काही प्रमाणात अवश्य होते. पण आपले सगळे आयुष्य असेच आहे. त्यात उपक्रम काही वेगळा नाही. खरे सांगायचे तर वयाच्या २५ वर्षांपर्यन्त साधारण मते क्रिस्टलाईज होतात, नंतर फार बदलत नाहीत, पण वयोमानाने जरा मॉडरेशन येते इतकेच. आयुष्य ह्या सगळ्याचे अॅग्रिगेट आहे असे म्हणावे लागेल. आपल्या मनावर लहानपणी काय संस्कार झालेत, आपली विवेक बुद्धी, आपला पिंड काय आहे ह्यावर आपले विचार ब-यापैकी बांधलेले असतात. जेव्हा मुलभूत प्रश्नांवर प्रतिसाद देतात तेव्हा प्रासंगिक मुड कसा आहे त्यावर प्रतिसाद आधारीत नसतात असे माझे मत आहे. पण जर कोणी कोणत्या रिलिज होणा-या पिक्चर कसा आहे ह्यावर चर्चा आरंभली तर कदाचित प्रतिसाद देणा-याच्या मुड वर त्याला तो पिक्चर आवडला का नाही ह्या वर परिणाम होऊ शकतो. अजून बरेच लिहायचे होते पण वेळे आभावी एवढेच. बाकी लोक कीस पाडतीलच.

सर्वसामान्य माणूस संकेतस्थळावर लेखन करताना वैयक्तिक आयुश्य वेगळं राखून अलिप्तपणे आपले मतं व्यक्त करू शकतो कां? जी मंडळी तसे करत नसतील ती मंडळी मला तरी 'बुरखे घातलेली, मुखवटे चढवलेली' वाटतात. अशी मंडळी ह्या पुस्तकात ह्या लेखकाने हे म्हटलयं, त्या लेखात त्या लेखिकेने हे म्हटलंय, असं केवळ 'पुस्तक हेच खरं विश्व' असे स्वतःस फसवत, इतरांना भासवत प्रतिसाद देत असतात.

'जगी सर्वसुखी असा कोण आहे?' असे स्वामींनी म्हटलयं ते विचार करूनच म्हटलय. जर एखादी व्यक्ती आपण सुखी आहोत असं इतरांना दाखवू इछित असेल तर अशा व्यक्तींनी थेट चर्चेच्या रणधुमाळीत स्वतः सहभागी होवून आपल्या तृप्त, संयत व आशावादी विचारांशी इतरांना ओळख जरूर करून दाखवावी. शहाण्या मुलांनी कपडे खराब करीत माती-चिखलात खेळायचे नसते, केवळ बैठेखेळ कॅरम, सापशीडी इत्यादी खेळायचे असतात व इतरांना 'डर्टी बॉय/गर्ल' असं म्हणत नाक मुरडायचे असते.

जीवनात अयशस्वी तो असतो जो प्रयत्नच करीत नाही. अटॅक इस दी बेस्ट डिफेन्स! हा मंत्र मी पाळतो. इथं प्रतिसाद देताना असो वा खाजगी आयुश्यात. पण हे झालं माझ्या बाबतीत, मला येथील संकेत स्थळावरील काहींचे वैचारीक लिखाण आवडत नाही. तर काही मंडळी प्रतिसादच देत नाहीत. पण म्हणून त्या गोश्टींवर आक्शेप मी कां घेवू?
नियती परीस्थितीरूपी हाताने प्रत्येकाचे आयुश्य लाडवासारखे वळत असते, मोदकासारखा आकार देत असते. मग आपण काही व्यक्तीनी अमुक असा प्रतिसाद द्यावा, असा लेख लिहावा अशी अपेक्शा का करावी बरे?

पुढच्या परीच्छेदानंतर रावांची गाडी रूळावरून घसरली आहे, हाताळता आलेली नाही. त्यामुळे तो भाग दुर्लक्शित करावा लागतोय.

संकेतस्थळावर लेखन करताना लेखक/ लेखिकांच्या मतांत, लेखनशैलीत, आक्रमकपणात, सहिष्णुतेत त्यांच्या वैयक्तिक आयुष्याची प्रतिबिंबे उमटतात का?

