मागच्या वर्षी लोकसत्तामधील चतुरंग पुरवणीमध्यी स्त्रीसमस्या वा स्त्रियांविषयक लेखन सातत्याने येत असे. मला नेमका दुवा सापडला नाही, मात्र अशा एका लेखामध्ये मांडलेले आणि माझ्या लक्षात राहिलेले काही मुद्दी येथे देते -

त्या लेखानुसार कुंकवाचा लाल रंग हा रक्ताचा म्हणूनच असला, तरी हे रक्त पुरुषाने बंधन म्हणून् लावलेले रक्त नाही, तर हे रक्त मासिक पाळीशी संबंध दर्शवते. मासिक पाळीचे चक्र असते. निसर्गातील अनेक गोष्टींचे चक्र असले. निसर्गामध्ये अनेक गोष्टी पुन:पुन्हा होतात, आवर्ती असतात. निसर्गाचा आवर्ती गुणधर्म मासिक पाळीमुळे स्त्री च्या शरीरामध्ये ठळक जाणवतो. स्त्रीचे शरीर हे ह्यामुळे पुरुषापेक्षा निसर्गाच्या अधिक जवळचे, अधिक नैसर्गिक आहे असे मानले जात असे. त्याचे चिह्न म्हणून लाल रंगाचा व गोलाकार (आवर्तन दर्शविणारे) बिंदू कपाळावर लावणे सुरू झाले. त्यामुळे ऋतुप्राप्ती झालेली स्त्रीच केवळ कुंकू लावत असे.

ही झाली सुरुवात. मात्र पुढे लाल रंगाचा संदर्भ पुरुषाने स्त्री ला वा स्त्रियांना जिंकण्यासाठी सांडलेल्या रक्ताशी जोडला गेला व पुढे केवळ लग्नानंतरच लाल कुंकू लावण्याची परवानगी स्त्रीला मिळाली. मात्र तोपर्यंत स्त्री = कुंकू असे समीकरण् झालेले असल्यामुळे, लग्नापूर्वी काळे वा इतर रंगाचे कुंकू लावणे सुरू झाले.

वैवस्वत मनू आणि त्याच्यापुढील वंश जसे रामाचा ईक्श्वाकु वंश सूर्यवंशी असून महाभारतातील कुरुवंश चंद्रवंशी होता असे वाटते. आपल्या महाराष्ट्रात आजही सोमवंशी कायस्थप्रभू आणि चांद्रसेनीय कायस्थ प्रभू - एसकेपी आणि सीकेपी जाती इ. चांद्रवंशी जाती असाव्यात.

विस्ताराने नंतर.--प्रियाली.
प्रियालीबाई नंतर विस्तार करतीलच, पण थोडक्यात...वैवस्वत मनूचा वंश सूर्यवंश. यात पुढील वंश येतात: अयोध्येचा इक्ष्वाकु(इ र्‍हस्व), विदेह चा निमि, वैशालीचा दिष्ट, आनर्त चा शर्याति, नृग, नरिष्यंत.
सोमपुत्र पुरूरवा ऐल ने स्थापलेला सोमवंश. याच्या शाखा: पौरव, यादव, अनु, द्रुह्यु, तुर्वसु, काश्य, अमावसु, आयु, क्षत्रवृद्ध.. . या प्रत्येक वंशाच्या अनेक उपशाखा. कुरुवंश पौरववंशाची एक उपशाखा.--वाचक्‍नवी