काही रिक्षाचालकांशी झालेल्या चर्चेतून मिळालेली माहिती.

• पर्यायी इंधने सुलभतेने उपलब्ध आहेत का?

नाहीत. पिंपरी चिंचवडमधील रिक्षाचालकांना यलपीजी/सीयनजी भरण्यासाठी आरटीओ जवळील ग्यासपंपावर जावे लागते. तो ग्यासपंप चिंचवडपासून १८ किमी दूर आहे! चिंचवड परिसरात नुकतेच एक यलपीजी स्टेशन सुरु झाले आहे मात्र तेथे यलपीजी भरण्यासाठी ग्यास असल्यास सुमारे ७ ते ८ तास लागतात. ग्यास नसल्यास ग्यास येईपर्यंतचा वेळ एकूण वेळेत मिळवावा. (आडात नसल्यामुळे पोहर्‍यात उपलब्धता नाही.)

• परंपरागत आणि पर्यायी इंधनांवरील वाहने चालवण्याच्या अनुभवात काय फरक आहे? (त्वरण (ऍक्सेलरेशन), नियंत्रण इ.)

गाडीचे इंजिन लवकर खराब होते. "कोरड्या" इंधनामुळे आवश्यक ते ल्युब्रिकेशन इंजिनाला मिळत नाही.

• सुरक्षिततेसंबंधी काय धोके आहेत? अपघात झाल्यास इंधनधारकाचा स्फोट होण्याची शक्यता आहे का?

अधिकृत यंत्रणा बसवून घेतल्यास धोका नाही. मात्र सीनजी/यलपीजी च्या अनुपलब्धतेमुळे स्वयंपाकाच्या ग्यासवर गाड्या चालवल्या जातात व स्वयंपाकाच्या ग्यासच्या टाकीतून गाडीच्या ग्यासच्या टाकीत हातपंपसदृश उपकरणाने ग्यास हलवावा लागतो. या प्रकियेत काही अपघात झाल्याचे ऐकले आहे.

(रिक्षाग्राहक) आजानुकर्ण

राम राम वासुदेवशेठ,

काय कसं काय, बरं आहे ना? :)

पर्यायी इंधने सुलभतेने उपलब्ध आहेत का?

असे वाटत नाही. सीएनजी रिक्षावाल्यांना ठाण्यात तरी इंधनाकरता बराच वेळ रांगेत उभे असलेले पाहतो.

परंपरागत आणि पर्यायी इंधनांवरील वाहने चालवण्याच्या अनुभवात काय फरक आहे? (त्वरण (ऍक्सेलरेशन), नियंत्रण इ.)

पर्यायी इंधनावर चालवली जात असलेली वाहने त्वरणात त्या मानाने कमी पडतात असे ऐकून आहे.

सुरक्षिततेसंबंधी काय धोके आहेत? अपघात झाल्यास इंधनधारकाचा स्फोट होण्याची शक्यता आहे का?

हो, काही तज्ञांच्या मते असे होऊ शकते. ही वाहने त्या मानाने असुरक्षित आहेत असे ऐकून आहे.

पर्यायी इंधनांमुळे खर्चात बचत तर होईलच पण पर्यावरणाचे होणारे नुकसानही कमी होईल.

ही गोष्ट मात्र १०० टक्के खरी आहे!

आपला,
(ठाण्यातील रिक्षाचालक) तात्या.

वासुदेव राव चांगला विषय सुरू केलात.

पर्यायी इंधने सुलभतेने उपलब्ध आहेत का?
खरे उत्तर नाही हेच आहे. पण अलिकडे उपलब्धता वाढण्याची दिशेने पावले पडताना दिसत आहेत. वनाज कंपनीने त्यांचा भारतातला २५ वा आणि पुण्यातले पहिले फक्त एल पी जी / सी एन जी स्टेशन सुरू केले आहे. स्थळः वारजे उड्डाण पुल संपल्यावर. हि संख्या वाढण्याची अपेक्षा आहे.

परंपरागत आणि पर्यायी इंधनांवरील वाहने चालवण्याच्या अनुभवात काय फरक आहे? (त्वरण (ऍक्सेलरेशन), नियंत्रण इ.)
खुप जास्त नसतो. अनेक वाहन चालक त्वरण अथवा शक्ति वाढवण्याकरता अशास्त्रीय बदल करतात. त्यामुळे मग पुढे प्रश्न उभे होतात.

सुरक्षिततेसंबंधी काय धोके आहेत? अपघात झाल्यास इंधनधारकाचा स्फोट होण्याची शक्यता आहे का?
वर लिहिल्या प्रमाणे अशास्त्रीय मार्ग अवलंबल्यास अपघात होण्याची शक्यता असणारच.

अवांतरः फ्रान्स मध्ये हवा इंधन म्हणून वापरण्याचा यशस्वी प्रयोग झाला आहे. त्या शोधकर्त्याला टाटांनी तत्काळ करारबद्ध केले आहे.

चांगला विषय आहे वासुदेवराव!

वास्तव म्हणून अजानुकर्ण आणि तात्यांच्या उत्तराशी, तसेच होऊ घालणारे बदल म्हणून चाणक्यांच्या उत्तराशी सहमत आहे. यांच्या उत्त्रात थोडे अधिक:

पर्यायी इंधने सुलभतेने उपलब्ध आहेत का?