माझ्या मते ही प्रतिबिंबे उमटतात. कप्पेबंद अशी मनाची चौकट सर्वसाधारण माणसात नसते. छिन्न व्यक्तिमत्वांबाबत मात्र अशी विभागणी दिसून येते. ऑफिसमधील तणाव घरात येउ द्यायचा नाही वा उलट हे तितकस यशस्वी होत नाही. जालीय लेखनात सुद्धा स्कोअर सेटलमेंट हा तुमच्या भावभावनांचाच भाग आहे. ते लिखाणात प्रतिबिम्बित होतच असते. लिखाणात असलेला तुच्छतावाद हा आपल्या व्यक्तिमत्वाच्या जडणघडणीचा भाग असतो.
प्रकाश घाटपांडे

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************
श्री.सन्जोपराव यांनी प्रश्न उपस्थित केले आहेतः

१)"प्रश्न असा आहे की संकेतस्थळावर लेखन करताना लेखक/ लेखिकांच्या मतांत, लेखनशैलीत, आक्रमकपणात, सहिष्णुतेत त्यांच्या वैयक्तिक आयुष्याची प्रतिबिंबे उमटतात का? २)वैयक्तिक आयुष्यात एखादी व्यक्ती अधिकाधिक सुखी, समाधानी होत जात असेल तर तिचे संकेतस्थळांवरील लेखन, प्रतिसाद अधिक तृप्त, संयत आणि आशावादी होत जातील का? ३)याउलट एखादी व्यक्ती खाजगी आयुष्यात अधिकाधिक अयशस्वी, वैफल्यग्रस्त होत जात असेल तर त्या व्यक्तीचे लेखन, प्रतिसाद कडवट, भांडखोर आणि निराशावादाकडे झुकलेले असतील का?"

..
उत्तरे:
१) हो. उमटायला हवीत. ते स्वाभाविक आहे.अन्यथा तसे लेखन दांभिकता ठरेल.
२) हो. निश्चितच.तसे होणे साहजिक आहे.
३)नाही मला तसे वाटत नाही.लेखक व्यक्तीचा मूळस्वभाव कसा आहे त्याचे प्रतिबिंब वैचारिक लेखनात उमटते.वैफल्य,नैराश्य यांतून येणार्‍या तात्कालिक मनोवृत्ती ललित लेखनातून प्रकट होतील. वैचारिक लेखनात नव्हे; असे माझे मत आहे.

वेळ/संसाधने यांच्या उपलब्धतेनुसार माझे प्रतिसाद निश्चितच बदलतात, त्याचप्रमाणे भावनांतील बदलांमुळेही बदलतातच. म्हणजे, त्या घटकांवर अवलंबून मी प्रतिसाद त्रोटक देईन, भांडणे उकरून काढणार नाही, मुद्दे वाढू नयेत याची काळजी घेईन, इ. मात्र, जे काही लिहीन ते बहुतेकदा माझे सर्वकाळचे मत असेल, गाभा बदलणार नाही. पश्चात्ताप होईल असे क्वचितच घडेल. जेव्हा घडेल त्यास माझी मनोवृत्ती हे कारण क्वचितच असेल, बहुतेकदा माझी बौद्धिक कुवत मर्यादित असणे हे कारण असेल. उदा., काही कोड्यांचे पहिले उत्तर मी चुकवितो. अन्यथा, २+२ चे उत्तर मी ४ हेच देईन. उत्तर द्यावे की नाही, किती सविस्तर द्यावे, औपरोधिक सुचेल की नाही, ते मात्र बदलू शकेल.
भावनाच कशाला, कोणाला प्रतिसाद देतो त्यावरही माझे प्रतिसाद थोडे बदलतातच. उदा., येथील काही ज्येष्ठ लेखकांची मते, लेखनशैली पटत नाही तेव्हासुद्धा त्यांना मी छळत नाही. खरडवहीतील एक खरड उडण्याचा प्रकार इतर कोणत्या संस्थळावर घडला असता तर मी निषेध, तक्रार, इ. केले असते.

या किंवा इतर संकेतस्थळांवरील लेखन आणि प्रतिसाद बघताना लेखक-लेखिकांच्या व्यक्तिमत्वाबद्दल एक अंदाज येत जातो.

