पुर्वरंगः
र्होवड आयलंड ( Rhode Island ), हे उत्तर अमेरीकेतल सगळ्यात छोटं राज्य. प्रोविडेंस (Providence) ही ह्या राज्याची राजधानी. प्रोविडंस गावंठाणच्या मधुन वाहाणार्याा तिन नद्या - प्रोविडेंस (Providence), वूनास॑उअटुकेट -(Woonasquatucket), आणि मोशस्सुक (Moshassuck) ज्या भागात मिळता त्या भागाला वॉटरपार्क म्हणतात. ह्या वॉटरपार्कमध्ये हा उत्सव साजरा केला जातो.

आजुबाजुचा परीसर अतीशय सुरेख बांधकाम केलेला. सहजरीत्या आपण नदीच्या काठाने चालू शकतो. ह्या काठावरुन त्या काठावर जायला बर्याॉच ठिकाणी लहान आणि
मोठे पुल बांधले आहे. काही ठीकाणी सुरेख बाग फुलविली आहे. बाजुला बसायला बाक आहे. काही ठीकाणी सैन्याला स्मरून केलेल्या धातुच्या कलाकृती आहे. ह्या राज्यातल्या ज्या काही थोडया ऊंच ईमारती आहे त्या ह्याच परीसरात.... मे ते ओक्टोबर महिन्याच्या काही दिवशी, जास्तकरुन शनिवारी - रविवारी "पाण्यावरील जाळ ("WaterFire")" हा उत्सव साजरा केला जातो असे माझ्या अमेरीकन सहकार्यां कडुन समजले. कुठल्या दिवशी हा उत्सव साजरा होणार, त्या दिवशी कोणते कार्यक्रम साजरे होणार, सुर्यास्ताची वेळ आणि ह्या कार्यक्रमाला कोणि आर्थिक साह्यय केले याची सगळी माहिती वॉटरफायरच्या अधि़कृत संकेतस्थळावर (http://www.waterfire.org/) दिलेली असते. ही माहिती पण त्यांनीच दिली.

माझे २००६ सालामधले काही दिवसांचे वास्तव्य ह्याच काळातले, त्या मूळे मला हे प्रत्यक्ष बघता आले.

प्रत्यक्ष अनुभव :
जालावरुन थोडी माहिती बघीतली असली तरी vप्रत्यक्षात कसे असणार याची उत्सुकता
होती.

ठरल्या प्रमाणे मी नदीच्या कीनारी जाउन उभी राहीली...माझ्या सारखे बरेच जण लवकर आलेले होते. मी फक्त ९ -९:३० वाजे पर्यंतच बघायच ठरवल होत. परत घरी जायची शेवटची बस ११:३० वाजताची होती. ती सुटली की स्पेशल टॅक्सीकरुन जावे लागणार होते.
आले तेंव्हा जास्त गर्दि नव्ह्ती....पण आधी बघितलेला हा परीसर आणि आजचा ह्यात खुपच फरक जाणवत होता. खाण्यापिण्याचे बरेचसे उघड्यावरची दुकाने नदीच्या दोन्ही तीरावर थाटलेली होती.. आजच्या सुर्यास्ताची वेळ ८:०४ होती.. हळू ह्ळू गर्दि वाढू लागली.. नदीत बर्याखच ठिकाणी पाण्यावर तरंगत असलेल्या भांड्यात ला़कडे ठेवण्यात येत होती.

हळू ह्ळू संगित वाजवले जात होते. पाण्यात बोटी फिरत होत्या.

पहिल्या बोटीतुन चायनिज् वंशाचेलोक वाद्यवाजवत एक एक आधिच पाण्यावर रचुन ठेवलेल्या भांड्यातील लाकडे पेटवत होते. बोटीत बसलेल्या सगळ्यांचे कपडे काळ्यारंगाचे होते.. सुमारे १०० अश्या भांड्यात जाळ पेटवला जातो. दिसायला हे दॄश्य खुपच विलोभनिय वाटत होत. हि तरंगती भांडी नेहमी करता बनवलेली आहे.

हळू हळू संगित मोठयाने वाजुलागले. खाण्याच्या पदार्थांचा खमंग वास ईकडे तिकडे सुटला. प्रत्येकाच्या हातात खायच्या वस्तु होत्याच!

नदीत फिरण्यार्याप काही बोटीतुन हातात घेतलेल्या जाळाचे खेळ करून दाखवत होते. ह्या बोटी एका टोका पासुन दुसर्याक टोका (नियोजित मार्गाच्या) पर्यंत तालबद्ध जात होत्या. पाण्यात पेटवलेल्या होळ्यांचा जाळ कमी झाला की त्यात लाकडे टाकली जायची. काही ठीकाणचा हा जाळ खुप जास्त होत होता. हवेबरोबर त्याची दिशाबदलायची . काठावरच्या लोकांना बाजुला सरकाव लागायच.

RI-waterfire-1

RI-Waterfire-2

RI-Waterfire-3

RI-Waterfire-4

काही बोटी ह्या नदीत विहार करण्या साठी राखुन ठेवल्या होत्या. ५० ते २०० डॉलर प्रति फेरी, बोटीत वाईन पिण्याची, आणि खाण्याची सोय केलेली होती.

