म.टा. मधील खालील लेख विचार करायला लावणारा आहे.

नांदी बिगरमराठी मुख्यमंत्र्याची ?

राज्यात विधानसभा मतदारसंघाची पुनर्रचना करताना तीन लाख लोकसंख्या, भौगोलिक सलगता, व मतदारसंघ महसूल विभागाच्या बाहेर जाणार नाही या बाबी लक्षात घेण्यात आल्या. पूर्वी राज्याची सत्ता ग्रामीण जनता ठरवत असे. पण पुनर्रचनेमुळे नागरी जनतेच्या हातात सत्तेची दोरी येणार आहे. त्यामुळे आतापासूनच महाराष्ट्राचा मुख्यमंत्री बिगरमराठी झाला तर आश्चर्य वाटू नये असे उर्वरित महाराष्ट्रातील नेतेमंडळी बोलू लागली आहेत. या पुनर्रचनेचा आढावा घेत आहेत नरेश कदम, अविनाश चंदने आणि संदीप शिंदे

......

* लोकसंख्येच्या निकषामुळे साहजिकच नागरी भागातले मतदारसंघ वाढले. मुंबई शहरात १७ तर उपनगरात १७ विधानसभेचे ३४ मतदारसंघ आहेत. तर लोकसभेचे सहा मतदारसंघात आहेत. परंतु नव्या पुनर्रचनेनुसार मुंबई शहरातले मतदारसंघ १७ वरुन १० झाले असून सात मतदारसंघ कमी झाले. तर उपनगरातले विधानसभेचे मतदारसंघ १७ वरुन २६ मतदारसंघ बनले आहेत.

* मुंबई शहर व उपनगरात एकूण ३६ मतदारसंघ बनले आहेत. शहरातले खेतवाडी, परळ, माझगांव, नायगांव, चिंचपोकळी, ऑपेरा हाऊस हे मतदारसंघ गायब झाले आहेत.

* लोकसभा मतदारसंघाबाबतही हीच अशीच स्थिती आहे. मुंबई शहरातला दक्षिण मुंबई हा खासदार मिलिंद देवरा यांचा व दक्षिण मध्य मुंबईचे खासदार मोहन रावले यांचा मतदारसंघाचा मिळून एक मतदारसंघ बनला आहे. त्यामुळे हा लोकसभेचा मतदारसंघ कुलाब्यापासून ते परळपर्यंत असा पसरला आहे. त्यामुळे शहरातले तीन लोकसभा मतदारसंघाचे दोन मतदारसंघ झाले आहे. तर उपनगरात तीनाचे चार झाले आहेत.

* मतदारसंघाच्या पुनर्रचनेवरुन एक लक्षात येते की मुंबई शहरातील लोकसंख्या कमी झाली असून उपनगरातील लोकसंख्या वाढली आहे. दक्षिण मुंबई हा कॉस्मापॉलिटन भाग. त्यामुळे काँगेसचे मुस्लिमबहुल भागात वर्चस्व आहे. तर ऑपेरा हाऊस, मलबारहिल, मुंबादेवी, याभागात शिवसेना भाजप युतीचे आमदार आतापर्यंत निवडून येत आहेत. तर गिरगावात सेनेचे वर्चस्व आहे. पण या गडातील मतदारसंघाची नांवे व त्यांच्या सीमा बदलल्या गेल्या आहेत. उपनगरातल्या मतदारसंघाचीही हीच स्थिती आहे.

.............

पुनर्रचनेसाठीच्या कमिटीत सर्व पक्षांचे प्रतिनिधी होते. त्यांनी काही सूचना व हरकती निवडणूक आयोगाकडे केल्या त्या अशा : शिवसेनेने पोयसर मतदारसंघाच्या नांवात बदल करण्याचा प्रस्ताव दिला आहे. तर टागोरनगर ऐवजी मतदारसंघाचे नांव विक्रोळी करावे असाही त्यांचा प्रस्ताव आयोगाकडे दिला होता. कुलाबा मतदारसंघाचे नांव मुंबादेवी तर शिवडी मतदारसंघाचे नांव परळ करावे अशी सूचना भाजपने केली होती. उमरखाडी मतदारसंघातील कुंभारवाडा व भुलेश्वर हा भाग कुलाबा मतदारसंघात टाकावा, अशी सूचना राष्ट्रवादी काँगेसने केली होती. काँगेसने वसोर्वा, अंधेरी, विेलेपालेर्, कलीना या मतदारसंघात बदल सुचवले होते.

..........