बरोबर. तसेच लेखन आणि प्रतिसाद बघताना लेखक-लेखिकांच्याच नव्हे तर संकेतस्थळाच्या व्यक्तिमत्वाबद्दलही अंदाज येत जातो. आपले व्यक्तिमत्व बघून लेखक-लेखिका संकेतस्थळही निवडत असावेत किंवा तिथे सक्रिय राहात असावेत.

प्रश्न असा आहे की संकेतस्थळावर लेखन करताना लेखक/ लेखिकांच्या मतांत, लेखनशैलीत, आक्रमकपणात, सहिष्णुतेत त्यांच्या वैयक्तिक आयुष्याची प्रतिबिंबे उमटतात का?
वैयक्तिक आयुष्यात एखादी व्यक्ती अधिकाधिक सुखी, समाधानी होत जात असेल तर तिचे संकेतस्थळांवरील लेखन, प्रतिसाद अधिक तृप्त, संयत आणि आशावादी होत जातील का? याउलट एखादी व्यक्ती खाजगी आयुष्यात अधिकाधिक अयशस्वी, वैफल्यग्रस्त होत जात असेल तर त्या व्यक्तीचे लेखन, प्रतिसाद कडवट, भांडखोर आणि निराशावादाकडे झुकलेले असतील का?

माझ्यामते मूडवर बरेच अवलंबून असते. आणि मूड बरेचदा तेव्हाच्या आपल्या एकंदर परिस्थितीवरही अवलंबून असतो. पण कितीही सुखाचा आणि समाधानाचा वर्षाव झाला तरी काही मुद्द्यांबाबत एखाद्याची मते किंवा भूमिका कायम कडवी असू शकतात. कर्मकांडाचा आणि अंधश्रद्धेचा विरोध करणारे आणि समर्थन करणारे दोन्ही ह्या गटात मोडू शकतात. इथे नावे घ्यायची गरज नाही.

आणि जर समजा तसे होत असेल तर जेथे विचार आणि माहितीची देवाणघेवाण होते अशा 'उपक्रम' सारख्या संकेतस्थळावर व्यक्त झालेल्या विचारांची वैधता - व्हॅलिडिटी- तरी काय?
एखाद्याचे एकूण लेखन वाचून तो उजवा आहे की डावा आहे की मधला आहे हे कळते.

"तुझं वाचन किती? तू बोलतोयस किती?"
"तुझा पगार किती? तू बोलतोयस किती?"

गणितामध्ये एक पद्धत अशी आहे की एखादे प्रमेय सिद्ध करायचे असेल तर ते चूकीचे आहे असे गृहीत धरले जाते आणि पुढे विस्तार केला जातो. एका बिंदूपाशी आपण काहीतरी विरोधाभासाशी येऊन अडखळतो आणि मग आपले गृहीतक चूकीचे सिद्ध होते, पक्षी प्रमेयाची व्हेलिडीटी सिद्ध होते.

तद्वत -

समजा असे धरुन चालू की मानसिक आंदोलने लेखनात, प्रतिसादात उमटली नसती, सारेजण स्थितप्रदन्य वृत्तीने लेखन करत राहीले असते, अगदी त्यांच्या मूळ स्वभावाला/ प्रकृतीला धरून तर मग काय झाले असते? उदाहरणार्थ एखादा मूळचा कडवट आय डी (असा मूळ स्वभाव असतो का हो?) त्याच्या आयुष्यात चांगले घडूनही कुचके शेरेच मारत राहीला असता. एखादा मूळचा आक्रमक आय डी कितीही संतुलित दिवस गेला तरी आपला आक्रमक आवेश न सोडता राहीला नसता. तर एखादा भीत्रा आय डी कधीच म्हणजे कधीच मनमोकळे लिहू शकला नसता.ही काही फार स्वागतार्ह बाब वाटत नाही. वैविध्यामध्ये जी मजा आहे ती या ठोकळेबाज व्यक्तीमत्वात नाही. अर्थात आपण मग प्रत्येक आय डी काय लिहू शकेल हे आधीच कल्पू शकलो असतो. सगळी चवच गेली असती नाही का? :)
याउलट जी मजा "अनप्रेडिक्टेबिलीटी" मधे आहे ती जास्त छान आहे.

मानसिक स्थैर्य् नसेल् तर् आपोआप् प्रत्येक् गोष्टीची नकारात्मक् बाजु दिसु लागते.

अभिजीत राजवाडे