इथे ज्याला त्याला काहीही करण्याचा अधिकार आहे.

हा हा हा!

हे सहीच!

आपला
गुंडोपंत

मराठी अआमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी से |
***********************************
श्री.विकी यांनी अगदी योग्य असा चर्चाविषय प्रस्तुत केला आहे. यावर लौकरच विस्तृत प्रतिसाद लिहिण्याचा मानस आहे. विषय जिव्हाळ्याचा आहे. सदस्यांनी आपापली मते मांडावी अशी विनंती आहे.
....यनावाला.

विकी,
उत्तम विषय,
पण या लेखा साठी विषयाचा खुप मोठा आवाका घेतला गेला आहे की काय असे वाटते आहे.
...काय एवढी मोठी शक्ती आहे की जी समाजसुधारकांच्या विचारात नाही .

यांत अनेक सुधारक येतील. म्हणजे मला असं म्हणायचे आहे की, संतती नियमन, लैंगिक शिक्षण यावर काम करणार्‍या सुधारकांना समाजाने 'इतर' समाज सुधारकांपेक्षा वेगळे वागवले आहे. आजही वेश्यांसाठी काम करणार्‍यांना वेगळी वागणूक मी पाहिली आहे.
आज तात्यांनी बार बालांवर लेख लिहायला सुद्धा उपक्रमासारख्या विचार प्रवर्तक स्थळावर वाद झाला. त्यामुळे फक्त देव व अंधश्रद्धा असा विषय की श्रद्धा, अंधश्रद्धा व सुधारक असा विषय या चर्चेचा आहे (किवा तत्सम जे काही असेल ते!)मुळ प्रस्तावात जरा विस्ताराने स्पष्ट व्हायला हवा होता असे मला वाटते.

आपला
गुंडोपंत

विषयाची व्याप्ती मोठी आहे, हे मान्य. म्हणून एक उपविषय घेतला आहे. हे बुवा आणि बापू कुठून येतात, आणि कसे काय "महत्पदाला" पोचतात? ह्याचे कारण स्पष्ट आहे. घाबरून अध्यात्म करणा-या लोकांचा देश झाला आहे. विज्ञानयुग वगैरे म्हणतात, पण निखालस विज्ञान असे करणारे किती आहेत? तंत्रज्ञान म्हणजे विज्ञान नव्हे. फोन बनवणा-या कंपनीने आपला "हस्तसंच" चाकूने उघडून एकदोन "फीचर्स" उडवली, दोनतीन नवीन घातली, शिवून टाकला आणि नवीन म्हणून बाजारात विकायला काढला, ह्याला विज्ञान म्हणत नाहीत. पण असल्या फालतू गोष्टीचे वारेमाप कौतुक आपण आजकाल करतो. तिच्यात काहीतरी नवीन शोध आहे, असं समजतो. येनकेनप्रकारेण पैसे करणा-या माणसाचे तर आपण भक्तच बनलो आहोत. पण ते सरळ कबूल करण्याइतके उच्चभ्रू मराठी लोक तरी अजून बेरड झालेले नाहीत. म्हणून लक्ष्मीला सरस्वतीचा मुखवटा चढवतात. पैसेवाल्या माणसाकडे नक्की काहीतरी विद्या आहे अशी आवई उठवतात. मग ती टेक्निकल विद्या असो, मार्केटिंगची असो, आणखी कसली असो. (खरी ती शंभरात एखाद्याला असली तर.) ह्या वृत्तीचा नीचांक म्हणजे आपल्या घरात पैसा आला तो आपणच "गुरू" असल्यामुळे, ही समजूत. ही merit आणि talent ची घाणेरडी भाषा आपण जागतिकीकरणामुळे शिकलो. पण भाषा अगदी वरवर बदलली आहे. "अरे पैसे सगळेच खातात, आम्ही का बावळटपणे मागे रहायचं", हे त्या भाषेचं मूळ स्वरूप अबाधित आहे. म्हणून साले अध्यात्म करतात. आलेला पैसा कधी जाईल ह्या चिंतेने बुवाच्या मागे लागणं हे अध्यात्म नव्हे, हे ह्यांना समजू नये? असे बुडणारे लोक सर्वत्र दिसणे ह्यालाच धर्मग्लानी असे आपल्या पूर्वजांनी म्हटले. ह्या बापू लोकांना तरी दोष का द्यावा? दुस-याच्या जीवावर श्रीमंत होऊन "स्वबळे केले" म्हणून मिरवणा-या समाजाचा तो अपरिहार्य घटक आहे. चौरभटभांडचेटनटविट ह्या प्रभामंडळात त्यांना जागा द्या.

