धनंजयराव,

आपले विचार मराठी म्हणून पटतात पण...
ठाणे-पुणे औद्योगिक भागांत कच्चा माल फक्त मराठी मुलुखातून यावा, आणि येथील तयार माल आणि सेवा फक्त मराठी मुलुखातच वितरीत व्हावेत.
-- आपण असे करायचे ठरवलेच तर याने आपण देशाला खंडीत करण्याचे विचार तर पेरणार नाही ना? इथे आपण जागतिक मुक्त अर्थव्यवस्थेचे विचार करतो आहोत तेव्हा ही विरूद्ध दिशा ठरणार नाही का?

महाराष्ट्राचे लोकप्रतिनिधी झोपा काढत आहेत काय?
-- नाही, तुंबड्या भरत आहेत.

आपला,
(मराठीच) भास्कर

आहे तितुके जतन करावे, आणिक मिळवावे,
महाराष्ट्र राज्यची करावे जिकडे तिकडे ॥

पुणे-मिरज-लोंडा-मडगाव हा त्रैराज्य रेल्वे प्रवास माझ्या लहानपणच्या अत्यंत गोड आठवणींचा आहे - कृष्णेकाठी अंजिरे, बेळगावला कुंदा, आणि गोव्यात पुन्हा कोकणी मेवा. त्यामुळे ती रेल्वे बंद व्हावी असे माझे खरेखरचे मत मुळीच नाही. तसेच आमचे नातेवाईक तिकडे इंदूर-खांडवा, इकडे बडोदा, बेंगळूर येथे आहेत, त्यामुळे तेही रेल्वेमार्ग बंद पडू नये असे माझे खरोखरचे मत आहे. वरील प्रतिसादात जवळजवळ सर्व वाक्ये उलट्या अर्थाने वाचावीत.
भारताच्या आर्थिक एकात्मतेच्या बाजूने माझे ठाम मत आहे.

मराठी भाषा टिकण्यासाठी, मराठी माणसाला आणि आगंतुकांनाही त्यात गोडी वाटायला आणि फायदा दिसायला, या दोन्ही गोष्टी पाहिजे, हे माझे खरे मत. "गोडी"साठी मराठीत रंजक रचना व्हाव्यात - उथळ गल्लाभरू सिनेमांपासून प्रौढ वैचारिक साहित्यापर्यंत सर्व पर्याय व्हावेत. "फायदा" असा व्हावा - मराठीत बोलणार्‍या-चालणार्‍या ग्रामीण जनतेने सुशिक्षित व्हावे आणि ग्रामीण अर्थव्यवस्थेने सुदृढ व्हावे. त्या अर्थव्यवस्थेचा फायदा करून घ्यायला आगंतुक मराठीला आपलीशी करतील. तसे असता आगंतुकांचे वैशिष्ट्यपूर्ण गुण आपल्याला भावतीलही. पुण्यात रास्तापेठेत मला कधी मराठी बोलणारा म्हणून परके वाटले नाही, पण तिथल्या एका दुकानात जशी खरपूस भाजलेली लज्जतदार "मद्राशी" कॉफीपूड मिळायची तशी दुसरीकडे कुठे नाही.

दुधात पडलेली साखर दुधाला विरजतही नाही, आणि आपले साखरपण सोडतही नाही. प्रांताप्रांतांतील संकर असा गोड व्हावा, म्हणजे प्रगतीही आडणार नाही, आणि संस्कृतीही बदलेल पण नासणार नाही. हे मत या लेखविषयाला कदाचित अवांतर आहे म्हणून फार पाल्हाळ नको.

सहजराव,

आपले विचार अखंड भारताच्या दृष्टीकोनातून येत आहेत हे उमगले. पण एकाचा भगाने बाकीच्या भागांचा बोजा किती दशके आणि का म्हणून उचलायचा?