नवे ३६ मतदार संघ

बोरिवली, दहिसर, मागठाणे, मुलुंड, विक्रोळी, भांडूप (प.), जोगेश्वरी (पू.), दिंडोशी, कांदिवली (पू.), चारकोप, मालाड (प.), गोरेगांव, वसोर्वा, अंधेरी (प.), अंधेरी (पू.), विलेपालेर्, चांदिवली, घाटकोपर (प.), घाटकोपर (पू.),मानखुर्द-शिवाजीनगर, अणुशक्ती नगर, चेंबूर, कुर्ला (अ.जा.), कलीना, वांदे (पू.), वांदे (प.), धारावी, सायन कोळीवाडा, वडाळा, माहीम, वरळी, शिवडी, भायखळा, मलबार हिल, मुंबादेवी आणि कुलाबा,

................

आवाज मराठी माणसाचाच, पण...

ठाणे जिल्ह्यातील जागा १३ वरून २४ वर झेपावणार आहेत. ठाणे शहरात तीन आमदार असतील. तर, सध्या अस्तित्वात असलेल्या बेलापूर मतदार संघाच्या विभाजनामुळे पाच नवे मतदारसंघ निर्माण झाले आहेत. कल्याण आणि भिवंडी शहर आणि आसपासच्या ग्रामीण पट्ट्यात सहा मतदारसंघ झाले आहेत. डोंबिवली, अंबरनाथ आणि उल्हासनगर शहरांसाठी स्वतंत्र आमदार असतील.

नव्या मतदारसंघातील परिस्थिती

* ठाणे: शहराच्या मध्यवतीर् भागासह वागळे इस्टेटचा पट्टा या मतदारसंघात येतो. या भागात परप्रांतीयांची मतदारांची संख्या १५ ते २० टक्के. शिवसेना आणि काँग्रेसमधील राणेसमर्थकांची टक्कर होण्याची शक्यता . परप्रांतीयांना येथून विजय मिळविणे तूर्त कठिण आहे.

* कोपरी- पाचपाखाडी: शिवसेनेचा बालेकिल्ला. कोपरीत सिंधी समाज बहुसंख्येने. उत्तरभारतीय नगण्य.

* ओवळा- माजीवाडा: घोडबंदर रोड परिसर, वर्तकनगर, पोखरण रोड नं. १ आणि २, तसेच मीरा-भाईंदर शहरातला काही भाग या मतदारसंघात येतो. बिगरमराठींना नेतृत्व नाही. त्यामुळे स्थानिक मराठी नेत्याच्या हातीच या भागाचे नेतृत्व जाण्याची शक्यता.

* बेलापूर: गणेश नाईकांचे वर्चस्व असलेल्या या मतदारसंघात मराठी मतदारांची संख्या जास्त आहे.

* कल्याण (पश्चिम): कल्याण पश्चिमेला उत्तर भारतीयांची वस्ती झपाट्याने वाढत असली तरी सध्या तेथे मराठी लोकांचे वर्चस्व आहे.

* डोंबिवली: या मतदार संघात दक्षिण भारतीयांचे प्रमाण जास्त असून ते गेली अनेक वषेर् भाजपशी एकनिष्ठ आहेत. उत्तरभारतीयांचे प्रमाण नगण्य.

* वसई: वसई विकास आघाडीचे एकहाती नेतृत्व या भागात आहे.

* कल्याण (ग्रामीण), भिवंडी (ग्रामीण), अंबरनाथ, मुरबाड, डहाणू, विक्रमगड, पालघर आणि शहापूर या ठाणे जिल्ह्यातील या आठ मतदार संघांत अस्सल मराठमोळी वस्ती आहे. परप्रांतियांचे अस्तित्व दखल घेण्याएवढेही नाही.

* मुंब्रा - कळवा: मुंब्य्रातील मुस्लिम आणि कळव्यातील उत्तर भारतीयांच्या प्राबल्यामुळे या भागात परप्रांतीयांचे वर्चस्व निर्माण होण्याची दाट शक्यता आहे. मुंब्य्रात समाजवादी पक्षाचे वर्चस्व असले तरी या भागात मराठी नेत्यांनाही मानाचे स्थान आहे. हे नेते परप्रांतीयांना चुचकारून आमदारकीची स्वप्न बघू लागले आहेत.

* ऐरोली: परप्रांतीयांची संख्या लक्षणीयरीत्या वाढलेली आहे. गणेश नाईक यांच्याशी दुष्मनी घेऊन शिवसेनेत दाखल झालेल्या विजय चौगुलेंचा हा मतदारसंघ असेल. इथली लढत होईल ती गणेश नाईकांना शह देण्यासाठीच. तरीही परप्रांतीयांना चुचकारण्याची भूमिका काँग्रेस आणि राष्ट्रवादीच्या स्थानिक नेत्यांनी घेतलेली आहे.

* मीरा-भाईंदर: निम्म्याहून जास्त वस्ती परप्रांतीय आणि मुस्लिम समाजाची आहे. त्यामुळे या मतदारसंघात मराठी उमेदवारांना वर्चस्व प्रस्थापित करणे जिकिरीचे. परप्रांतीयांचे मुजफ्फर हुसेन, गिल्बर्ट मेंडोंसा यांच्यासारखे नेते आहेत.

