पूर्वजांविषयी वृथा अभिमान बाळगणार्‍या तथाकथित संस्कृतीरक्षकांना इतिहासाचार्य वि.का.राजवाड्यांचे भारतीय विवाह संस्थेचा इतिहास व त्यातील् संदर्भ वाचायला दिले तर बोलतीच बंद होईल.

घाटपांडे काका, याबद्दल अधिक माहिती येथे लिहाल का? उत्सुकता वाटली.

निरंजन घाटे यांचा लेख अतिशय आवडला. "पूर्व"जांनी गाठलेली सभ्यता लोप पावली आहे हा संस्कृतीरक्षकांचा दावा वेगळ्या अर्थाने मनोमन पटला.

श्री प्रकाश घाटपांडे - आपण हा लेख आमच्यापर्यंत पोहचविल्याबद्दल आणि विषय मर्यादेमध्ये येथे मांडल्याबद्दल आपले आभार!

(पूर्वसूरींतील) एकलव्य

घाटपांडेसाहेब,

आपलं हार्दिक अभिनंदन! आपण फार चांगला विषय चर्चेला आणला आहे. निरंजन घाट्यांचा लेख वाचला. अतिशय सुरेख आणि अभ्यासपूर्ण लेख आहे!

'सभ्य'तेच्या आणि सोकॉल्ड 'सुसंस्कृत'पणाच्या बेगडी व्याख्यांना त्यांनी धडाध्धड सुरुंग लावलेले पाहून आनंद वाटला! खणखणीत शिवी देणार्‍या एका खेडूत स्त्रीला अत्रेसाहेबांनी १०० रुपयांची नोट बक्षिस दिली यातून अत्रेसाहेबांची भाषेबद्दलची खरी तळमळ मला जाणवली. अन्यथा, 'मराठी भाषेचं काय होणार?' असे फुकाचे गळे काढणारेच अनेकजण असतात! ;)

माझ्यापुरतं बोलायचं झालं तर 'केवळ कुठे चान्स(!) मिळत नाही' म्हणूनच सभ्यतेचे आणि सुसंकृतपणाचे बुरखे पांघरणारी आणि पर्यायाने 'शीलाश्लीलतेच्या फुकाच्या गोष्टी करणारी अनेक सभ्य(!) मंडळी माझ्या पाहण्यात आहेत!

अरे हम तो उन गलियोसे कई बार गुजरे है जहा असल 'अश्लीलता' बिना कोई नकाब पेहेने हुए भरेबाजार नंगी घुमती है! ;)

असो! हा विषय इथे मांडल्याबद्दल आपले आणि निरंजन घाटेसाहेबांचे शतरः आभार!

अवांतर -

मजकूर संपादित. इतर सदस्यांवर व्यक्तिगत स्वरूपाची टीकाटिप्पणी करू नये.

आपला,
(असभ्य!) तात्या.

या लेखाचा दुवा येथे दिल्याबद्दल अनेक धन्यवाद. लेख अतिशय अभ्यासपूर्ण आहे.

संस्कृतीचे संदर्भ कालानुपरत्वे बदलत असतात असे वाटते. यांस ज्या अनेक बाबी कारणीभूत आहेत त्यात एक महत्त्वाचे कारण आहे सुबत्ता. जेथे खर्‍या अर्थाने कायम सुबत्ता नांदते तेथे अशा संस्कृती रक्षणाची गरज पडत नाही. भारतात ही सुबत्ता नष्ट होण्यास ज्या अनेक गोष्टी कारणीभूत ठरल्या त्यात मुसलमानी स्वार्‍या हे एक महत्त्वाचे कारण असावे. जेव्हा बायका राजरोस पळवून त्यांना बटीक करणे, बलात्कार करणे आणि ते करण्यात शत्रूचा सर्वोच्च अपमान आहे अशी धारणा रुजू झाल्यावर हळू हळू अशा संकल्पनांना खतपाणी मिळू लागले असावे.

घाट्यांचा लेख थोडा वरवर वाचला, सवडीने सावकाश वाचून याबाबत बोलता येईल. लोपामुद्रेचे उदाहरण वाचून म्हणावेसे वाटते की संस्कृतीच्या नावाने गळे काढणार्‍यांनी रामायणातील अहल्या आणि देवाधिदेव इंद्र (एक देव आणि एक परस्त्री - ऋषीपत्नी, शंकर-पार्वतीप्रमाणे नवराबायको नाहीत म्हणजे कोणी नवराबायकोच्याच शृंगाराची वर्णने काय ती असणारच असे म्हणायला नको.) वाचावीत. अशी अनेक उदाहरणे पुराणांत, वेदांत आणि महाकाव्यांत आहेत हे खरे आहे.