शेवटी :- देशातील सर्व भागांचा सर्वांगीण, संतुलीत विकास व्हायला पाहीजे. सर्वांना चांगल्या संधी उपलब्ध झाल्या पाहीजेत. बाकी सब झूट है.
-- काय आपण मराठी लोकांनी त्या बिहारींना प्रगतीपासून रोखले आहे की काय? निसर्गाने त्यांना उ.प्र.ला महाराष्ट्रापेक्षा जास्त झुकते माप दिले आहे. त्याचा फायदा काय फक्त लोकसंख्या वाढवण्यासाठीच करून घ्यायचा असतो की काय?

आपला,
(भारतीय-मराठी) भास्कर

आहे तितुके जतन करावे, आणिक मिळवावे,
महाराष्ट्र राज्यची करावे जिकडे तिकडे ॥

जरा वरचा प्रतिसाद समजून घ्यायचा प्रयत्न करा. नाहीतर खालील उत्तरे वाचा

(महाराष्ट्रातील??) मराठी माणुस नेमका कोठे चुकला ?
गेली ६० वर्षे (महाराष्ट्रातील*)कम्युनिस्टांना पुर्ण बहूमताने न निवडून दिले नाही तिथेच.

(महाराष्ट्राचे??) राज्यकर्ते भ्रष्टाचारात अडकले का ?
हो, (महाराष्ट्रातील*) कम्युनिस्ट पक्षाची विचारवंत मंडळी सोडून सर्व इतर अडकले.

ते कृपया (महाराष्ट्रापुरत*) लिहा.
लिहले (वर बघा - महाराष्ट्रापुरत)

आणि हो (महाराष्ट्रातील??*) मुंबई नेमकी कोणाची ?
अर्थात (महाराष्ट्रातील??*) कम्युनिस्टांची!

आता नवे प्रश्र

१) येत्या काही वर्षात महाराष्ट्रातील काही शहरे(खास करून मुंबई,ठाणे,पुणे,नाशिक,इ.) हिंदी भाषीक होतील असा अंदाज आहे.

जर तर च्या प्रश्रांबाबत आत्ताच कशाला? तसेच शहरे हिंदी भाषीक होतील म्हणजे काय? ह्या शहरात फक्त हिंदीच बोलले जाईल असा कायदा? इतर कुठली भाषा बोलायला बंदी?

१.१) का ह्या शहरात हिंदी बोलणार्‍यांची संख्या इतर भाषा इतर कुठली भाषा बोलणार्‍यांपेक्षा जास्त होईल?
आत्ता देखील महाराष्ट्रात बहूतेक तसेच आहे. मराठी व तोडकी मोडकी का होईना हिंदी बर्‍यापैकी सर्वच मराठी जनांना येते. मग काय प्रॉब्लेम आहे?

१.२) का ह्या शहरात रहाणारी लोक हिंदी भाषीक परराज्यातून आली असतील व त्यांचे व येथील आधीपासून तश्या असलेल्या लोकांचे प्रमाण इथल्या मूळच्या व हिंदी न बोलू शकणार्‍या लोकांपेक्षा जास्त असेल?

हं म्हणजे महाराष्ट्र हे प्रगत राज्य आहे जिथे पोटापाण्याचा प्रश्न सुटतो म्हणून परराज्यांतून लोंढा येतो / स्थलांतर होते. बघा म्हणजे येथील (महाराष्ट्रातील) राज्यकर्त्यांना आता जरा तरी श्रेय देणे आले की त्यांच्या राज्यनितीमुळे जरा भरभराट झाली आहे, बरोबर् की नाई? बाहेरच्या लोकांचापण पोटाचा प्रश्र सोडवला जातोय. भारतीय घटनेने भारतीय नागरीकाला "बहूतेक" (काही भाग सोडले) सर्व देशात कूठेही जाण्याचा, रहाण्याचा अधिकार दिला आहे.

मग आता हो काय? बंगाली, मल्याळी, मराठी ह्या शिवाय आता जरा हिंदी बोलायचा सराव करूया!