आपल्या उपविषयाशी मी सहमत.
आपला
कॉ.विकि

अंधश्रद्धा निर्मूलन समिती ही 'अंनिस' या लघुरुपाने ओळखली जाते. समितीचा दृष्टीकोन व इतर माहिती साठी इथे भेटा.

अंनिस (आ व हि) सदस्य
प्रकाश घाटपांडे

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************
............समाजातील बहुसंख्य माणसे ही गतानुगतिक असतात. म्हणजे ती स्वतःच्या बुद्धीने ,स्वतंत्रपणे विचार करू शकत नाहीत. (तेवढा वेळ आणि शांतताही नसते.तसेच ' संस्कार ' या नावाखाली "असे कर. नाहीतर देवबाप्पा शिक्षा देईल.देवबाप्पा तमुक करील."अशा सांगण्यामुळे विचारशक्तीचे खच्चीकरण लहानपणीच झालेले असते.) इतर चार लोक करतात तसेच आपण करतात.एखादी गोष्ट कुणितरी सांगितली,वृत्तपत्रात आली,टी.व्ही. वर दाखवली की त्यांना ती खरीच वाटते. त्यावर ते विश्वास ठेवतात. स्वतः विचार करण्याची सवयच नसते.
...........थोडक्यात म्हणजे बहुसंख्य माणसे भोळसट असतात. त्यांच्या या मनोवृत्तीचा गैर फायदा घेऊन स्वार्थ साधणारे काही लोक समाजात असतातच.ते धूर्त आणि चाणाक्ष असतात.बोलण्यात पटाईत असतात.त्यांचे व्यक्तिमत्व सुद्धा वरपांगी सोज्ज्वळ दिसते.त्यांना पुराणांतील भाकडकथांचे दाखले पाठ असतात.गीतेतील काही श्लोक मुखोद्गत असतात. संस्कृत वचने माहीत असतात.या सगळ्याच उपयोग ते भोळसट लोकांना फसविण्यासाठी करतात.
...........कांहीजण आपल्याला दैवीशक्ती प्राप्त झाली आहे ;दिव्य दृष्टी लाभली आहे असे भासवून गुरू, बुवा,महाराज,आनंद, बापू अशी नावे घेऊन अनेकांना आपल्या भजनी लावतात. त्यांना लुबाडणे हाच त्यांचा हेतू असतो.
...........काहीजण भविष्य कथनाचा धंदा करतात; काही एकमुखी रुद्राक्षांच्या माळा अवाच्या सवा किमतीला विकतात;काही भौमितिक आकृतीत निरर्थक अक्षरे लिहिलेला तीन रु. किंमतीचा तांब्याचा पत्रा ,"श्रीयंत्र,सर्वमंगल सिद्धयंत्र,इ." नावे देऊन पाचशे रुपयांना खपवतात.काहीजण तुमच्या सर्व समस्या वास्तुशास्त्राधारे दूर करण्यास सदैव सिद्ध असतात.फेंगशुई,स्फटिकाचे शिवलिंग,पिरॅमिड,टॅरोकार्ड,अंकशास्त्र,हस्तसामुद्रिक अशी अनेकानेक साधने घेऊन हे लबाड लोक सदैव तुमच्या सेवेस (म्हणजे तुम्हाला लुबाडण्यास) तत्पर असतात. आपल्या देशात सद्ध्या अंधश्रद्धांचा महापूर आला आहे तो अशा हितसंबंधी लबाडांमुळे. ....(पुढे चालू: ||)

विकि -

बुवाबाजीस आमचा ठाम विरोध आहे, त्याची टिंगलटवाळी आणि निंदानालस्ती करावी तितकी थोडीच आहे. पण देवदर्शनाला पायी चालत जाण्याच्या प्रथेवर आमचे भन्नाट प्रेम आहे. आयुष्यात कधीतरी एखाद्या वारीचा -- पंढरपूरच असायला पाहिजे असे नाही -- अनुभव घ्यायची जबरदस्त इच्छा खूप वर्षांपासून आहे.

