स्त्रीवरील अन्याय हा सनातन विषय आहे.स्त्री परिवारात वेगवेगळ्या भुमिकेत दिसते.मानवाच्या इतिहासात स्त्रीयांचे दु:ख विश्वात सर्वदुर दिसते.पण भारतीय स्त्रीवरील,अन्याय,विषमता,आणि गुलामगिरीच्या बाबतीत भारतीय त्या विषयांची निंदा करतात आणि त्याच वेळी नैतिक समर्थन येथे करतांना दिसतात त्याबाबतीत आपल्या भारतीय स्त्रीयांची स्थिती तर फारच भयानक अशी होती.

भारतीय स्वातंत्र्यानंतर १९७५ साली युनो ने ते वर्ष स्त्री मुक्ती वर्ष म्हणून साजरे करावयाचे ठरवले,सर्व सदस्य देशांना युनोने पत्र पाठवून विचारले की,तुमच्या देशातील स्त्रियांची परिस्थिती कशी आहे,याचा अहवाल आमच्याकडे पाठवा.भारताच्या समाज कल्याण
( आता सामाजिक न्याय विभाग) खात्याकडेही असे पत्र आले.तेव्हा असे लक्षात आले की,समाज कल्याण खात्यात दलित,युवक,अदिवासी,असे निरनिराळे विभाग होते,पण स्त्रीयांच्या बाबतीत स्वतंत्र असा कोणताही विभाग नव्हता.पुढे हे पत्र या विभागातून त्या विभागात फिरत राहिले.शेवटी समाज कल्याण खात्यातल्या श्रीमती फुलरेणू गुहा यांच्या अध्येक्षेतेखाली एक समिती नेमली गेली,या समितीने भारतातील स्त्रियांच्या परिस्थितीविषयी माहिती गोळा केली.आणि त्या समितीचा अहवाल म्हणजेच "समानतेकडे वाटचाल" या नावाने तो प्रसिध्द झाला, असे वाचनात आहे.

तेव्हाच येथील समाजमनात राजकीय,सामाजिक आकाक्षा,वाढल्या.शिक्षण,आणि लोकशाहीचे,महत्व लोकांना पटू लागल्यामुळे जे वेगवेगळे बदल होऊ लागले,त्यात भारतीय स्रीयांमधेही फार मोठा बदल झाला.भारतीय स्त्रियांच्या बाबतीत भारतीय परंपरेच्या दृष्टीने जी विषमता होती,त्या विषमतेच्या व्यवस्थेमुळे "स्त्रियांच्या मनातील वेदना आणि विद्रोहाने पेट घेतला व त्याचे वाड्मयीन रुप म्हणजे स्त्रीवादी साहित्य होय.

मराठी साहित्यातील स्त्रीवाद समजून घ्यायचा असेल तर पहिल्यांदा पुरुष प्रधान संस्कृतीतील स्त्रियांचे स्थान, त्याचाही विचार केला पाहिजे. स्त्रीकडे माणूस म्हणून पाहतांना स्त्रीला स्वत्वाची जाणीव तसेच तिच्यावरील अन्यायाची जाणीव होऊन ,स्वत:च्याच अस्मितेसाठी ती संघर्ष करते, मानवतेबद्दल आत्मियता वाटणे याला स्त्रीवाद म्हणता येईल.स्त्रीवादी लेखन केवळ स्त्रीयांनीच करावे असे काही नाही.मराठी साहित्यात तर अनेक पुरुषांनीच स्त्रीयांची दु:खे प्रकट केली आहेत.

भारतीय समाजातील कुटुंब व्यवस्थेमुळे काही अपरिहार्य नाती संबधातून कधी स्त्रीने मोकळा श्वास घेतला तर काही बंधनेही तिच्यावर आली,बंधने मर्यादीत स्वरुपात होती तोपर्यंत ती आनंदीत होती.पण स्त्रियांच्या बाबतीत अतिरिक्त बंधनामुळे,तीचा श्वास गुदमरु लागला.एकत्र कुटुंबप्रमुख सर्व निर्णय घेत,तोपर्यंत सर्व सुरळीत चालू होते,जुन्याकाळच्या संस्कृतीची सवय स्त्रियांनाही झाली होती.या स्त्रीयांना कोणतेही स्वातंत्र्य उपभोगता येत नव्हते.पुढे,स्त्री शिक्षित झाली,अर्थाजन करु लागली.त्यामुळे मालकीची भावना,आणि स्वातंत्र्य, या जाणीवेमुळे,एकत्र कुटुंब पध्द्तीची बंधने तीला नकोसे वाटु लागले, मग कुटुंबे विभक्त झालीया व्यवस्थेतूनही स्त्रीवादाचा जन्म झाला.

विभक्त कुटुंबे काहींना लाभदायक वाटले,पारिवारिक घुसमट संपली,मोकळा श्वास घेता येऊ लागला,पण पुढे अर्थाजनामुळे स्त्री-पुरुष दोघेही घरा बाहेर पडले, आजी, आजोबांना वृध्दाश्रमाची वाट धरावी लागली.मुलांना दारे,खिडक्यांच्या सोबतीमुळे ती भावनिकदृष्टया विकलांग होऊ लागली.मग पारिवारीक संबधात केवळ अर्थकारणच महत्त्वाचे नसते याची जाणीव झाली.भारतीय समाजातील स्त्रीवादाला अशा भावनिक गुंता गुंतीचे अधिष्ठान आहे.त्याचे चित्रच आजच्या मराठी साहित्यातुन दिसून येते.

मराठी साहित्यात अनेक स्त्री, पुरुषांनी स्त्रीवाद रेखाटला आहे, बाबूराव बागूल,पारु मदन नाईक,अनुराधा पाटील ,प्रतिभा अहिरे ,ललिता गादगे, आणि कितीतरी नावे सांगता येतील पण आमचा प्रश्न आहे, तो स्त्रीवाद संपला का ? या युगातील स्त्रीया लिहिताहेत पण त्यांचे लेखनाचे विषय कोणते आहेत ? किंवा अजूनही पुरुषी वर्चस्वामुळे तीचे लेखन मी भली आणि माझी अनुदिनी भली असे आहे का ? आपल्याला काय वाटते ?