* भिवंडी (पूर्व): नागाव आणि शांतीनगरचा अपवाद वगळता या मतदारसंघात मुस्लिम आणि उत्तर प्रदेशातून दाखल झालेल्या परप्रांतीयांचा भरणा आहे. समाजवादी पक्षाचे येथे वर्चस्व असून त्यांचे नेतेही गेल्या काही वर्षात उत्तर भारतातूनच आलेले आहेत.

* भिवंडी (पश्चिम): हिंदू आणि मुस्लिमांची समसमान वस्ती. आंध्र प्रदेशातून आलेले सुमारे एक लाख लोक इथे राहतात. त्यांची २५ हजार मते इथल्या सत्तेचे पारडे झुकवू शकतात. कल्याण (पूर्व): हा संपूर्ण मतदारसंघच परप्रांतीयांच्या ताब्यात आहे. इथल्या सगळ्या शाळा, कॉलेज आणि संस्था त्यांचेच वर्चस्व आहे. हरबंश सिंग, अनिल कौशिक यांच्यासारखे उत्तर भारतीय नेतेही या भागातून आमदार होण्याची स्वप्न बघत आहेत.

* उल्हासनगर: सिंधी समाजाचे वर्चस्व असलेल्या या भागाचे प्रतिनिधित्व गेल्या अनेक वर्षांपासून पप्पू कलानी यांच्याकडे. या परिस्थितीत बदल होण्याची शक्यता नाही.

* बोईसर आणि नालासोपारा: या दोन्ही मतदारसंघातील लोकवस्ती गेल्या काही वर्षात झपाट्याने वाढली असून त्यात बहुसंख्य परप्रांतिय आहेत. या भागात मराठी नेत्यांना आपले अस्तित्व प्रस्थापित करण्यासाठी झगडावे लागणार आहे.

.........

पनवेल उरणमध्ये मराठी मतांची विभागणी

* रायगड जिल्ह्यामध्ये सध्या सात विधानसभा मतदारसंघ आहेत. त्यात पनवेल, पेण, खालापूर, अलिबाग, माणगाव, श्रीवर्धत व महाड यांचा समावेश आहे. विधानसभा मतदारसंघांच्या पुनर्रचनेत जिल्ह्याचे पालकमंत्री सुनील तटकरे यांचा मतदारसंघ पेण व श्रीवर्धन मतदारसंघात विलीन होणार असल्याने खुद्द पालकमंत्र्यांचे छत्र हरवणार आहे.

* अलिबाग व पनवेल मतदारसंघात विभागलेला उरण तालुका स्वतंत्र मतदारसंघ होणार आहे. शिवाय खोपोली ऐवजी कर्जत हा नवा मतदारसंघ अस्तित्वात येणार आहे.

* पुनरर्चनेचा तडाखा ३-कुलाबा या लोकसभा मतदारसंघालाही बसणार आहे. नव्या ३२-रायगड मतदारसंघातून पनवेल, कर्जत व उरण विधानसभा मतदारसंघ ३३-मावळ मतदारसंघाला जोडण्यात येणार आहेत. तर रायगडमध्ये दापोली व गुहागर यांचा समावेश होईल.

* विधानसभेसाठी पनवेलपासून उरणला तोडल्याने होणारी मराठी मतदारांची विभागणी आणि कोकण रेल्वे, भविष्यात येऊ घातलेले आंतरराष्ट्रीय विमानतळ व एसईझेडमुळे इतर भाषिकांच्या वाढत्या संख्येमुळे शेतकरी कामगार पक्ष, काँग्रेस व शिवसेनेसारख्या पक्षांना निव्वळ मराठी मतदारांवर निवडणूक लढवणे अवघड होणार आहे. किंबहुना परप्रांतीयांची मते निर्णायक ठरण्याची शक्यताच जास्त आहे.

* उरणमध्येही अशीच परिस्थिती निर्माण होण्याची शक्यता आहे. जेएनपीटी, बीपीसीएल व इतर कंपन्यांमध्ये येणाऱ्या इतर भाषिक तसेच एसईझेडमधील प्रकल्पांमुळे मराठी टक्का घसरण्याची भीती आहे. एसईझेडमधील हौसिंग कॉम्प्लेक्स व त्या निमित्ताने येणारे हजारो एग्झिक्युटिव्ह व कर्मचाऱ्यांची एकगठ्ठा मते विभानसभा मतदारसंघावर जबरदस्त प्रभाव पाडू शकतील. ही बाब विद्यमान राजकीय पक्षांनी आताच लक्षात घेतली नाही तर भविष्यात कितीही प्रयत्न केले तरी पश्चाताप करण्याशिवाय हाती काहीही लागणार नाही, हे खरे.