साम्यवादी बंधू(कॉम्रेड) नमन कर|

-------------------------------
*कृपया फक्त महाराष्ट्रापुरतच बोला

सर्वप्रथम तुम्ही ह्या चर्चेत ३ वेळा आलात याबद्दल आनंद झाला. यापुर्वी चर्चा टाकून जायचात बराच काळ गायब असायचाच. :-)

>>लोंढे वाढतच चालले आहे ते थोपविणे आवश्यक आहे

ह्याच्याबद्दलच तर संपुर्ण् देशाचा सर्वांगीण, संतूलीत विकास बोलत होतो. सगळ्यांना सर्वत्र संधी तर तुम्ही म्हणाला फक्त महाराष्ट्रापुरत बोला.

असो येणारे लोंढे हा जर हा कळीचा मुद्दा असेल तर ह्यावर विचार करा, भाषेला कशाला मधे घेता. इतर भाषा बोलणे हा जर गुन्हा नसेल, कोणाला कूठेही जायची मुभा असेल तर त्याविषयी इथे आम्ही काय् करावे?

कोणाला कुठे कधी कुठली भाषा बोलाविशी वाटते ह्याचे काही संवैधानिक नियम आहेत् का? मला मराठी जेव्हा बोलावीशी वाटते तेव्हा बोलतो. जिथे नियम आहेत ते पाळतो, जसे इथे आता मी प्रतिसाद मराठी ऐवजी अन्य भाषेतून देऊ शकतो का?

शेवटी जे आपल्या हातात आहे तेच करणे इष्ट. उगाच चिंता त्रास् कशाला? ह्या की तुम्ही एक पवित्रा. यापुढे कानात बोळे अथवा आयपॉड घालून जाईन की शक्यतो आजूबाजुला हिंदी ऐकू येणार् नाही. [त्या आयपॉडवर फक्त शुद्ध मराठीच गाणी ऐका असा आग्रह नाही हो घरणार :-) ]मंडईत भाजी, हिंदी बोलणार्‍यांकडून घेणार नाही तर मराठी बोलणार्‍यांकडूनच घेईन. हिंदी भाषीकाकडून कूठली सेवा घेणार नाही, रहायला जागा देणार नाही, अघोषीत (कायद्यात बसेल अशीच हा) शक्य तेवढी बंदी टाका बघू काय होतेय?

>>भाषावार प्रांतरचना झाली म्हणजे

म्हणजे काय? त्या प्रांतात त्या भाषेशिवाय अन्य कुठली भाषा बोलली जाऊ नये की अन्य कोणी भाषीक तिथे येऊ नये?

>>त्यात स्वाभीमानी शरद कोर्डे

हां आता शरदजींना स्वाभीमानी ही पदवी (जसे महात्मा, सेनानी इ.) तुम्ही दिली असेल तर आनंद आहे पण ते एकटेच स्वाभीमान हा गुण असलेले व आम्ही स्वाभीमानी नाही असा तुमचा एकांगी अर्थ असेल तर आक्षेप आहे.

---------------------------------------------------------------
हिंदी भाषकाकडून महाराष्ट्रात मत चालेल काय? वहीच तो घोडा सब पेंड खा रहेला ना?

किती सुंदर कल्पना आहे ही. असे झाले तर मग हा चर्चा विषय राहणारच नाही.
पण प्रत्यक्षात ते होणे शक्य नाही. म्हणून तर आपणा सर्वांची ही धडपड आहे.

