भारतातही हा विचार रुजतोय .. नुकतीच एक इंडियन आर्मीची जाहिरात पाहिली होती. लोणावळा इथे जे अभियांत्रिकी कॉलेज आहे तेथुन डिगरी घेतल्यावर केवळ ३ वर्षे सैन्यात नोकरी (इथे नोकरी म्हणजे लढणे नव्हे, काम अभियांत्रिकीचेच असणार केवळ सैन्यासाठी.. अतिशय प्रगत तांत्रिक गोष्टी इथुन हाताळायला मिळतात म्हणून माझा एक मित्र खुप प्रयत्न करतोय इथे घुसण्याचा ) करणे बंधनकारक आहे. पुढे तुम्ही ज्या अभियांत्रिकीत डिगरी घेतली आहे त्यचंबधीच्या कंपन्या कँपस इंटरव्युला येतात (आणि अजुनपर्यंत १००% प्लेसमेंट आहे.. हे स्वाभाविक आहे)

बहुसंख्य आस्थापनांतील सुरक्षा अधिकारी हे सैन्यातून आलेले मी पाहिले आहे. अर्थात हे एक क्षेत्र सोडले तर अन्य क्षेत्रात सैन्यातून आलेल्या व्यक्ती फारशा दिसत नाहीत हे मात्र खरे.

व्हिएटनाम व्हेटरन्स बरोबर मी पण काम केले आहे. दोघे जण सिव्हील इंजिनियरींग क्षेत्रातील होते - कन्स्ट्रक्षन मॅनेजर म्हणून होते. त्यातील एकजण व्हिएटनामला तरूणपणी गेला होता. त्याच्यासमोर त्याचे सहकारी मेले होते, झाडावर रडत वेळ घालवत बसायची वेळ आली होती. एकीकडे स्वतःचा टफनेस दाखवणारा वास्तवीक मानसीक संतुलन घालवून बसला होता, हे त्याच्या बोलण्या वागण्यातून समजे...

व्हिएटनाम मधे गेलेले सैनीक हे काही सर्वजण मनापासून गेले नव्हते तर ड्राफ्टमुळे गेले होते. परीणामी त्यांना तेथे कायम नोकरीत रहावे लागले नाही.

माझ्यासाठी काम करणारा आणि अतशय मैत्रीपूर्ण असलेला एक माणूस ९/११ नंतर चिडून सैन्यात गेला - तेंव्हा त्याचे वय ४०च्या जवळ होते (३८-३९). तरीपण जिद्दीने शिकून देशासाठी सैनीक म्हणून वेळ दिला वयाच्या अटीमुळे तो २-३ वर्षेच काम करू शकला त्यात तो मला आठवते त्या प्रमाणे दोनदा इराकला जाउन आला होता.

दुसरा मेंटेनन्सची कामं करणारा - सैन्यात पण तेच ऑन कॉल काम होते. त्याला पण इराकला जावे लागले होते (सुखरूप परत आला). त्याला सेंडऑफ पार्टी दिली तेंव्हा सर्व हसतमुख होते पण त्याच्या आणि त्याच्या बायकोच्या चेहेर्‍यावरची काळजी लपलेली नव्हती.

अजून एक सैनीक - पण इंजिनियर असल्याने युद्धातील इंटेलीजिन्स साठी म्हणून युरोपात (कोसोव्हो दर्म्यान) आणि नंतर इराकमधे होता.

एकंदरीत एका उदाहरणाव्यतिरीक्त बाकी सर्व परत मूळप्रवाहात मिसळून गेलेले पाहीले...

भारतीय सैन्यात शॉर्ट सर्विस कमिशन हा पर्याय उपलब्ध होता/आहेच.

>एकंदरीत एका उदाहरणाव्यतिरीक्त बाकी सर्व परत मूळप्रवाहात मिसळून गेलेले पाहीले...

लेखाचे नाव वाचताच अल पचिनोचा टॅक्सी ड्राईवर व सैन्यातून परतलेल्या नायकाची घुसमट आठवली.

===========================
मराठी भाषा हा माझा प्राणवायु आहे.
===========================
बरेच माजी सैनिक आहेत. तिन्ही सेनादलातील सिग्नल्स,इंजिनियरींग आणि मेडिकल क्षेत्रातील कितीतरी लोकांना मी पाहिलेले आहे.
मी ज्या सरकारी आस्थापनात काम करत होतो तिथेही भारताच्या तिन्ही सेनादलातील तंत्रज्ञ भरपूर प्रमाणात आहेत. अगदी छोट्या तंत्रज्ञापासून तो एखाद्या शाखेचा,प्रभागाचा(झोन) प्रमुख अशा वरिष्ठ पातळीवर काम करणारे भरपुर माजी सैनिक आज भारत सरकारच्या विविध खात्यात काम करताहेत. ह्या लोकांबरोबर काम करताना येणारे अनुभव मात्र संमिश्र असे आहेत.

सेनादलात काम केल्यामुळे अंगात आलेली शिस्त आणि करडेपणा जसा जाणवतो तसेच नागरी आयुष्यातील मौजमजा आणि स्वातंत्र्य अनुभवायला मिळत असल्यामुळे वागण्यात आलेली एक प्रकारची ढिलाई देखिल जाणवते. मद्यप्राशनाचा अतिरेक तर बहुतेकांच्या बाबतीत विशेष करून जाणवतो.

नागरी आयुष्याबद्दल आकर्षण वाटूनही नियमित नागरी सहकार्‍यांशी वागताना मात्र बोलण्याता अहंमन्यता जाणवते. अर्थात दीर्घ सहवासाने त्याची धार हळूहळू कमी होते. आजही माझे कितीतरी माजी सैनिक(नोकरीतले सहकारी) खूप चांगले मित्र आहेत. ह्या लोकांच्या गमती जमती पुन्हा कधी तरी सांगेन.

सैन्यातील वायरलेस ऒपरेटर हे १५ वर्षांची शॊर्ट सर्व्हीस करुन पेन्शन घेत. त्यानंतर ते पोलिस बिनतारी विभागत नोकरीस येत. येथे आल्यावर त्यांना पोलीस खाते सुरवातीस बेशीस्त वाटे. इकडची नोकरी आणि तिकडची पेन्शन असा दुहेरी फायदा त्यांना मिळत असे. सैन्यात देखील भ्रष्टाचार मोठ्या प्रमाणात चालतॊ. परंतु सैन्य म्हणजे देशभक्ती, देशसेवा ही लेबले इतकी फिट्ट बसली आहेत कि थोडा वेगळा विचार मांडला कि तो जणु देशद्रोही आहे असे मानले जाते.
(सैन्यातील स्वत:च्या भरतीवेळी भ्रष्टाचाराचा स्वानुभव घेतलेला)
प्रकाश घाटपांडे