नुकतेच आम्ही आमचे 'धुरंधर भटावडेकर' हे नांव बदलून त्याऐवजी 'असभ्य आणि शिवराळ' हे नांव घ्यायचा प्रयत्न केला तर आम्हाला उपक्रमाकडून,

The username contains an illegal character.

हा निरोप वाचावयास मिळाला!

अनायसे चर्चेचा विषयदेखील 'अश्लीलतेच्या संकल्पना' हाच आहे त्याला अनुसरून माझ्या मनात खालील प्रश्न आला -

'असभ्य आणि शिवराळ' यापैकी कोणता शब्द उपक्रमाला इल्लिगल आणि पर्यायाने अश्लील वाटला असावा? ;))

मग आम्ही एक वेगळीच गंमत करायचे ठरवले. आम्ही 'असभ्य आणि शिवराळ' या नावापैकी नुसतेच 'असभ्य' हे नांव घेऊन पाहिले ते मात्र स्विकारले गेले! ;) आता बोला...

म्हणजे 'असभ्य' हे नांव चालते, पण 'शिवराळ' हे नांव चालत नाही! का बुवा? ;)

बहुधा 'शिवराळ' हे नांव 'सभ्यतेच्या', 'सुसंस्कृतपणाच्या', आणि 'श्लीलाश्लीलते'च्या सुसंस्कृत (!)वरवंट्याखाली आले असावे! ;)

असो, उपक्रमाचा 'श्लीलाश्लीलतेबद्दलचा' गोंधळ पाहून गंमत वाटली! ;))

आपला,
असभ्य आणि शिवराळ!

जगाला अनंगरंग रतिशास्त्र, कामशास्त्र असे ग्रंथ पुरवणार्‍या भारतात अश्लिलतेबद्द्ल ओरड व्हावी?

अहो भारताची बात सोडा! तो खूप दूर राहिला! अहो आपल्या उपक्रमाला 'तात्या' आणि 'नाडगौडा' या दोन नांवात काय बरे इल्लिगल आणि पर्यायाने अश्लील वाटले असेल हे सांगा पाहू! ;)

नुकतेच आम्ही आमचे 'असभ्य' हे टोपणनांव बदलण्याचे ठरवून 'तात्या नाडगौडा' हे नांव घ्यायचे ठरवले तर त्यालाही चक्क नकार आला! विश्वास नाही बसत? हा घ्या पुरावा! ;)

घाटपांडे साहेब,
आपण फार चांगला दुवा दिला आहे आणि चांगला विषय चर्चेला घेतला आहे.

आज काय केल्याने त्याचा पुढे काय परिणाम होईल? आपण आज जे करुत आहोत ते त्याला पूरक आहे का? याची उत्तरे हाताच्या बोटावर मोजता येण्या इतकेच लोक देवू शकतात असे वाटते.

'समाज स्वास्थ्यासाठी हे प्रकार अनुचित आहेत असे अम्हास वाटते म्हणून आम्ही विरोध करतो' हे म्हणणेच बरे :)

--लिखाळ.

परदेशात भारतीयांनी एकमेकांकडे पाहून स्मितहास्य करावे असे मला वाटते.

सुरेख लेख आहे. आपणच उभारलेल्या तटबंद्यांचा हा परिणाम आहे. आपले तथाकथित संस्कृतीरक्षक खजुराहो आणि कामसूत्र यांचा विषय निघाला की चिडीचूप होतात. आपल्य शाळांमधून लैंगिक शिक्षण दिले जात नाही. पालक मुलांशी याबद्दल बोलणे टाळतात.
या विषयावर चर्चा झालीच तर ती पांचट विनोदांमार्फत होते कारण या विषयाकडे गंभीरपणे बघणे आपल्याला माहित नाही.
आणि मग एखाद्या शिल्पा शेट्टीसारखे काही झाले की लगेच आपले संस्कृतीरक्षक जागे होतात. आपली 'संस्कृती' भ्रष्ट होते.
कामभावना ही इतर भावनांसारखीच नैसर्गिक भावना आहे. तिलाही चांगले आणि वाईट पैलू आहेत. आपण तिच्याकडे दुटप्पीपणाने बघणे सोडले तरच काही प्रगती शक्य आहे.

----
L'enfer, c'est les autres -- Jean-Paul Sartre

निरंजन यांच्या लेखात संदर्भ पुष्कळ दिले आहेत. पण थेट शब्द, वाक्ये उद्धृत करण्याचे टाळले आहे असे वाटले. ज्यांना हे सारे अभ्यासावे वाटते, त्यांना पूर्वसूरींचे वागणे थोडे माहित असते, ते मुळातच पुरोगामी (!) विचाराचे असतात. खरे लोक जे जाळपोळ करायला पुढे असतात ते स्वतःहून संदर्भात दिलेली पुस्तके वाचतील का?
थेट शब्दात आपल्या पुराणात असे असे लिहिले आहे; या संस्कृत श्लोकाचा अर्थ असा असा हे लिहायला हवे आहे. त्यातून काही प्रबोधन होईल. नुसते आमच्या पुराणात अश्लील उल्लेख आहेत, जागतिक प्राचीन वाङ्मयात खुलेपणाने लैंगिक विषयावर लिहिले जाते किंवा या विषयांवरची मान्यवरांची पुस्तके हातोहात खपली असे वरवरचे लिहून भागणार नाही असे वाटते.