प्रत्येक ठीकाणचा नजारा वेगळाच होता. जशी जशी रात्र पुढे पुढे सरकत होती तस तसे वातावरण मस्तीत अधिकच धुंद बनत होते.

काही गडबड झालीच तर लोकांच्या रक्षणासाठी पोलिस होतेच!!!

एक हिंदी गाणे पण वाजवण्यात आले होते. बरेच भारतीय विद्यार्थी शिकायला इथल्या विद्यापिठात येतात अशी नंतर माहिती मिळाली.

बाजुच्या एका मोकळ्या जागे मधे "बॉलडाँस" स्पर्धा चालू होत्या. काहीजण वेगवेगळे सोंग घेवुन पैसे मागण्याचे मुकपणे काम करत होते.

मला आपल्याकडच्या होळीची आणि पोटासाठी जाळाशी खेळणार्यार डोंबार्यांरची आठवण झाली.

मी नदी कीनार्याचवरुन फेर फटका मारत न कळणार्याळ पण कानाला बर्याी वाटणार्यान संगीताची मजा घेत नदीपात्रात पेटवलेल्या होळ्यांकडे पाहात होते.

त्रिपुरी पोर्णिमेला नाशिक मधे गोदापात्रत असेच सुरेख दिसते...फरक हाच की गोदापात्रात... ह्जारोंच्यावर छोटे दिवे पेटवतात तर... ईथे... १०० मोठ्या होळया....
मनात आलं.... गोदावरी नदीच्या अहिल्याबाई होळकर (व्हीक्टोरीया) पुला पासुन ते....रामकुंड घाट .... लक्ष्मण कुंड घाट...गाडगेमहाराजा पुला पर्यंतच्या मार्गावर हे मे महिन्यात साजरेकेल तर?

मनात एक शंका आली... हे लोक भारतात येवून आपले..नदीपात्रात दिवे सोडण्याची आणि होळीची प्रथातर पाहुन गेले नाही ना?

कोणाच्या डोक्यात ही कल्पना आली असेल बुवा???....

बार्नबी इवान्स (Barnaby Evans) ह्याने ही प्रथा १९९४ सालापासुन सुरू केली.
बार्नबी इवान्सने ह्या उत्सवाच्या पाठीमागे त्याची काय भुमिका आहे हे सांगताना.. ग्रीक देवता अथेनच्या जगण्याकडे पाहाण्याचा संदेशाचा आधार घेतला.
ग्रीक देवता अथेननुसार ज्योत हा जाळाचा शांत अवतार आहे. ज्याने जगाला प्रकाश देण्याचे काम होते. जाळ/अग्नी आणि पाणि हे माणसाला जगण्यासाठी लागणारे मुलभुत घटक आहेत.
खुल्या आकाशाखाली प्रकाशात संगित, वास्तुशिल्प, शिल्पकला, हाताने बनवलेल्या सजावटीच्या वस्तु, काचेच्या शोभिवंत वस्तु, जहाज तयार करण्याची कला हे सगळ ह्या उत्सवात सामिल करुन घेतल... ज्या ज्या गोष्टींमुळे माणसाला आनंद मिळेल त्या सगळ्यांचा समावेश केला आहे.

एक वेगळाच अनुभव मी घेत होते. जगात ही एकमेव जागा आहे की जीथे ह्या प्रकारचा उत्सव लोक साजरा करतात.

ह्या उत्सवात भाग घेण्या साठी पैसे लागत नाही... ही अजुन एक गंमत... नाहीतर... अमेरीकेत.... कशा कशा साठी पैसे मोजावेलागतात हयावर न बोललेच बरे!

तुम्हाला दान म्हणुन द्यायचे असेलतर, स्वयंसेवकांनकडे देवु शकता.

ह्या निमीत्याने मी र्होचड आयलंडचा हा सांस्कृतिक ठेवा पाहु शकले. खरतर हे वर्णन शब्दात सांगता येत नाही... ते अनुभवावे लागते!!!

मध्यरात्री पर्यंत हे असेच चालु राहणार होते... ९:३० कधीच वाजुन गेले होते. वेळ कसा गेला हे कळल सुध्दा नाही... घडयाळ्यात पाहिलेतर... ११:२० झाले होते.... धावत पळत बस थांब्यावर गेले.. थांब्यावर कोणीच नव्हते... थोडी भीती वाटली... थोड्याच अंतरावर लोक वॉटरफायरचा आनंद लुटत होते. संगीत.. स्पष्टपणे एकू येत होते.. तेवढयात.... काही कल्लु मुलामुलींचा घोळका आला... थोडी भीती वाटली ...पण बससाठी अजुन कोणी थांबले आहे हे बघुन हायसे वाटले. ११:३०ला बस आली... शेवटची बस घरी जायला मीळाल्या मुळे अजुन आनंद झाला.

मी माझ्या ४ महिन्याच्या कालावधित ३ वेळा ह्या पाण्यावरील जाळाचा आनंद लुटला.......