्हणूनच कायद्याने, आडकाठी येऊ शकत नाही. (या 'कोणालाही' मध्ये देशी संघटना अथवा विदेशी संघटना असा भेदही होऊ शकत नाही. मात्र, अशा विदेशी संघटनांना भारतात येऊ देताना त्यांच्यावर काही अंशी नियंत्रण ठेवले जाऊ शकते. मिशनर्‍यांकरिता वेगळा व्हिसा असतो, आणि असा व्हिसा देण्याची कार्यपद्धतीही सामान्य पर्यटक व्हिसा देण्याच्या कार्यपद्धतीपेक्षा वेगळी आहे. तसेच अशा मिशनरी व्हिसाऐवजी सामान्य पर्यटक व्हिसावर भारतात प्रवेश करून नंतर धर्मप्रसारकार्यच नव्हे, तर एखाद्या साध्या धार्मिक कार्यक्रमात सहभागी होऊन आयत्या वेळी अनाहूतपणे किंवा उत्स्फूर्तपणे एखादे भाषण देणे हेसुद्धा पर्यटक व्हिसाच्या तरतुदींचे हकालपट्टीपात्र - deportable - उल्लंघन मानले जाते, आणि पोलिसांच्या लक्षात आल्यास त्यावर त्वरित कार्यवाही होऊन अशा व्यक्तीची भारतातून ताबडतोब हकालपट्टीही होऊ शकते. त्यामुळे, विदेशी धार्मिक संस्थांच्या भारतातील प्रवेशावर आणि प्रवेशानंतरच्या कारवायांवर नियंत्रण ठेवण्यास भारतीय कायद्याच्या तरतुदी तत्त्वतः पुरेश्या सक्षम आहेत असे वाटते. अशा तरतुदींची प्रभावी रीत्या अंमलबजावणी होत नसेल तर ती कायदा आणि सुव्यवस्था राखण्याकरिता जबाबदार असणार्‍या शासकीय यंत्रणेची त्रुटी मानता येईल, परंतु मुळात नियंत्रणाच्या पुरेशा तरतुदी नाहीत असे वाटत नाही. पण मुळात धर्मप्रसार करण्यासाठी कायद्याची आडकाठी नाही, आणि असूही नये.) त्यामुळे अमेरिकन बॅप्टिस्ट चर्चसारख्या संघटना त्रिपुरात किंवा भारतात अन्यत्र ख्रिस्ती धर्मप्रसार करत असल्यास त्यात अवैध किंवा आक्षेपार्ह असे काहीच नाही.

(त्याचप्रमाणे, राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघासारख्या किंवा तत्सम संघटनांना, इच्छा असल्यास आणि शक्य झाल्यास, त्रिपुरात किंवा ईशान्येकडील अन्य राज्यांत किंवा भारतात अन्यत्र कोठेही हिंदू धर्मप्रसार करण्याकरिता कायद्याची कोणतीही आडकाठी येण्याचे तत्त्वतः काहीही कारण दिसत नाही, आणि त्यास तत्त्वतः, किमानपक्षी 'कायद्याचे उल्लंघन' या मुद्द्यावरून, कोणाचा आक्षेप असण्याचे काही कारण नाही. मात्र त्या परिस्थितीत अशा संघटनांनी 'उपरोल्लेखित ठिकाणी हिंदू धर्मप्रसार करणे हे आमचे उद्दिष्ट आहे' असे स्पष्टपणे आणि उघडपणे म्हणावे, एवढी माफक अपेक्षा आहे. After that, it's a free-for-all; May the best organization win - Christian, Hindu or otherwise. धर्मप्रसाराच्या चढाओढीच्या खेळात स्थानिकांचा फायदातोटा किंवा हितसंबंध ही पूर्णपणे वेगळी आणि अत्यंत गौण बाब आहे. ख्रिस्ती धर्मप्रसारक संघटना तरी याहून फारसे वेगळे असे काय करतात?)