आत्ता नाही ते झाले, पण असे इंधन उपलब्ध करून देणे, याचा संबंध - वापर, त्यास लागणारा खर्च यांच्याशी आहे. म्हणू�� जो पर्यंत धोरणात्मक बदल घडत नाहीत तो पर्यंत या गोष्टी सुसंगतपणे वाढू शकत नाहीत. आणि धोरणात्मक बदल करताना देखील असल्या बाबतीत भविष्याचा विचार करावा लागतो. उ.दा. पेट्रोल पंपासारखी स्टेशन्स तयार करणे इत्यादी गोष्टी पर्यायी इंधनाच्या गाड्या विककत घेण्या इतक्या सोप्या नसतात. त्यात अजूनही एक गोष्ट आहे म्हणजे जशी पेट्रोलला सरकार सबसीडी देते तशीच (तीच) पर्यायी इंधनाला देणे महत्वाचे असते तरच ते किंमतीच्या स्परेधेत टिकू शकेल.

परंपरागत आणि पर्यायी इंधनांवरील वाहने चालवण्याच्या अनुभवात काय फरक आहे? (त्वरण (ऍक्सेलरेशन), नियंत्रण इ.)

बाकीचे अनुभव आणि चुका (उ.दा. स्वतःच मूळ तंत्रज्ञानात बदल करणे आणि मग गाडी नीट चालत नाही म्हणणे इत्यादि) वर आलेल्या आहेत. यात एकच गोष्ट जास्तीची म्हणजे "बायो डिझेल". बायो डिझेलचा अनुभव चांगला आहे, त्यामुळे प्रदूषण पण कमी होते आणि इंजीनला वंगण पण मिळते. परंतू आधी म्हणल्याप्रमाणे (येथे अमेरिकेतील मॅसेच्यूसेटसपुरते बोलतोय..) पेट्रोलच्या तुलनेशी सबसीडी न मिळाल्याने अजून महाग पडते. तसेच त्याला लागणारे "इन्फ्रास्ट्रक्चर" तयार केले गेलेले नाही. त्यात सरकारी कारभार जसा असतो तसेच खाजगी कंपन्यांचे (येथे तेलाशी संबधीत) राजकारण असते. जे अमेरिकेत तेच भारतात पण...

सुरक्षिततेसंबंधी काय धोके आहेत? अपघात झाल्यास इंधनधारकाचा स्फोट होण्याची शक्यता आहे का?

चाणक्यांच्या प्रतिक्रीयेत सर्वकाही आले.."अशास्त्रीय मार्ग अवलंबल्यास अपघात होण्याची शक्यता असणारच"

पर्यायी इंधनांवरील वाहने यावर हा माहीतीपूर्ण संदर्भ पहा.

सर्व प्रतिसादी आणि वाचकांचे आभार! आपणा सर्वांनी महत्त्वाची माहिती दिली आहे. चर्चेच्या अनुषंगाने काही अधिक मुद्दे असे.
ज्या वाहनांत पर्यायी इंधन वापरण्याची सोय आहे त्या वाहनात पर्यायी इंधनाबरोबरच परंपरागत इंधन वापरण्याचीही सोय असते असे मध्यंतरी वर्तमानपत्रात वाचले. उदाहरणार्थ, ह्युंडाइ या कंपनीच्या सीएनजी वाहनात पेट्रोल वापरणारे यंत्रही असते (हे वेगळे असते की एकच याबाबत अधिक तांत्रिक माहिती दुर्दैवाने माझ्याकडे नाही.) त्यामुळे सीएनजी नसताना पेट्रोलवर हे वाहन चालू शकते.
इंधन उपलब्धतेचा प्रश्नही कालांतराने सुटेल अशी आशा आहे.
सुरक्षिततेच्या बाबतीत मात्र काही खात्रीशीर माहिती मिळू शकली नाही. गाडीला अपघात होऊन जर इंधनधारकाचे नुकसान झाले तर वायुगळती होऊन अपघात अधिक भीषण होण्याची शक्यता वाटते. याबद्दल वाहननिर्मात्यांचे मत काय आहे यावरच या पर्यायीइंधनचलित वाहनांचे भवितव्य अवलंबून आहे.
आपला
(चर्चाग्रस्त) वासुदेव

~ नासतो विद्यते भावो नाभावो विद्यते सत: । ~
"असत्याला अस्तित्व नाही आणि सत्याचा अभाव नाही"

मला वाटतं कि वरील सर्व पर्याय / प्रतिसाद वाचूनसुद्धा सर्व वाहनांना समान असा इंधन पर्याय असला पाहीजे.
नाहीतर फक्त तीनचाकींसाठी व चारचाकींसाठींच ही सोय / पर्याय म्हणून राहील. उलट दुचाकींसाठी ही सोय झाल्यास असंख्य लोकांचे दुवे मिळतील. पैकी ईंधन उपलब्धता चांगली राहण्यासाठी विशेष प्रयत्न करणे गरजेचे राहील.
ईंधन साठवायला जागा कमी लागते हा एक विशेष गुण. याचा फायदा घेतला तर छोटे छोटे पंप उभे करता येतील.

प्रसाद

टायटल पाहुन मला वाटले की हाय्ड्रोजन अथवा इथेनॉल वगैरे अशा अपारंपारीक इंधनाची चर्चा असेल. पण येथे गॅस व पेट्रोलच दिसले.
असो.
गॅस वरची वाहने धोकादायक वाटतात खरी! पियुसी सारखी त्याची वार्षीक तपासणी वगैरे असते का?
-निनाद