मला काय वाटते ते थोडक्यातः (बाकी येथे वाचा)

मुशर्रफ यांच्या जाण्याने भारतावर आणि दक्षिण आशियातील देशांवर काय परिणाम होतील?
मला नाही वाटत काही होईल. मुशार्रफ जेंव्हा सैन्यदल प्रमुख आणि नंतर राष्ट्राध्यक्ष होते तेंव्हाच जास्त कुरघोडी झाल्या होत्या. कार्गील, कंदहार प्रसंगातून सुटलेले अतिरेकी आणि त्यांना मिळालेला पाकीस्तानातील कथीत आश्रय, काश्मिरमध्ये वाढलेल्या कुरघोड्या वगैरे पहाता त्यांच्या असण्याचा भारताला फायदा झाला असे वाटत नाही. केवळ ९/११ मुळे अमेरिकेने दांडगाई करून "दहशतवाद" ह्या शब्दालापण सहाय्य करणार्‍यांना गुन्हेगार ठरवण्याइतपत परीस्थिती आणली आणि त्यात मुस्लीम राष्ट्रे आणि समुदाय अडकलेला असल्याने त्यांचे चाळे त्यामानाने कमी झाले. पण त्यांचा फायदा अमेरिकेस पण म्हणावा तितका झाला नाही तर नसण्याने तोटा होण्याचा संभव येत नाही.

पाकिस्तानातील अंतर्गत राजकारणाचे काय होईल?
नाही म्हणायला मुशार्रफनी जरा आर्थिक परीस्थिती बदलली. आज काही झाले तरी सामान्य पाकीस्तानी माणसाला कुठेतरी समजू लागले आहे की ६१ वर्षांनी आपण (पाकीस्तानी) कुठे आहोत आणि ते (भारतीय) कुठे आहेत हे. याचा थोडाफार परीणाम स्वतःचे राष्ट्र चांगल्यासाठी बदलण्याचा त्यांनी प्रयत्न केला तर चांगले होऊ शकेल. पण त्यासाठी प्रत्येक गोष्टीत भारताला मधे आणणे आणि त्याच्याशी तुलना तेथील बुद्धीवाद्यांना आणि राजकारण्यांना थांबवावी लागेल. तेच कठीण आहे कारण त्याच मुद्यावर त्यांची स्थाने आणि पर्यायाने पाकीस्तान टिकून आहे.

मूलतत्त्ववादी पुन्हा डोके वर काढतील का?
मुलतत्ववादी मुशार्रफच्या काळातपण होते आणि अजूनही रहाणारच. कारण अशंतः वर सांगितले ते आहे. अशंतः शिक्षण आणि अधुनिकीकरणाला असलेला विरोध आणि प्रांतिकतेपोटी असलेला विकासाचा आणि साधनसामुग्रीचा असमतोल हे पण कारण आहे.

'वॉर ऑन टेरर' चे काय होणार?
ते मुशार्रफमुळे चालू नव्हते आणि त्यांची प्रत्यक्ष काहीच मदत झाली नाही. शब्द बापूडे केवळ वारा अशी अवस्था होती. जो पर्यंत अमेरिकेच्या आणि पाश्चात्यांच्या मनात आहे तो पर्यंत 'वॉर ऑन टेरर' चालूच रहाणार. त्या निमित्ताने अतिशय मोक्याच्या जागी त्यांना बस्तान बसवून लक्ष ठेवता येत आहे - एकीकडे पाकीस्तानवर, दुसरीकडे चीन, तिसरीकडे इराण आणि मध्य आशिया - सर्वत्र लक्ष ठेवता येत आहे. कोण जाणे म्हणूनच ओसामा अजून मिळत नसेल :-उद्या मिळाला तर "वॉर ऑन टेरर" संपूनच जाईल की (हे माझे मत नाही पण अशा अर्थाचे मत ऐकले आहे... म्हणले तर लॉजिकल वाटते म्हणले तर इललॉजिकल..)

मुशर्रफ यांचे काय होणार?
काही का होईना... हू केअर्स. तरी देखील - त्यांची मांजरीसारखी निती लक्षात घेतली (उंचावरून खाली पडली तरी मांजर अंग चाटते, आजूबाजूला पहाते, म्यॉंव म्हणून ओरडते आणि चालू लागते - तसेच काहीसे) तर वाटते की आता ते सौदी अरेबियात रहातील. त्यांना कुठलीही निवडणूक लढवण्यापासून पाकीस्तानी संसद बंदी घालतील. कदाचीत ते एखादे पुस्तक लिहून अमेरिकेत प्रकाशीत करतील आणि हळू हळू बॉस्टन मधील आपल्या मुलाला पुढे करू लागतील. (निदान बॉस्टन मधे होता असे ऐकून आहे!)

अमेरिकेच्या इस्लामी दहशतवाद्यांविरोधी लढ्यात मुशर्रफ एकीकडे अमेरिकेशी सहकार्य करण्याचे नाटक करीत होते तर आतून दहशतवाद्यांना मदत करीत होते. या दुटप्पीपणाचे वर्णन आजच्या 'टाइम्स् ऑफ् इंडिया'तील सी. उदय भास्कर यांच्या Too Early to celebrate या लेखांत "Running with the jihadi hare and hunting with the American hound" असे केले आहे.
(जिहादी सशाबरोबर धावणे व अमेरिकी शिकारी कुत्र्याबरोबर जिहादी सशाचा पाठलाग करणे ही मुशर्रफ यांची चलाखी होती.)

मुशर्रफ यांच्या जाण्याने भारतावर आणि दक्षिण आशियातील देशांवर काय परिणाम होतील?
भारतावर फार काही परिणाम होईल असे वाटत नाही. तसे ही सोनिया गांधी, भुट्टो परिवाराला चीनमध्ये भेटल्या आहेत. त्यामुळे जे काही होणार आहे त्याची पुर्व कल्पना भारताला आहे असे म्हणायला काही हरकत नाही. तसेही भारतीय राजकारण्यांवर कशाचे काही परिणाम होतात का?

पाकिस्तानातील अंतर्गत राजकारणाचे काय होईल?
ते ही नेहमीचेच राजकारण करतील. आत्ताच बरोबर काश्मीरमध्ये अशांतता सुरु आहे. सर्वसामान्य पाकिस्तानी लोकांचे लक्ष तिकडे वळवण्या एवढे तिकडचे राजकारणी तयारीचे आहेत. शेवटी ते ही आपल्याच राजकारण्यांच्या मातीतले आहेत ना?

मूलतत्त्ववादी पुन्हा डोके वर काढतील का?
मग आत्ता त्यांचे डोके कुठे आहे?

वॉर ऑन टेरर' चे काय होणार?
त्याचे काय होणार हे अमेरिकेतले राजकारणी ठरवतात. आपण काय बोलणार?

मुशर्रफ यांचे काय होणार?
ते ही ठरलेले असेल, जगायचे असेल तर राजीनामा द्या. हे ऐकुनच त्यांनी राजीनामा दिला असेल. तरीसुद्धा काही दिवसात कै. मुशर्रफ असे वाचावे लागल्यास नवल वाटणार नाही.

बाकी पाकिस्तानात असे होते तेंव्हा भारतीय लोकशाही परिपक्व आहे याचा ढोल बडवला जातो. पण लोकशाहीच्या नावाखाली आपल्याकडे गांधीशाही चालते हे सत्य आहे.

काही दिवसात कै. मुशर्रफ असे वाचावे लागल्यास नवल वाटणार नाही.

कै. पेक्षा पै. जास्त समर्पक वाटते.