(पदयात्री) एकलव्य

हल्ली अंगारकीच्या आदल्या दिवशी रात्रीपासून उपनगरातून लोक सिद्धिविनायकाच्या दर्शनासाठी पायी चालत जातात त्याविषयी विकि असे म्हणाले असावेत. नाहीतरी हे खुळ दिवसेंदिवस वाढतच चाललेले आहे असे मलाही प्रकर्षाने ते जाणवले आहे. पण जाऊ दे झालं सोडून देतो(आपला मराठी माणूस आहे असे समजून!! च्या चालीवर)! उगीच कुणाच्या भावना का दुखवा(ह्या हल्ली उठसुठ दुखावल्या जातात असे निरीक्षणाला आले आहे)!त्यातून तंगड्या त्यांच्याच दुखतील!
पण काही म्हणा! हल्ली देवांचेही मार्केटींग करावे लागते आणि त्याचे ठळक उदाहरण म्हणून थेट सिद्धिविनायकाकडे बोट दाखवता येईल. अमिताभ बच्चन त्याच्या दर्शनाला पायी गेला म्हणून मग इतर लोकही त्याची नक्कल करू लागले. म्हणजे इथेही महत्व सिद्धिविनायकापेक्षा अमिताभला आहे.( अमिताभ त्याला मानतो त्याअर्थी तो महान असलाच पाहिजे!!!!!)

===========================
मराठी भाषा हा माझा प्राणवायु आहे.
===========================

लोक नेहमीच चमत्कारावर विश्वास ठेवतात .का ते कळत नाही.

या विषयावर 'लोकभ्रम' हे रा.ज.गोखले यांचे १९३५ सालतील दुर्मीळ पुस्तकाबाबत लवकरच परिचय टाकतो आहे.
प्रकाश घाटपांडे

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************
अंधश्रद्धाविरुद्ध लिहावे तेवढे थोडॅच.एखाद्या अवैज्ञानिक गोष्टीवर एकदा श्रद्धा बसली की ती जाणे दुरापास्तच. आपण मानतो ते खोटे आहे हे स्पष्ट दिसत असले तरी माणसाची अंधश्रद्धा ढळत नाही. याचे एक उदाहरण असे:
......गझनीच्या महमुदाने सोमनाथाची मूर्ती फोडली हे सर्वज्ञात आहे.त्याने जेव्हा ते मंदिर पाहिले तेव्हा तिथल्या वैभवाने तो चकित झाला.पुरुषभर उंचीच्या चांदीच्या समया,सोन्याने मढविलेल्या आणि हिरे माणकांनी सजविलेल्या सुंदर मूर्ती पाहून त्याचे डोळे फिरले. "ही सारी दौलत आम्ही लुटणार " असे त्याने तिथेच जाहीर केले.तेव्हा त्याठिकाणी असलेले भक्तगण हसले. ते म्हणाले,"हे जागृत देवस्थान आहे. सोमनाथाचा प्रभाव फार मोठा आहे. तो देवच तुला शासन करील."
......दुसर्‍या दिवशी शस्त्रसज्ज अशा पंचवीस तीस सैनिकांसह गझनी घोड्यावरून आला.ते नंग्या तलवारी परजीत मंदिरात घुसले.गझनीने स्वहस्ते मूर्ती फोडली.सैनिकांनी सर्व संपत्ती लुटली.तिथे असलेले भक्त आणि पुजारी केवळ बघत राहिले. देवाचा चमत्कार दिसेल यावर त्यांचा दृढ विश्वास होता. प्रतिकाराचा प्रश्नच नव्हता. देवाने काहीच प्रभाव दाखवला नाही .पण देवाच्या सामर्थ्याविषयी कोणाच्याही मनात शंका उत्पन्न झाली नाही. केवढी ही अढळ श्रद्धा! धन्य धन्य ते परम भक्त ! त्यांच्या वंशजांची संख्या आज फार मोठी आहे.
.......ही ऐतिहासिक घटना आहे. ती सत्य आहे. या घटनेवर तर्कशुद्ध विचार केला तर काय निष्कर्ष निघतो? सोमनाथाची मूर्ती फोडली तरी भंजकाला काहीच झाले नाही.ज्या शिवमूर्तीची वेदोक्त मंत्रोच्चारांनी प्राणप्रतिष्ठा झाली होती अशा देवाचा काहीच प्रभाव पडला नाही.त्या अर्थी देवाच्या मूर्तीत काही सामर्थ्य नसते.म्हणजे वरळीचा सिद्धिविनायक, ठिकठिकाणचे अष्ट विनायक, पुण्याचा दगडूशेट गणपती, तिरुपतीचा बालाजी या आणि इतर सगळ्या मूर्ती म्हणजे निर्जीव बाहुल्या आहेत. त्या कुणाचेही काही बरे अथवा वाईत करू शकत नाहीत. त्यांच्या दर्शनासाठी रांगा लावणे हास्यास्पद आहे.असाच तर्कसंगत निष्कर्ष निघतो.डोक्यावरील पूर्वसंस्कारांचे ओझे फेकून देऊन स्वच्छ बुद्धीने विचार केला तर हे कोणालाही पटेल. पण अंधश्रद्धा अढळ असतात. त्या माणसाला विचार करू देतच नाहीत. ही देवस्थाने आणि तिथे जाणारे भक्त यांच्या संरक्षणासाठी शासनाला केवढी कडक सुरक्षा व्यवस्था ठेवावी लागते.! यावरून निर्जीव देव स्व्तःचे रक्षण करू शकत नाही हे स्पष्ट दिसते. तरी भक्तांना तो सर्वशक्तिमानच वाटतो. केवढी ही दृढ श्रद्धा !
.......बहुसंख्य लोकांना बाहुल्यांचे प्रचंड आकर्षण आहे.प्रत्येक धार्मिक उत्सव म्हणजे "हा खेळ बाहुल्यांचा" असतो.मग तो गणपती उत्सव असो ,नवरात्र असो,दूर्गापूजा असो की जगन्नाथाची रथयात्रा असो. हा खेळ कधी संपणारा नव्हे. कारण त्याला अंधश्रद्धांचा बळकट पाया आहे.
.........यनावाला.

