या विषयावरील विस्तृत चर्चा मुंज करावी का? येथे पहा.

-आजानुकर्ण

मुंजीत गुरुजी मांडीत बेडूक भरतात. असे मला लहानपणी सांगितले तेव्हा मला ते खरे वाटे तसेच त्याची भीती वाटे. मुंज ठरल्यावर मी आयडिया केली. मांडीला ब्लेडने थोडी चिर पाडली. मुंजी पर्यंत त्याची खूण उमटली . हेतू हा कि मांडीत बेडूक भरायची वेळ आली कि गुरुजींना दाखवायचे कि माझ्या मांडीत अगोदरच बेडूक भरला आहे. त्याचा हा पुरावा बघा.
प्रकाश घाटपांडे

हे सर्व करून अक्कल येतेच याची कोणी शाश्वती देता येते काय? वाढलेल्या वयाचे पढतमूर्ख सर्वत्र दिसतात.

माझ्या मते अक्कल ही अशी गोष्ट आहे जी कोणतेही विधी किंवा पठण करून मिळत नाही. ती पोहर्‍यात म्हणजे आचारात येण्यासाठी आडात म्हणजे डोक्यात असावी लागते.

-राजीव.

काही वेडे प्रश्न केले असतील, त्यांना बगल द्यावी...

नाही ! नाही !
अशा प्रश्नांनीच अक्कल येते असे आमचे मत आहे.
उदा. न्युटनला सफरचंद खाली का पडले हा वेडा प्रश्न पडला नसता तर गुरुत्वाकर्षणाचा शोध लागला असता का ?

(१) मुंज केल्याचे आणि अक्कलेचे आपसात काय सम्बन्ध आहे?

काहीही नाही..

(२) ज्यांची मुंज होत नाही ते सोड़मुंजी पर्यन्त बेअक्कलच रहातात का?

हे तुम्हाला कुणी सांगितलं? :)

(३) ज्या विधर्मी लोकांमधे "मुंज" हा प्रकारच नाही, तिथे काय सर्वजण "हेच" असतात?

'हेच' म्हणजे आपल्याला नक्की काय म्हणायचे आहे? कारण 'हेच' चे वेगवेगळे अर्थ असतात! :)

(४) मुंज करणे हा एक वैयक्तिक धर्म आहे कि सामाजिक बन्धन?

यापैकी काहीही नाही...

(५) मुंज करणे हा निव्वळ पैसे उधळणी आहे का?

'मुंज' हा आपल्याकडे एक संस्कार मानला गेलेला आहे. परंतु मुंज करताना कुणी किती खर्च करायचा हा ज्याचा त्याचा प्रश्न आहे असं मला वाटतं. आणि तसेही पैसे उधळण्याचे अनेक मार्ग आहेत आणि मुळात पैसे उधळणे हे सापेक्ष आहे!

(६) किती बटुक आजच्या काळात मुंज केल्यावर सकाळ/संध्याकाळ "संध्या-अर्चा" करतात?

कुणीच करत नसावेत.

आणि नाही करत तर मुंज करायचीच कशाला?

आपकी बात मे पॉईंट है! तरी पण आपल्या मुलाची मुंज करावी की नाही हा प्रत्येक आईवडिलांचा वैयक्तिक प्रश्न आहे असं मला वाटतं.

(७) जर हा मात्र एक "संस्कारच" आहे, तर अन्नप्राशन आदि पण तितकेच विधिविधानाने होतात का?

प्रश्न समजला नाही.

अवांतर - एक गोष्ट मात्र खरी की कोणताही मुंज लागलेला, गोटा वगैरे केलेला बटू हा सुरेखच दिसतो. त्याला जवळ घेऊन त्याचा गोड पापा घ्यावासा वाटतो! :)

आपला,
(दर बुधवारी आणि शनिवारी रात्री 'संध्या' करणारा!:) तात्या.

तात्यांनी दिलेली उत्तरे एकदम पटली. माझी त्याहून वेगळी उत्तरे नाहीत (कदाचीत तात्यां इतकी आम्ही नेमाने "संध्या" करत नसू इतकाच काय तो फरक!)

बाकी फक्त एका प्रश्नाचे उत्तर द्यावेसे वाटते: किती बटुक आजच्या काळात मुंज केल्यावर सकाळ/संध्याकाळ "संध्या-अर्चा" करतात? आणि नाही करत तर मुंज करायचीच कशाला?