तिसर्‍या मुद्द्यावरून आक्षेप असल्यास हा आक्षेप रास्त आहे. मात्र ही कायदा आणि सुव्यवस्थेच्या अखत्यारीतली बाब आहे, धार्मिक नव्हे. अशा जनतेला सळो की पळो करण्याच्या घटना घडत असल्यास अशा घटनांविरुद्ध फौजदारी गुन्हे जरूर नोंदवावेत; असे गुन्हे नोंदवण्यास स्थानिक जनतेस मदतीची गरज भासल्यास अशी मदत जरूर करावी. आणि अशा गुन्ह्यांच्या तक्रारींचा पाठपुरावा व्हावा, आणि कायद्याची अंमलबजावणी व्हावी, कायदा आणि सुव्यवस्था राखली जावी, म्हणून आग्रह जरूर धरावा, आणि चळवळीही जरूर कराव्यात. मात्र मुळात धर्मप्रसारालाच विरोध करण्याचे काही कारण दिसत नाही, आणि ते घटनेच्या चौकटीतही बसत नाही.

(तसेही, मन खंबीर असल्यास आजच्या जगात कोणीही कोणावरही कोणताही धर्म प्रचाराने इच्छेविरुद्ध लादू शकतो यावर माझा विश्वास नाही. इथे अमेरिकेतही - विशेषतः दक्षिणेकडील राज्यांत - सदर्न बॅप्टिस्ट चर्च असे वेडेवाकडे उद्योग करत असते. जसे, दिवाळीच्या दिवसांत, "आज दिवाळी आहे, कोट्यवधी हिंदू आज कोट्यवधी दिवे लावून आपापली घरे प्रकाशाने उजळतात, परंतु त्यांनी ख्रिस्ताला स्वीकारलेले नसल्यामुळे त्यांच्या अंतःकरणात मात्र अंधःकारच आहे. तेव्हा त्यांना सन्मार्ग सापडो म्हणून आज आपण विशेष प्रार्थना करू या." अशा छापाची पत्रके आपापसात वाटणे वगैरे. तसाही दुर्लक्ष करण्यासारखा प्रकार असतो - हे लोक कोणाचेही काहीही वाकडे करू शकत नाहीत. परंतु आजकाल अमेरिकेतील हिंदू संघटनाही ऐकून घेत नाहीत. निदर्शने वगैरे करतात. तेव्हापासून हाही प्रकार कमी झाला आहे. तशीही ही 'विशेष वागणूक' केवळ हिंदूंपुरतीच मर्यादित असते असेही नाही. मुसलमानांच्या, ज्यूंच्या उत्सवांच्या वेळीही यांचे हेच चालत असे. तेही लोक ऐकून घेत नाहीत. त्यामुळे तेही प्रकार हल्ली कमी आहेत. अधूनमधून रविवारी दारोदार बायबल वाटून 'चर्चा' वगैरे करण्याचे प्रयत्न करत असतात; हाकलून दिले की व्यवस्थित मार्गी लागतात असा अनुभव आहे. (पुण्यात असताना "संघास तुझ्यासारख्या बुद्धिमंतांची गरज आहे" वगैरे म्हणून मागे लागून गंडा किंवा राखी बांधण्याचा प्रयत्न करणार्‍यांना कटवतेवेळी वापरलेल्या टॅक्टिक्सचा अनुभव आणि झालेला सराव अशा प्रसंगी चांगला कामी येतो, हे कळवण्यास विशेष आनंद वाटतो. आमच्यातील आत्मविश्वास घडवण्याच्या आणि स्वत्वभावना जागवण्याच्या बाबतीतील संघाचे आमच्यावरचे उपकार हे अप्रत्यक्षच असले, तरी थोर आहेत.)

पूर्वीच्या काळात विहिरीत पाव टाकून वगैरे जी मोठ्या प्रमाणात धर्मांतरे झाली म्हणतात, त्यातसुद्धा अशा धर्मांतरित व्यक्तींनी "आमचा धर्म बदलला नाहीच" म्हणून मनाचा खंबीरपणा दाखवला असता, आणि आपल्याच इतर धर्मबांधवांनी त्यांना साथ दिली असती, तर अशा धर्मांतराचे प्रमाण खूपच कमी झाले असते, असे वाटते. जेथे आपलेच लोक साथ द्यायला कमी पडले, तेथे धर्मप्रसारकांना पूर्णपणे दोषी धरता येणार नाही. त्यांनी आपले काम चोख बजावले; आपण आपले काम केले नाही.