आपला,
(मराठी) भास्कर

आहे तितुके जतन करावे, आणिक मिळवावे,
महाराष्ट्र राज्यची करावे जिकडे तिकडे ॥

अवघड प्रश्न विचारलात बुवा :)

प्रगत कसा नाही??? या इतक्या सगळ्या क्षेत्रात इतक्या वर असलेलं एकतरी राज्य दाखवा. प्रत्येक राज्य आपापल्या क्षेत्रात उत्तम असेल. पण या सगळ्या क्षेत्रांत चांगली कामगिरि फक्त महाराष्ट्रातच होते आहे.
तेही कामचुकार राज्यकर्ते, अशुद्ध पाट्या लिहिणारे, शिक्षकांना कमी लेखणारे असूनही ;)
आणि आता बाहेरची लोकं आली आहेत तर महाराष्ट्रातील या उणिवा जातील ना? इतकी अग्रसर लोकं महराष्ट्रात आल्याने ते आपल्यात आपुलकी निर्माण करणार आहेत :-) आणि हीच लोकं महाराष्ट्राच्या प्रगती साठी झटणार आहेत हो की नाही?

हिंदीभाषी उत्तर भारतात, अगदी बिहारमध्येसुद्धा, वर्तमानपत्रात किंवा दुकानांच्या पाटीवर एकही अशुद्धलेखन आढळत नाही.

ही माहिती नवीन आहे. तसे असल्यास बरेच आहे. माहितीदाखल येथील काही चित्रे पहावीत.

----
L'enfer, c'est les autres -- Jean-Paul Sartre

वाचक्नवी यांच्याशी बर्‍याच अंशी सहमत.

प्रशासकीय अधिकारी बिहारमधून जेवढे येतात त्याच्या एक दशांशही महाराष्ट्रातून नाहीत.

आकडेवारी आहे का? त्याच्या माहिती नुसार परिस्थिती इतकी वाईट नक्कीच नाही. बिहारी फारतर दुप्पट वगैरे असावेत.

(याचा अर्थ प्रतिसादाला विरोध आहे असा नाही. :) )

प्रिय,
वाचक्नवी .
स. न. वि. वि. प्रतिसाद लिहिण्यास कारण की, आपला प्रतिसाद वाचून आपण कोणत्या राज्याबद्दल लिहित आहात असा प्रश्न पडला.
पण नंतर कळाले की, आपण माझ्या महाराष्ट्राबद्दलच लिहीत आहात. खरे तर उणिवा या प्रत्येक राज्यात कमीअधिक प्रमाणात आहेत. आता आमच्याकडे कोणतीही अधिकृत आकडेवारी नसली तरी गेली दहा वर्षातील महाराष्ट्राचा प्रगतीचा आलेख हा चढत्या क्रमाणे वाढतो आहे, असे वाटते. आपण म्हणता महाराष्ट्रात केवळ लावणी, बाल्या याच कला आहेत. महाराष्ट्र ही संताची भुमी ,इथे लोककथा, लोकगीते, भारुड, भजन- किर्तने, फुगड्या,भोंडला आणि कितीतरी कलाप्रकार इथे आहेत. पैठणची जगभर प्रसिध्द असलेली पैठणी इथलीच. प्रशासकीय अधिकारी बिहार मधून इथे येत असले तरी इथून बाहेर जाणारेही मराठी माणसे अनेक आहेत. बारावी पर्यंतचे शिक्षण खालच्या दर्जाचे आहे, असे आपण कसे म्हणू शकता. इथपर्यंत दिल्या जाणारे शिक्षण हे त्या विद्यार्थ्याला भविष्यकाळातील शिक्षण घेण्यापर्यंतचा एक मुख्य दरवाजा आहे, असे वाटते. इथूनच तो कोणत्या शाखेकडे वळावे, वळाले पाहिजे याचा विचार करतो. त्यामुळे मला तरी बारावी पर्यंतचे शिक्षण हे उत्तम दर्जाचे आहे, असे वाटते. फार तर अभ्यासक्रमात बदल जरुर केले पाहिजेत.
शिक्षकांना जास्तीचे कामे असतील,पण इतर राज्यापेक्षा येथील शिक्षकांची परिस्थिती बरी असावी. त्याचे कारण असे किमाण डि.एड किंवा बी.एड.ची पदवी तरी घेऊन ( डोनेशन घेऊन जरी प्रवेश घेतलेला असला तरी ) अभ्यासक्रम कठीण आहे, तो पूर्ण केल्याशिवाय तो उत्तीर्ण
होत नाही. त्याशिवाय तो शिक्षक होत नाही. इतर राज्यात डिग्र्या विकत मिळतात आणि तो शिक्षक होतो आणि मिळेल त्या पगारात (मानधनात ) नौकरी करतो. अहो, प्राध्यापकाच्या बाबतीतही असेच आहे, नॅकला अधिक संखेने सामोरे गेलेले महाराष्ट्र हे प्रथम राज्य आहे, गूणवत्त्ता सर्वांमधे येण्याचा तर प्रयत्न वाखाणण्याजोगा आहे. शिक्षणाचे मागासलेपण मागील दहा वर्षात जीतके होते तितके आता राहिलेली नाही असे वाटते. चूकीच्या पाट्या, शुद्धलेखन, यावरुन जर मराठी माणूस मागासलेला आहे असे आपणास म्हणायचे असेल तर मात्र ही विचारांची दिवाळखोरी आहे, असे आम्हाला तरी वाटते. चूकीच्या पाट्या लिहिणारे त्यांचे शिक्षण याचाही विचार झाला पाहिजे. खरे तर मराठी माणूस खासगी आणि शासकीय सेवेत लठ्ठ पगाराची नौकरीही करतो आहे, (जरा वरकमाई ही आहे.)मराठी बाणा आणि मराठी भाषेबरोबर इतर भाषांचाही जीवनात वापर करुन जीवनाची, महाराष्ट्राची वाटचाल प्रगतीकडे घेऊन जातोय असे आम्हाला तरी वाटते.
इतके बोलून आम्ही आमचे दोन शब्द संपवतो ! जय हिंद, जय महाराष्ट्र !