जो पर्यंत लोकं स्वखुशीने मुंज करताहेत अथवा सोडमुंज करताहेत किंवा नुसतीच "संध्या" करताहेत, करूनदेत ना! त्याचा जर बाकीच्यांना त्रास होत नसला तर तो त्यांचा व्यक्तिगत प्रश्न अथवा आनंद/श्रद्धा वाटेल ते आहे. तुमचं आमचं त्यात कोण घोडं मारतयं? आपण जर खरेच "लिबरल" राहायचे असेल, तर इतरांच्या वैयक्तिक क्रियांनी (प्रॅक्टीसेसनी) जो पर्यंत इतरांना त्रास होत नाही, तो पर्यंत विरोध करू नये. नाहीतर उद्या तुमच्या वागण्यातले काही तरी शोधून असे वागण्याची गरज आहे का? म्हणत कोणी विचारायला लागले तर?

हं, आता उद्या विलासरावांनी महाराष्ट्रात अथवा सोनीयांजीच्या बोलक्या बाहुल्यांनी भारतात, कायद्याने मुंज सक्तीची केली तर त्याला मात्र माझा विरोध राहील.

(७) जर हा मात्र एक "संस्कारच" आहे, तर अन्नप्राशन आदि पण तितकेच विधिविधानाने होतात का?
आपला हा प्रश्न मला ज्या तर्‍हेने समजला तसे उत्तर देत आहे. चूक झाली असेल तर क्षमा करा.
जन्मानंतर सोयर इत्यादी पाळले जाते, बहुधा पहिले भरवणे हे समारंभाने होते, नाव समारंभपूर्वक संस्कार करुन ठेवले जाते, पहिल्या केशकर्तनाला जावळ काढणे असे म्हणतात आणि ते सुद्धा समारंभाने होते. विद्यार्जनाची सुरुवात मुंज करुन समारंभाने होते. गृहस्थाश्रमाची सुरुवात लग्न लावून समारंभाने होते. वानप्रस्थाश्रम / संन्यासाश्रम हे साठी, सहस्रचंद्रदर्शन इत्यादिने साजरी करतात. मृत्यु नंतर संस्कार करुन देह मातीत जातो.
अशा तर्‍हेचे सोळा संस्कार देहावर होतात आणि ते अनेकदा समारंभाने. मग त्यातील जे संस्कार करायचे ते करावे नसतील तर नको.
याकडे मी तरी आचार म्हणून पाहतो स्पिरिट्युआलिटी म्हणून नाही.

-- लिखाळ.

काहीच कळत नसल्याने, मला बरेच काही कळते असा अनेकदा माझा समज होतो.

"मुंज" (यज्ञोपवीत संस्कार) केल्याने खरंच अक्कल येते का?

(ह. घ्या.)

आपण मनोगतावर एक सर्वेक्षण करू - एकच सोपा प्रश्न प्रत्येक (याबाबतीत पुरूषालाच, मला वाटते) विचारायचा - काय रे "बाबा", तुझी मुंज झाली आहे का?

तो "बाबा" (की बाप्या) स्वतःचे डोके कसे लढवतो ते आपल्याला माहीत आहेच. मग ठरवू मुंज होऊनही असे डोके चालवतो/चालवत नाही तसेच मुंज न होऊनही डोके पळू शकते वगैरे.

यात एक गोष्ट कमी पडेल ती म्हणजे त्या त्या व्यक्तीची मुंज होण्याआधीची अक्कल आपल्यास माह्त नसेल, तरी देखील त्यावरून अंदाज येऊ शकेल वयकालानुरूप अक्कल आहे की कसे ते आणि मुंजीचा परीणाम देखील कळेल...

अशी निरर्थक बिनबुडाची चर्चा करण्यापेक्षा http://www.manogat.com/node/10077 येथे जाऊन समीर सुर्यकान्त यांनी
७-५-२००७ रोजी दिलेला प्रतिसाद वाचून मौन पाळावे.--वाचक्‍नवी

सन्माननीय उपक्रमी,
आपण दिलेल्या दुव्यावर सदरील चर्चा आणि संबंधीत प्रतिसाद काळजीपूर्वक वाचला. त्यात मुंज करावे आणि त्याचबरोबर समाजात अनेक संस्कार चाललेले असतात तेव्हा मुंज निरुपद्रवी असल्याने करण्यास हरकत नसावी वगैरे वगैरे...! इथे जी अभ्यासपूर्ण चर्चा चालू आहे ती, मुंज केल्याने अक्कल येते का नाही त्याची.अक्कल म्हणजे काय हे एकदा ठरवावे लागेल,आणि त्यानंतर या संस्काराने शारीरिक,बौध्दीक,नैसर्गिक किंवा आणखी कोणते बदल होतात ? अशी चर्चा चालू आहे,किंवा तशी झाली पाहिजे. त्यातीलच एक भाग सर्वक्षण आहे,पण त्याचे स्वरुप ठरविता येत नसल्यामुळे सदरील चर्चेस ब्रेक लागला आहे. ;)

