त्याची चित्रे सुमार, घृणास्पद आणि निर्बुद्ध आहेत हे त्याच्या अभिव्यक्तिचे समर्थन करतना कुणीही अधोरेखित केलेले दिसत नाही. अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याचे समर्थन करताना हे अधिरेखित होणे महत्वाचे आहे.

हे वाचकांना ठरवू द्यात. एखाद्याचे अभिव्यक्त होणे हे दुसर्‍या व्यक्तिच्या दृष्टीने स्वातंत्र्याचा दुरुपयोग असू शकतो. मंगेश तेंडुलकरांनी आयबीएन लोकमत वर चित्राच्या सुमार दर्जावर भाष्य केले आहे पण अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याचे समर्थन केले आहे. देशद्रोहाचा गुन्हा म्हणजे जरा अतिच होत होते.

त्याची चित्रे सुमार, घृणास्पद आणि निर्बुद्ध आहेत हे त्याच्या अभिव्यक्तिचे समर्थन करतना कुणीही अधोरेखित केलेले दिसत नाही. अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याचे समर्थन करताना हे अधिरेखित होणे महत्वाचे आहे.

चित्रांचा आशय भावनेतून आला असावा, पण चित्रकला सुमार आहे, सटल नाही, त्यामूळे त्याचा म्हणावा तसा सुपरिणाम होत नाही. पण असावे बुवा ते स्वातंत्र्य, आपण आपले दुर्लक्ष करावे म्हणजे झालं.

असीम त्रिवेदीची व्यंग्यचित्रे मला भडक आणि सवंग वाटली. पण मी त्याच्या अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याच्या अधिकारांच्या पायमल्लीचा विरोध करतो. राजद्रोहाचा गुन्हा अतीच वाटला. मुसलमानांच्या प्रेषितावरची चित्रफितही भडक आणि सवंग वाटली. आणि इंटरनेटच्या जमान्यात अशी बंदी घालून उपयोग नाही हेही लक्षात घ्यायला हवे. हुसैनच्या भारतमातेच्या चित्रावरून जो गदारोळ हिंदुत्ववाद्यांनी उठवला होता त्यात आणि ह्यात काही फरक आहे काय?

इतके दिवस असिम त्रिवेदी हा प्राणी कोण आहे हे बर्‍याच जणांना (मला तरी) माहितही नव्हते.

मलाही वृत्तपत्रातून बातम्या वगैरे झळकल्यावरच कळले. त्रिवेदीची चित्रे हिणकस आहेत. मला त्यात व्यंगचित्राची नजाकत दिसत नाही पण त्याचे पर्यवसन देशद्रोहात होत नाही असे मला वाटते.

मुसलमानांच्या भावना दुखावणारी एक चित्रफितही नुकतीच पाहिली. ज्यावरुन सध्या जगभरात दंगे होत आहेत ती चित्रफित थर्डग्रेडची आहे.

ही देखील यट्यूब वर पाहिली आणि मला ती विकृती वाटली पण त्यापायी अमेरिकन राजदूताचा मृत्यू ओढवावा ही अतिशय खेदाची बाब.

बाकी, भावना दुखावणे या नावाखाली गुन्हे वगैरे दाखल करता येतातच. तेव्हा ते होणारच.

व्यंगचित्रांचा दर्जा सुमार आहे, हे खरे आहे.
माझ्या फेसबुक पानावर मात्र मी केवळ अभिव्यक्ति-स्वातंत्र्याचाच मुद्दा नमूद केला. बातमीच्या दिवशी मला तोच मुद्दा अधिक महत्त्वाचा वाटला.

