प्रश्नांचा क्रम माझ्या सोईसाठी बदलुन उत्तरे देण्याचा प्रयत्न करतो.

•सद्य घडामोडी बघता, भारत जागतिक पटलावर महत्त्वाची भूमिका निभावण्यासाठी सज्ज आहे असे तुम्हाला वाटते का?

नाही !
भारत सध्या अंतर्गत समस्यांमुळे पुरेसा बिझी असल्याने आणि जागतीक धोरणात डायव्हिंग सीटवर बसण्यासाठी आवश्यक असणारी ताकद एकतर भारताकडे सध्या नाही किंवा जर का असलीच तर सध्या अंतर्गत प्रकरणे हाताळण्यातच खर्च होत आहे असे वाटते.
त्यामुळेच् भारत सध्या ह्यासाठी सज्ज नाही असे वाटते.

•एकीकडे जागतिक पातळीवर कायम सदस्यत्वासारख्या मोठ्या भूमिकेची मागणी करणाऱ्या भारताने अश्या महत्त्वाच्या प्रश्नावर तटस्थ भूमिका घेणे (किंबहुना कोणतीही भूमिका घेण्याचे टाळणे) तुम्हाला योग्य वाटते का?
वरच्या प्रश्नाच्या उत्तरात दिलेल्या स्पष्टीकरणानुसार भारताचे सध्या तटस्थ भुमिका घेण्यातच कल्याण आहे असे वाटते.
कारण सज्जड् भुमिका घेऊन ती निस्तरण्यासाठी आवश्यक असलेली 'ताकद' सध्या भारताकडे उपलब्ध नाही असे वाटते.

•या लिबियाच्या निमित्ताने झालेल्या घडामोडींमध्ये भारताला नुकसान झाले असे तुम्हाला वाटते का?
प्रश्नाचा रोख नाही समजला.
भारताला अमेरिका किंवा इतर देशांप्रमाणे त्या देशावर प्रत्यक्ष किंवा अप्रत्यक्ष हल्ला करुन तिथले हक्क ताकदीच्या जोरावर हातात ठेवण्याची सवय नाही किंवा ताकद नसल्याने जमत नाही असे वाटते.
जोवर आपण एवढे पात्र ठरत नाही तोवर कसले नुकसान आणि कसला फायदा ?

•भारत शीतयुद्ध काळातील 'अलिप्तता' अजूनही जोपासतो आहे असे तुम्हाला वाटते का? असल्यास हे योग्य वाटते का?
'अलिप्तता' म्हणता येणार नाही पण् भारत आपली उपलब्ध ताकद ओळखुन सध्या 'नो ऍक्शन'चे धोरण सांभाळतो ते योग्यच वाटते.
'महासत्ता' होण्याचा आव आणता येत नाही, ताकद दिसावीच लागते. मग अशा परिस्थीतीत एकच पर्याय राहतो व भारत सध्या तेच करत आहे असे वाटते.
ह्यात फारसे चूक आहे असेही वाटत नाही.

धन्यवाद

•या लिबियाच्या निमित्ताने झालेल्या घडामोडींमध्ये भारताला नुकसान झाले असे तुम्हाला वाटते का?

नुकसान नक्कीच झालेले नाही. एखादेवेळेस "संभाव्य् फायदा " हुकला असे म्हणता येइल. गद्दाफी हा मुळात भारताशी कधीच चांगले संबंध ठेउन् नव्हता. उलट आंतरराष्ट्रिय व्यासपीठावर सतत प्रो-पाकिस्तान असा मंच तयार करण्याचा त्याचा सतत प्रयत्न असायचा. काही मुस्लिम राष्ट्रे काश्मीरवर भारताला पाठिंबा द्यायचा विचार करत असताना, त्याने तो विचार प्रत्यक्षात येउ दिला नाही. थोडक्यात, पाव्हण्याच्या काठीने साप मरतो आहे. त्याच्या जाण्याचा फायदा उचलता आला असता, पण त्याची किंमत परवडली नसती.सध्या अरब जगतातल्या बर्‍याच कट्टरपंथीयांमध्ये अमेरिकेन साम्राज्य(पक्षी नाटो आणि पश्चिम जगत) ह्याबद्दल एक सुप्त ज्वालामुखी खदखदतोय. कारण सध्या अमेरिकेच्या सैनिक कारवायांची भौगोलिक सलगता लक्षात् घ्या--- इराक-पाक-अफगाण इथे त्यांचं सैन्य मोठ्या प्रमाणावर आहे. मधे फक्त इराण आहे, त्यावरही अमेरिका गुरगुरतेच आहे. साहजिक आख्खी मध्य्-पूर्व/अरब जगत घशात घालण्याकडे त्यांची वाटचाल दिसते आहे. आता, तिथल्या कट्टरपंथीयांची सध्या तीव्र् खप्पामर्जी ही अमेरिकन् साम्राज्यावरच आहे. भारताने मध्ये लुड्बुड केल्यास् आणि त्यामुळे हे मध्यपूर्वेतले मोहोळही आपल्याविरुद्ध उठल्यास, आधीच उपखंडातील दहशतवादाने त्रस्त भारतास हे परवडण्यासारखे नाही. काही केले नाही, हेच त्यातल्या त्यात उत्तम् केले.

•एकीकडे जागतिक पातळीवर कायम सदस्यत्वासारख्या मोठ्या भूमिकेची मागणी करणाऱ्या भारताने अश्या महत्त्वाच्या प्रश्नावर तटस्थ भूमिका घेणे (किंबहुना कोणतीही भूमिका घेण्याचे टाळणे) तुम्हाला योग्य वाटते का?

भूमिका घेणे बंधनकारक नाही. रशिया चीन सारखे आंतरराष्ट्रिय स्तरावरील सामरिक सामर्थ्यशालही देशही अनेकदा तटस्थ होतात. तलवार चालवता येत नसेल तर निदान ढाल वापरुन जीव वाचवणेच इष्ट.
भारत शीतयुद्ध काळातील 'अलिप्तता' अजूनही जोपासतो आहे असे तुम्हाला वाटते का? असल्यास हे योग्य वाटते का?
नाही. जिथे शक्य तिथे आपण स्पष्ट् अशी बाजु घेतोच की. जसे- इराक युद्धात अमेरिकेस विरोध, चेचेन्या प्रश्नी रशियाला थेट पाठिंबा, जपान-चीन-तैवान् ह्यांच्या सागरीसीमा वादात चीनला छुपा विरोध. पॅलेस्टाइअनला जाहिर सहानुभूती/पाठिंबा इत्यादी.

•सद्य घडामोडी बघता, भारत जागतिक पटलावर महत्त्वाची भूमिका निभावण्यासाठी सज्ज आहे असे तुम्हाला वाटते का?

१९७१ साली पाकिस्तानचे दोन तुकडे करणे, आंतरराष्ट्रिय सीमेचे उघड् उघड उल्लंघन् करणे, श्रीलंकेत सैन्य पाठवुन एल टी टी इ व लंकन् सरकार् ह्यांना दाबात् ठेवायचा प्रयत्न करणे, १९८६साली थेट पाकव्याप्त काश्मीरमध्ये घुसुन आख्खे सियाचीन हे महत्वाचे ठाणे कायमचे काबीज करणे ह्या गोष्टी जागतिक पटलावर महत्वाच्या नाहित का? त्या असतील, तर् भारत आधीपासुनच महत्वाची भूमिका बजावतोय् असे म्हणावे लागेल.

--मनोबा