१)मुंज केल्याने नसलेली अक्कल येते ही कोणी सांगितले? सुंता किंवा बाप्तिस्मा केल्याने येते?
२)जे अक्कलमंद असतात ते तसेच राहतात, जे मंद‍अक्कल असतात तेपण तसेच राहतात. मेंदूची वाढ वयाच्या आठव्या वर्षापर्यंतच होते.
३)ज्यांत मुंज नसते ते सर्वजण हेच म्हणजे अमुंज असतात.
४)दोन्हीही नाही. पहिल्यांदा घन अन्‍न खाणे हा धर्म आहे की बंधन?
५)वाढदिवसासाठी भेटकार्ड पाठवणे, फोन करून किंवा प्रत्यक्ष भेटून शुभेच्छा देणे, एखादी भेट देणे निव्वळ पैसे उधळणे आहे का? खर्च किरकोळ असो की जास्त, विनाकारण करणे म्हणजे उधळपट्टी. लोकांना जेवायला घालणे हे पाप आहे का? उच्चशिक्षित सत्पात्र ब्राह्मणाला किरकोळ दक्षिणा देऊन त्याला जगायला मदत करणे हे? की एका छोट्या मुलाचा कौतुक समारंभ करणे हे?
६)संध्या करण्यासाठी मुंज करतात हे कुणी गाढवाने सांगितले?
७)अन्‍नप्राशन वयाच्या सहाव्या किंवा आठव्या महिन्यात करतात. तेव्हा समारंभ करता येतो, पण ते मूल त्याची मजा घेऊ शकत नाही. त्यामुळे आपल्याला घन अन्‍न खाता येते एवढा संस्कार त्याच्या मनावर झाला काम झाले. मुंज हा एकच पहिला संस्कार आहे की त्याची आठवण जन्मभर राहते. --वाचक्‍नवी

गर्भाधान, पुंसवन, अनवलोभन, विष्णुबलि, सीमंतोन्‍नयन, जातकर्म, नामकरण, निष्क्रमण, सूर्यावलोकन, अन्‍नप्राशन, चूडाकार्य, उपनयन, महानाम्य, समावर्तन, विवाह, स्वर्गारोहण.---वाचक्‍नवी

===========================
मराठी भाषा हा माझा प्राणवायु आहे.
===========================
फार पूर्वी गुरुगृही विद्यार्जनासाठी राहावे लागे. तेव्हा मुंज हा विधी करून मगच तो बटू खर्‍या अर्थाने शिक्षण घेण्यास गुरुगृही जाण्यास पात्र ठरत असे(असे म्हणतात) आणि म्हणूनच मुंज हा विधी त्यावेळी करत असत(शिकण्याचे लायसन्स समजू या)किंबहुना तो करणे बाध्य होते.
कालौघात आता अशी परिस्थिती राहिली नसल्यामुळे केवळ उपचार म्हणून(आणि मिरवण्याची एक संधी म्हणून) हल्ली मुंज केली जाते.बाकी त्या उपचाराने अक्कल येणे वगैरे गोष्टी निव्वळ बाष्कळपणा आहे.माझी मुंज मी सहावीत असताना वयाच्या ११ वर्षी झाली(तरीही अजून अक्कल आलेली नाही असे वाटते!!!).तुळतुळीत गोटा करून मागे घेरा ठेवलेले छायाचित्र अजूनही आहे.जेमतेम काही महिने संध्या केली आणि पुढे जानवेही काढून टाकले('वॉशिंग कंपनीत वॉशिंगला दिले आहे' असे त्या काळात गमतीने बोलले जाई हेही आठवले. ते अजूनपर्यंत तिथेच आहे. :D). मात्र पाठ खाजवायला ह्या जानव्याचा फारच छान उपयोग होत असे. त्या जानव्याला मारलेल्या गाठी हातात धरून गायत्री मंत्र म्हटल्यास भूते देखिल पळून जातात असेही सांगितले गेले होते.आता माझ्या सारख्या भूताला इतर भूतांची कसली भिती म्हणा!असो. एकूण माझ्या दृष्टीने कालबाह्य झालेला हा संस्कार आहे. मात्र कुणी करावा अथवा करु नये हा ज्याचा त्याचा वैयक्तिक प्रश्न ठरावा.त्यावर चर्चा करून आपली सगळ्यांची चर्चेची खाज भागली तरी वास्तवात तसा फारसा उपयोग नाही हेही तितकेच खरे!
इति अलम्!