तलवारीच्या जोरावर धर्मप्रसार हा काहीसा वेगळा प्रकार आहे. परंतु तेथेही अशांचा मुकाबला करायला आपणच कमी पडलो, आणि प्रसंगी आपल्यातलीच फूट आड आली, हाही एक भाग आहेच.)

आपल्या भारतात एखाद्या राज्याची शासकिय भाषा ईग्रजी असु शकते यावर मी तेथे जात पर्यंत माझा विश्वास नव्हता. एकतर राज्याची शासकिय भाषा तेथील स्थानिक लोकांची भाषा असावी किंवा राष्ट्रभाषा हिंदी असा माझा भाबडा समज तिथे दुर झाला.

इतरत्र म्हटल्याप्रमाणे, इंग्रजी ही भारताच्या अधिकृत राजभाषांपैकी एक आहे. तेव्हा एखाद्या राज्याची ती शासकीय भाषा असल्यास त्यात गैर असे काही नसावे.

राज्याची शासकीय भाषा ही शक्य तोवर तेथील स्थानिक लोकांची भाषा असावी हे पटण्यासारखे आहे. परंतु काही कारणांनी जर हे शक्य नसेल (जसे राज्यातील असंख्य विविध गट विविध भाषा बोलत असल्याकारणाने कोणत्याही एका गटाला प्राधान्य न देता आणि इतर गटांवर अन्याय न करता अशी एक भाषा निवडणे शक्य नसेल, आणि एकाहून अधिक भाषांना अधिकृत भाषेचा दर्जा देणे हे भाषाबाहुल्यामुळे शक्य नसेल), आणि राज्यास स्थानिक नसलेल्या एखाद्या बाहेरील भाषेसच जर राज्याच्या शासकीय भाषेचा दर्जा द्यावयाचा असेल, तर दूरस्थ दिल्ली-भारतीय शासनाने लादलेली हिंदी भाषा आणि दूरस्थ दिल्ली-इंग्रजी शासनाने लादलेली इंग्रजी भाषा यांत डावेउजवे नेमके कसे करायचे? त्रिपुरात हे कदाचित काहीशा कमी अंशी घडत असेलही, परंतु साधारणतः ईशान्येत इतरत्र अनेक स्थानिक जमातींकरिता बहुधा हिंदी हीसुद्धा इंग्रजीइतकीच परकीय भाषा (परिचयाच्या दृष्टीने) ठरावी. त्यातल्या त्यात जेथे इतरांचे प्रयत्न - कोणत्याही कारणामुळे - पोहोचलेच नाहीत, अशा ठिकाणी पूर्वापार मिशनर्‍यांनी केलेल्या शिक्षणप्रसारामुळे इंग्रजी ही अनेक स्थानिकांस अधिक परिचित वाटत असणे, किंबहुना इंग्रजीतून विनासंकोच संभाषण साधण्याइतकी, इंग्रजीतून विनाअडथळा शिक्षण घेण्याइतकी आणि इंग्रजीतून बिनदिक्कतपणे स्वतःला व्यक्त करण्याइतकी इंग्रजी अवगत असणे, हे अशक्य नाही. अशा परिस्थितीत त्यांनी एक त्यातल्या त्यात अनेकांना अवगत अशी भाषा या कारणास्तव इंग्रजी ही राज्याची शासकीय भाषा म्हणून निवडली, तर त्यात नेमके गैर ते काय? आणि त्यात इतरांना अडचण का असावी?

पुण्यात असताना "संघास तुझ्यासारख्या बुद्धिमंतांची गरज आहे" वगैरे म्हणून मागे लागून गंडा किंवा राखी बांधण्याचा प्रयत्न करणार्‍यांना कटवतेवेळी वापरलेल्या टॅक्टिक्सचा अनुभव आणि झालेला सराव अशा प्रसंगी चांगला कामी येतो, हे कळवण्यास विशेष आनंद वाटतो. आमच्यातील आत्मविश्वास घडवण्याच्या आणि स्वत्वभावना जागवण्याच्या बाबतीतील संघाचे आमच्यावरचे उपकार हे अप्रत्यक्षच असले, तरी थोर आहेत
हा हा हा. हे फारच थोर आहे!
सन्जोप राव
उर्ध्वबाहु:प्रवक्षामि न कश्चित् श्रुणोति मे!