अभिव्यक्तीस्वातंत्र्याची गळचेपी हा विषय सध्या एकाच वेळी तीन प्रकरणांमध्ये आहे.
असीम त्रिवेदी: चित्रे भडक आहेत, अनुल्लेखाने मारता आले असते तर बरे झाले असते. देशद्रोहाचा खटला चूक वाटतो, राष्ट्रीय प्रतीकांचा अवमान करण्याचा खटलाही 'उपरोध/उद्वेग' या कारणाने चालविण्यात येऊ नये. मात्र, त्याला प्रसिद्धी देणे हाच उद्देश त्याच्यावर कारवाई करणार्‍या अधिकार्‍यांचा असू शकेल (त्यांची चौकशी होणार असल्याचे वाचले होते).
केट मिडलटनः हिच्या निष्काळजीपणामुळे छायाचित्रे घेण्यात आली. छायाचित्रकार तिच्या घरात घुसला नव्हता, त्याने बाहेरून दुर्बीण वापरून छायाचित्रे मिळविली. त्यामुळे, त्यांच्या प्रसिद्धीवरही बंदी येऊ नये. महंमदाच्या चित्रांविषयी नि:पक्षपाती असलेले फ्रेंच हिच्यासाठी दुटप्पी वागत आहेत.
इनोसन्स ऑफ मुस्लिम्सः अतिशय घाणेरडी चित्रफीत आहे, असीम त्रिवेदी काही फेसबुकी मेणबत्तीवाल्यांना आवडू शकतो. परंतु, या चित्रफितीत तर महंमदाविषयी बीभत्स आणि अश्लील असे खोटे दावे करण्यात आलेले आहेत. इजिप्शियन ख्रिश्चनांनी अत्याचारांना कंटाळून बनविली असली तरी तिचा उद्देश निषेध्/उद्वेग नाही. मुस्लिमांना राग आणणे हाच उद्देश आहे. तरीही, बंदी घालणे चूकच आहे*. काही पाश्चिमात्य सरकारे (उदा. जर्मनी) बंदीचा विचार करीत आहेत ते आश्चर्यकारक वाटले. (फीत निर्मात्याने स्वतः ज्यू असल्याचा दावा केला होता. ज्यूंच्या दिशेने मुस्लिमांचा हल्ला सुरू करण्याचा हा प्रयत्न हा मला गुन्हा वाटतो.) Viewpoints: Anti-Islam film and self-censorship येथील काही मते वाचनीय वाटली.
एक रोचक बातमी: Toronto group hopes to screen anti-Islam film in name of tolerance

Banerjee says they’ll also show snippets from other movies that are offensive to Christians and Hindus.

* भावना दुखावतात त्या अभिव्यक्तींनाच संरक्षणाची आवश्यकता असते. त्यामुळे, भावना दुखाविणार्‍या अभिव्यक्तींना बंदी ही 'अभिव्यक्तीस्वातंत्र्यावरील सर्वंकष बंदी'च ठरते. 'वाईट कृतीचे आवाहन' करणार्‍या अभिव्यक्तींना नक्कीच बंदी असावी, उदा., त्रिवेदीच्या 'संसद शौचकूप आहे' या व्यंगचित्रात, 'अफजलगुरूसारख्या सफाई कर्मचार्‍यांनी पुन्हा यावे' असा विध्यर्थ दडला असल्याचे न्यायालयाला वाटू शकते (मला तसे वाटत नसले तरी न्यायाधीशांचे मत माझ्या मतापेक्षा वेगळे असते तरी मला आश्चर्य वाटले नसते).
“If we don’t believe in freedom of expression for people we despise, we don’t believe in it at all.” - Noam Chomsky

देशद्रोह वगैरे कै च्या कै च आहे.

असो. हुतात्मा चौकात एका स्मारकचिन्हाची मोडतोड केल्याबद्दल भरपूर फेसबुकी आणि राष्ट्रभक्तीछाप गदारोळ झाला होता. तो गदारोळ 'एका काचेची शोकेस' तोडण्याविषयी (पक्षी-तोडफोडीचा निषेध म्हणून) नसून 'स्मारकचिन्हाची' मोडतोड केल्याबद्दल होता अशी माझी समजूत आहे.

स्मारकचिन्ह तोडणे हे निषेधार्ह असेल तर संसदेचे किंवा राजमुद्रेचे विडंबन सुद्धा निषेधार्ह का नसावे?

अवांतर: त्या स्मारक तोडणार्‍या व्यक्तीला त्या स्मारकाविषयी खास द्वेष असावा असे वाटत नाही. तोडण्यास सोपी आणि खळ्ळ असा छानसा आवाज होईल अशी गोष्ट म्हणून त्याने ती तोडली असावी असा कयास आहे.