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************
कोणतीही बुद्धिप्रामाण्यवादी व्यक्ती कुठल्याही मूर्तीवर अथवा चित्रावर कधीही थुंकणार नाही. असला गलिच्छपणा तो साधूच करू जाणे. मात्र ती मूर्ती म्हणजे एक निर्जीव बाहुली आहे,तिच्यात तिळमात्र सामर्थ्य नाही ,असेच तो मानील. थुंकण्याविषयीचा युक्तिवाद केला आहे तो अगदीच भोंगळ आहे. ज्या राजाचे ते चित्र आहे तो राजा अस्तित्वात होता. देवमूर्तीविषयी तसे नाही.ते असो .कोण मोठी व्यक्ती काय म्हणाली, ग्रंथात काय लिहिले आहे याची उदाहरणे देणे म्हणजे शब्दप्रामाण्य मानणे होय.तर्कशास्त्रात ते मान्य नाही. जे बुद्धीला पटेल तेच खरे. सोरटी सोमनाथाच्या मूर्तीचे भंजन ही ऐतिहासिक सत्यघटना आहे.त्यावरून जे तर्कसंगत निष्कर्ष निघतात त्याचा प्रतिवाद कोण करू शकेल काय? बालपणापासून झालेले संस्कार एवढे तीव्र परिणामी असतात की गणपतीची मूर्ती म्हणजे मातीचीं निर्जीव बाहुली हे मानण्यास बहुतेक जण धजावत नाहीत; अगदी पटत असून सुद्धा. मग काहीतरी थुंकण्याच्या कथा सांगायच्या आणि 'जितं मया 'म्हणायचे !
..........यनावाला.
.......यनावाला.

देवावर किंवा कशावर तरी श्रद्धा असणे हे प्लॅसिबो इफेक्ट् सारखे काम करते हे मान्य. पण ते ज्यांना त्याची जाणीव आहे अशांनी तरी त्याला उत्तेजन देऊ नये.

पण पुढे जाऊन आमच्या घराचे रक्षणकर्ते अमूक बाबा आहेत, मग त्यांचे जे काही लाड करावे लागतील ते-ते सर्व आम्ही करू कारण आमची श्रद्धा आहे. मग त्या बाबांचा कंपू तयार होणार. मग तुम्ही तिथे त्यांचे परम भक्त् होणार. मग तुमच्या अतिरंजित कथा बाबांच्या चरित्रग्रंथात येणार. त्यावर तुमच्यासारखेच लोक विश्वास ठेवणार इ.इ......

हे जे स्तोम माजवले जाते -ते नको आहे.
आपणच जर श्रद्धा ठेवल्याने माणसाचे भले होते असे मान्य केले तर मग काळ सोकावणारच.

प्रतिसाद लिहील्याबद्दल आपल्या सर्वांचे मनःपुर्वक आभार
आपला
कॉ.विकि