एखाद्या राज्यात जेंव्हा ख्रिश्चन मिशनरी हे अल्पसंख्याक असतात तेंव्हा ते खुप मितभाषी आणि सभ्यतेने वागतात. जेंव्हा ते बहुसंख्येत होतात तेंव्हा ते कोल्ह्यासारखे लबाड होतात. आणी जेंव्हा ते सत्ताधारी होतात तेंव्हा ते नृशंस आणी क्रुर होतात अशा अर्थाची एक ईंग्रजी म्हण आहे.

इंग्रजी म्हण असण्याबद्दलची माझी शंका एक वेळ सोडून द्या, पण एक गृहीतक म्हणूनसुद्धा हे फारसे पटत नाही.

ख्रिस्तीबहुल असलेल्या अमेरिकेसारख्या देशात एक हिंदू म्हणून राहायला आणि वावरायला मला मिशनर्‍यांकडून कोणतीही आडकाठी होऊ शकत नाही. थोडाफार प्रचारकी उपद्रव यदाकदाचित झालाच, तर त्यास मी इतरत्र म्हटल्याप्रमाणे अशा लोकांस हाकलून देऊन बिनदिक्कतपणे निपटू शकतो. एकंदरीत एक सामान्य नागरिक म्हणून येथे राहताना एक हिंदू म्हणून मी मानाने जगू शकतो. त्यात मला कोणतीही अडचण येत नाही.

उलटपक्षी, माझ्या (कोणीही सक्ती न करता किंवा कोणीही करायला न सांगता, स्वेच्छेने आणि वैयक्तिक आवडीखातर केलेल्या) गोमांसभक्षणामुळे माझे हिंदुत्व आणि (हल्ली बरेच कमी, पण तरीही काही थोड्या प्रमाणात) माझ्या मांसभक्षणामुळे माझे ब्राह्मणत्व भ्रष्ट होते असे मानणारे अनेक हिंदुबांधव आणि (हल्ली बरेच कमी, परंतु तरीही काही थोडे) ब्राह्मणबंधू (इतक्या फालतू कारणांनी भ्रष्ट होण्याइतका माझा हिंदुधर्म किंवा माझे ब्राह्मणत्व तकलादू नाही असे मला स्वतःला कितीही वाटत असले तरी) हिंदुस्थानात (येथे अमेरिकेत मला क्वचित उपद्रव देऊ शकणार्‍या ख्रिस्ती धर्मप्रसारकांच्या तुलनेत) खूपच अधिक भेटू शकतात. (माझ्या ब्राह्मणत्वामुळे माझ्याबद्दल आपोआप छुपा किंवा उघड आकस असणारे हिंदुबांधवही हिंदुस्थानात अनेक असू शकतात, हाही एक पूर्णपणे वेगळा मुद्दा. तो तूर्तास विषयबाह्य म्हणून सोडून देऊ.)

अर्थात यांपैकीसुद्धा कोणाचा मला फारसा त्रास होत नाही. तसा तो होऊ न देण्याचा प्रयत्न मी शक्य तितका करतो. परंतु एक हिंदू नागरिक म्हणून, तत्त्वतः, हिंदूबहुल भारतापेक्षा ख्रिस्तीबहुल अमेरिकेत राहताना मी तुलनेने अधिक आत्मसन्मानपूर्वक आणि अधिक बिनदिक्कतपणे, माझ्या वैयक्तिक आयुष्यात तुलनेने कमी लुडबूड सहन करून राहू शकतो असे मला वाटते.

पण तेही एक वेळ सोडून द्या. येथे विषय ख्रिस्ती मिशनर्‍यांच्या उपद्रवाचा चालू आहे, तेव्हा त्या मुद्द्यावरून तुलना करू.