असिम त्रिवेदीच्या बाबतीत जे काही झाले ते सर्व बाजूंनी केवळ राजकारण आहे. किंबहुना महारष्ट्र सरकारनेच त्या विषयाला जास्त हवा देऊन प्रसिद्दी दिली. यामगे दिग्विजय सारख्यांचे डोके असण्याचीच शक्यता जास्त. तसे तर मग आर एस एस ला संडास म्हणण्या बद्दल त्याच्यावर पण काही ना काही कारवाई व्हायला हवी नाही का? :) पण त्याला सर्वांनी अनुल्लेखाने मारले.
असिम त्रिवेदी प्रकरणात अशोक स्तंभावर काँग्रेस नेत्यांचे चेहरे लावलेली चित्रे सुद्धा फिरत होती. पण त्यावर असे काही झालेले दिसले नाही. ते म्हणजे केवळ फ्लेक्सचा अतिरेक या प्रकारात मोडले गेले असते. असो. कदाहित असिम त्रिवेदी प्रकरण सुरु असताना पाठीमागे एखादे भ्रष्टाचाराचे प्रकरण दडपणे असे उद्योग सुद्धा सुरु असतील. म्हणजे हे बोंब मारणारे लोक आपल्याच कार्यकर्त्याच्या सुटकेसाठी भांडत राहतील आणि आपले मुख्य कार्य बाजूला ठेवतील. एकूण हेतु साध्य झाला.
चर्चेचा मुद्दा हा आहे की एवढा जुना कायदा आपण जसाच्या तसा वापरतो आहे?

>>एकंदरीतच इंडीया अगेन्स्ट करप्शन ह्या लोकांनी आणलेला वात पहाता

इंडिया अगेन्स्ट करप्शनच्या डिसें २०११ मधील वांद्रे येथील आंदोलनात असली पोस्टर्स/व्यंगचित्रे जाहीरपणे लावलेली पाहिली होती.

त्यामानाने असीम त्रिवेदींची कार्टून फारच सोबर वाटली.

असीम त्रिवेदीची चित्रे दुर्लक्ष करण्यायोग्य आहेत असे माझे मत आहे. मला त्या चित्रांचा दर्जा, शैली, भडकपणा वगैरे आवडले नाही.

मात्र अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याबद्दल बोलतच आहोत तर, इतर काहींचे मत माझ्या विपरीत असेल, काहिंना ती चित्रे मार्मिक, काहिंना आवडत असतील हे लक्षात घेऊन मी त्या त्या व्यक्तीच्या आवडीचा मान ठेऊन त्याच्या आवडीला 'सुमार' म्हणून हिणवणार नाही हे ही तितकेच खरे.

बाकी, काही चित्रे, चित्रपट वगैरेंमुळे होणार्‍या हिंसाचाराचे समर्थन करण्याचा प्रश्नच नाही. अश्या घटनांमध्ये सामिल असणार्‍यांना त्या त्या देशातील कायद्यानुसार योग्य ती शिक्षा झाली पाहिजे.

देशद्रोहाच्या कायद्या बद्दल बोलायचे झाले तर हा कायदा केवळ ब्रिटिशकालीन आहे म्हणून तो लगेच काढून टाकावा असे मी म्हणणार नाही. त्यात कालसुसंगत असे बदल सुचवले जावेत असे मात्र वाटते.

जाता जाता: केवळ मिडीया अभिव्यक्तीस्वातंत्र्याच्या नावाने ओरड करते आहे म्हणून पोलिस/सरकारने त्यांना योग्य वाटते ते कलम लावायचे (अगदी देशद्रोहाचे सुद्धा) रहित करू नये असेही वाटते. लावलेले कलम योग्य आहे की नाही ते ठरवायला न्यायालये आहेतच!

असीम त्रिवेदीची चित्रे प्रथम पाहता कि़ळसवाणी असली तरी त्याच्या बाजुला मत जाण्यास आपली खासदार म॑डळीच जबाबदार आहे. या लोकानी असे कर्तुत्व गाजवलेले आहे की असीम ची चित्रे चुकीची असली तरी दोष देता येत नाही.
शेवटी काय ? सर्व काही सापेक्षच असते.

त्या एन डी तिवारींचे काय झाले? त्यांचे कार्य हे फारच बोलके आहे. आता तो त्यांचा खाजगी मुद्दा मानायचा कि सामाजिक? जर देशातले मंत्रिगण अथवा मुख्यमंत्री असे आदर्श ठेवत असतील तर काहींनी अशा राजकारण्यांबद्दल हिन दर्जाची चित्रे काढल्यास जास्त चुकले कोणाचे? चित्र सुमार कि त्यांचे उद्योग सुमार?

अगदी के.के. मेनन पासुन ते डॉ. मनमोहन सि॑ग पर्यत आपण जे काही पाहतो आहोत ते जर का गोबेल्स असेल तर मग काय बोलावे?