अश्लीलतेची सर्वमान्य व्याख्या करणे कठीण आहे. तरीही सर्वसाधारण पणे असे म्हणता येईल की स्त्रीपुरुषांच्या मिश्र समुदायांत जे वाचतांना, बोलतांना व बघतांना स्त्रियांना संकोचल्यासारखे होते ते अश्लील.

दादा कोंडके यांचे चित्रपट व गाणी हे द्वयर्थी असल्याने आरोप व अश्लिलतेच्या आरोपातून सुटका होई. ग्रामिण जनतेला आपलेसे वाटणारे दादांचे चित्रपट होते. एकट जीव सदाशिव,राम राम गंगाराम,पांडू हवालदार हे विषेश गाजले.
प्रकाश घाटपांडे

लेख वाचला. स्पष्ट सांगायच तर ठिक होता. त्यात काही लाजवाब मते मांडली आहेत असे अजिबात वाटले नाही. पण इथले प्रतिसाद वाचुन अनेक प्रश्न मात्र डोक्यात आले.
काही मुद्दे:
१. लेख स्वतःची पुरोगामी मते मांडण्यासाठी लिहिला आहे असे वरकरणी वाटते. खास करून स्वतःला संस्कृती रक्षक म्हणवणार्‍यांवर टिका करण्यासाठी लिहिल्यासारखा वाटतो. मुळ मुद्दा कुठेच दिसत नाही.
२. लेखावर चित्रे आहेत ती खजुराहोची लेणी आणि वादग्रस्त चुंबन दृष्याची. तसे चुंबन सामन्य जोडप्याचे दिले असते तरी चालले असते. उगाचच प्रसिद्धीसाठी लिहिलेला लेख वाटतो.

चर्चा, मुद्दे आणि प्रश्न:
१. अश्लीलतेच्या संकल्पने पेक्षा सामाजिक सभ्यतेच्या मर्यादा हे जास्त योग्य वाटले असते. जे एका जोडप्यामध्ये आहे ते समाजात आले तर ते असभ्य ठरते कि, अश्लील कि असंस्कृत?
२. एकाने संस्कृती रक्षकाची पोकळ डरकाळी फोडली कि उरलेले ती डरकाळी कशी पोकळ आहे ते सांगायला पुढे येतात पण जाउन सर्वां समोर एका ओळखीच्या वा अनोळखी घोळल्यात आपल्या जोडीदाराचे चुंबन घ्यायला पुढे येत नाहीत. तिथे मात्र हे दोघे सुद्धा गप्प.
३. अश्लीलता तर दुरच, पण नवर्‍याने त्याच्या मैत्रिणीला वा बायकोने तिच्या मित्राला अनेक दिवसांनंतर भेटल्यावर कडकडून मरलेली मिठी पण आपल्याकडे एकमेकांना लिंगपिसाट ठरवणारी असते.
४. भारत एकवेळ मागास म्हणू, पण भरता बाहेर राहणारे खास करून चाळीशीकडे झुकणारे किती विवाहीत खुलेआम डेटिंग करू इच्छितात वा आपल्या भरता बाहेर जन्मलेल्या पाल्यांना त्या संस्कृतीची मोकळीक देतात? मी अनेक पालक असे पाहिले आहेत कि पाल्यांना तिथेल्या लैंगिक विचारांचा विचार करायची कुवत येण्याआधिच भारतात परत येतात. परत येण्याचे प्रत्येकाचे कारण मात्र एकदम गुळमुळीत असते.
५. संस्कृती रक्षक म्हणवून घेणारे तसेच त्यांच्या विरूद्ध बोंब मारणारे हे राजकिय स्टंट शिवाय दुसरे काय करतात?

हा विषय लोकांना चर्चा करायला नक्किच आवडतो कारण आज श्लील-अश्लील, सभ्य-असभ्य इत्यादी विषय निदान मोकळेपणाने बोलायची समाजाची मानसिकता तयार झाली आहे. आठवून पहा. आपले आजी आजोबा, त्यांच्या तारुण्यात एक मेकांचे हात सर्वांसमक्ष पकडायला पण लाजयचे. काळानुरूप गोष्टी बदलत जातात. प्रत्येकजण स्वार्थी विचार करूनच अर्थ काढतो.

पुरुषांचा संकोचः मला वाटत कि एड्स बद्दलच्या जाहिराती, काही चित्रपटातली कंडोम विकत घ्यायची दृष्ये बरेच काही बोलुन जातात.