ख्रिस्तीबहुल अमेरिकेत एक हिंदू म्हणून ख्रिस्ती मिशनर्‍यांचा मला फारसा उपद्रव होत नाही. (जो काही अगदी क्वचित आणि अगदी मामूली प्रमाणात होऊ शकतो, तेव्हा त्यास माझ्या पद्धतीने व्यक्तिगत रीत्या निपटताना मला कोणतीही अडचण, आडकाठी किंवा अडथळा येत नाही. आणि तेवढेच अती झाले, तर येथील न्यायालये पूर्णपणे माझ्या आणि माझा धर्म पाळण्याच्या माझ्या अधिकाराच्या बाजूने उभी राहतील याबद्दल मला पूर्ण विश्वास वाटतो. पण तेवढे अती होतही नाही.) मात्र, आपल्याच सांगण्यानुसार, हिंदूबहुल भारतात ख्रिस्ती मिशनर्‍यांचा खूपच अतिरेकी उपद्रव होऊ शकतो, इतके की स्थानिक जनतेला ते सळो की पळो करून सोडतात. अर्थात आपल्या कथनाच्या सत्यतेबद्दल मी फारशी शंका व्यक्त करू इच्छीत नाही, परंतु मग आपल्या तथाकथित इंग्रजी म्हणीमागील गृहीतक आपल्याच कथनाच्या विरोधात जात नाही काय?

कदाचित त्याऐवजी 'पिकते तेथे विकत नाही' या शुद्ध मराठमोळ्या म्हणीमागील तत्त्व येथे कामी येऊ शकत असेल काय?

आणि एका हिंदूस हिंदू म्हणून जगताना ख्रिस्ती मिशनर्‍यांचा उपद्रव 'पिकते तेथे विकत नाही' या तत्त्वाप्रमाणे ख्रिस्तीबहुल नसलेल्या (आणि हिंदूबहुल असलेल्या) देशाच्या मानाने ख्रिस्तीबहुल देशात तुलनेने खूपच कमी होत असेल, तर आलम हिंदुस्थानात ख्रिस्ती धर्मप्रसार करून देशास ख्रिस्तीबहुल केल्याने या प्रश्नाची दाहकता वाढण्याऐवजी उलट कमी करता येऊ शकेल काय?

अर्थात भारत ख्रिस्तीबहुल व्हावा असे मला मनापासून वाटत नाही; तो विनोदाचा भाग म्हणून वाटले तर सोडून द्या. पण भावनाविह्वल होऊन अतिशयोक्त लिहिण्यापूर्वी याकडे एकदा विचारास खाद्य या दृष्टिकोनातून जरूर पहा, अशी माझी तुम्हाला कळकळीची विनंती आहे.

एखाद्या प्रदेशात ख्रिस्ती समाज अल्पसंख्य असताना तो शेळीप्रमाणे गरीब व निरुपद्रवी वाटतो, तुल्यबल बनल्यावर कोल्ह्याप्रमाणे लबाड बनतो व बहुसंख्य झाल्यावर चित्त्याप्रमाणे क्रूर व आक्रमक बनतो, अशा अर्थाची ती म्हण आहे.

बहुसंख्य ख्रिस्ती झालेल्या समाजाने क्रूर दहशतवादाचा प्रत्यय आणून देण्यास त्रिपुरामध्ये सुरुवात केली आहे. NLFT च्या माध्यमातून त्यांनी त्रिपुरात निर्माण केलेली नरकसदृश स्थिती पाहता अंगावर शहारे येतात. नॅशनल लिबरेशन फ्रंट ऑफ त्रिपुरा ह्या अतिरेकी संघटने वर बेप्टिस्ट चर्चचे पूर्ण नियंत्रण आहे.

गेल्या १० वर्षातील प्रसिध्द झालेल्या सरकारी आकड्यांनुसार एन एल एफ टी ने या कालावधीत १७५७ लोकांचे अपहरण केले. त्यापैकी १२० जणांना मारुन टाकले तर उरलेल्यांची प्रचंड खंडणी घेउन सुटका केली. या कालावधीतच सरकारी वा हिंदू संस्थांद्वारे चालविण्यात येणार्‍या सर्व शाळा बंद करुन फक्त मिशनर्‍यांद्वारे चालविल्या जाणार्‍या शाळांमध्येच मुलांना घालण्याचा फतवा एन् एल् एफ् टी ने काढला आहे. परिणाम स्वरुप आज मिशान्सच्या शाळा वगळता अन्य सर्व शाळा बंद झाल्या आहेत व फतवा न मानलेल्या शाळा अतिरेक्यांनी नष्ट केल्या आहेत.