अवांतर :- या चर्चेत सहजरावांनी मांडलेल्या विचारांशी आम्ही १००% सहमत आहोत.

मला तर वाटते ह्याहून जास्त बोनस, सफाई कामगार यांना मिळालाच पाहीजे. एकदा त्यांचे काम पाहीले पाहीजे कोणी शहाणा माणूस तक्रार करणार नाही. हा अहंगड कधी जाईल? कसा बरे घालवायचा?
एखाद्या स्वच्छ रस्त्यावर दहा मिनिटे उभे राहून झाडूवालींचे काम पहावे. चार-पाच झाडूवाल्या हातात झाडू घेऊन एकमेकांभोवती रिंगण घालून झाडू-नृत्य करतात. एकच स्वच्छ रस्ता घेऊन तो पुन्हापुन्हा झाडण्याचे नाटक बराच वेळ चालू असते.
तेच शिक्षकांचे काम पहा. शाळेत घसा दुखेस्तवर ७०-८० मुलांच्या वर्गावर ओरडून ओरडून शिकवणे, घरी वह्यांचे-उत्तरपत्रिकांचे गठ्ठे घेऊन येणे, मे महिना सोडून प्रत्येक शनिवार-रविवार-सणाच्या दिवशी घरी बसून शाळेची कामे करणे हे प्रत्येक शिक्षकाच्या नशिबी असते. मे महिन्यातसुद्धा कुठलातरी प्रशिक्षण वर्ग असतो. एरवी गावातली कुत्री मोजा, निवडणुकीच्या मतदारांची नोंद करा, पोलिओच्या डोसची आठवण करण्यासाठी घरोघरी जा, तांदूळ वजन करून वाटा, त्याची खिचडी करून मुलांना खायला घाला इत्यादी अनेक कामे शिक्षक करतात. त्याच्या एक शतांश काम पण झाडूवाले करत नाहीत. शिक्षकांना खडूच्या धुळीमुळे शाळेच्या नोकरीत असतानाच दमा लागतो हे किती लोक जाणतात? --वाचक्‍नवी