एन् एल् एफ् टी चे अन्य फतवे म्हणजे हिंदू पध्द्तीनी पूजा अर्चा करण्यास बंदी, महिलांना कुंकू-सिंदूर लावण्यास , बांगड्या भरण्यास बंदी इत्यादी.

त्रिपुरा राज्यात कांचनछेडा गावातील वनवासी कल्याणाश्रमाच्या सेवा प्रकल्पाला भेट देण्यासाठी गेलेल्या संघाच्या चार जेष्ट कार्यकर्त्यांचे एन् एल एफ टी ने १९९९ ला अपहरण केले आणी त्यांना बांगला देशात नेउन २००१ मध्ये ते मारल्या गेल्याची बातमी भारत सरकारने दिली.

रक्त, घाम सिंचून ईशान्य भारतात संघ स्वयंसेवक अविरत राष्ट्र साधना करीत आहेत्. चार कार्यकर्त्यांच्या हत्येने ही साधना तर
थांबणार नाहीच. परंतु त्यातून प्रेरणा घेऊन अधिक कार्यकर्ते कामाला लागतील. या कार्यामध्ये तन, मन, धन पूर्वक सहभागी होणे हीच त्यांना खरी श्रध्दांजली नाही काय?

त्रिपुरा हे ईशान्येतील सात राज्यांपैकी सर्वात छोटे म्हणजे फक्त १०४९१ चौ. कि.मी क्षेत्रफळ असलेले राज्य आहे. आसाम(५३ कि.मी) मिझोराम्(१०९ कि.मी) वगळता त्रिपुराची उर्वरित सर्व सीमा म्हणजे ८५६ कि.मी.ही बांगला देशाला लागून आहे. ही सीमा कोणत्याही भौगोलिक प्रकृतिबंधानुसार ठरलेली नसल्याने दोन्ही बाजूंनी आवक्-जावक सहज शक्य आहे. त्रिपुराचा बहुतांशी भाग डोंगराळ् असून लोकसंख्या अंदाजे ३५ लाख आहे. त्यात त्रिपुरी, जमातिया, नवातिया व रियांग या चार प्रमुख वन्य जनजाती राहतात. मैदानी भागात पूर्वीपासूनच बंगाली समाजाचे वास्तव्य होते. फाळणीनंतर लगेचच बांगला देशातून(तेव्हाच्या पूर्व पाकिस्तानातून) लाखो हिंदू शरणार्थी त्रिपुरात आले. डोंगराळ जनजातीच्या 'कॉकबरोक' या बोली भाषेला गेली ५०० वर्षे बंगाली लिपी वापरली जात होती. तसेच आपल्या परंपरागत निसर्गपूजेबरोबरच या जनजातीनी बंगाली लोकांची शक्तिपूजा पध्दतीदेखील अंगिकारली होती. अर्थात पूर्वी डोंगराळ जनजातीय व मैदानावरील बंगाली यांचे उत्कृष्ट स्नेह संबंध होते. सुप्रसिध्द संगीत दिग्दर्शक एस. डी. बर्मन, आर. डी. बर्मन हे मूळ बंगाली नसून या जनजाती पैकी होते.

त्रिपुरातील शांती भंग करण्यास कारणीभूत ठरले ते म्हणजे.... नंतर सातत्याने येत राहिलेले बांगलादेशी घुसखोर, दहशतवादी, क्म्युनिस्ट चळवळ व अमेरिकेचे हस्तक असलेले बॅप्टिस्ट मिशनरी आणी त्यांनी हाताशी धरलेल्या दहशत वादी संघटना.

अल कायदावाले जगभर बाँबस्फोट वगैरे घडवून आणून लोकांना भयभीत करतात असे आपण वाचतो. काही लोकांनी त्याचा प्रत्यक्ष कटु अनुभवसुद्धा घेतला असेल. त्रिपुरामधल्या दहशतवादाबद्दल किंवा त्रिपुराबद्दलच फारसे कधी छापून येत नाही. हे लोक आपली दहशत नेमकी कशा रीतीने बसवतात?