"पण म्हणून अमेरिकेसारखा प्रगत देश दिवाळखोरीतच जाईल हे अशक्य आहे."

~ सहमत. जागतिकीकरण, मुक्त अर्थव्यवस्था, मुक्त व्यापार, मुक्त स्पर्धा, उदारीकरण वगैरे जे परवलीचे शब्द जगभरच्या अर्थव्यवस्थेत निर्माण झालेली आहे त्याची गंगा अमेरिकेतच वाहते आणि कुणी मानो या ना मानो कितीही पाने गळत राहिली तरी अमेरिकेच्या डॉलर झाडाभोवतीच जगातील सर्व मैना गुणगुणत राहतील. त्यामुळे रेटिंगमधला एक ए कमी झाला तरी तो कायमचा 'लोप' पावला असाही अर्थ होत नाही. ते राष्ट्र दिवाळखोरीत आता जाणे जसे अशक्य आहे असे म्हणतो, तद्वतच ते जाऊ नये असेही म्हणावे.

सूज म्हणाण्यापेक्षा, इतकी वर्षे कसल्या ना कसल्या तरी बबलवर फुगत चाललेली अमेरिकेची अर्थव्यवस्था स्टेरॉइडसवरती होती. आता स्टेरॉइड्स काढून घेतल्याने त्याचा परिणाम दिसतो आहे. ह्याचा पाण्यावर लोणी काढणार्‍यांना तोटा होइल, पण हा काही दुष्परिणाम म्हणता येणार नाही..

ट्रिपल-ए मानांकन असल्याचा सगळ्यात मोठा फायदा अमेरिकेला कमी दरात बाँड्स देणे हा होता. ह्या मानांकनाला धक्का लागल्याने (अमेरिकन बाँड्सची रिस्क वाढल्याने) अमेरिकेला व्याजदर वाढवावा लागू शकतो. एकदा का व्याजाचा दर वाढत गेला की त्याचा फटका सगळ्यांनाच बसणार. गृहकर्ज, वाहन कर्ज ह्यासोबत सर्वात महत्वाचे धंद्यांचे कर्ज हे सगळे महागणार आणि आधीच मंदावलेल्या जागतिक अर्थव्यवस्थेला आणखी सोसावे लागणार. पण अजून तरी ह्या मानांकनाचा व्याजदरांवर परीणाम होणार नाही असे म्हंटले जात आहे.

अमेरीकेकडे जेवढी साधन संपत्ती आहे तेवढी इतर देशांकडे नाही. म्हणून ते आर्थिकदृशट्या वरचढ भासत.
अमेरीकेतील मंडळींना तेलाचा शोध लागला आणी तेथून त्यांची सुबत्ता इतर देशांच्या पुढे राहीली ती आजतागायत. आपण म्हणता, अमेरिकन सरकारने जागतिक तेलक्षेत्रे ताब्यात ठेवण्यासाठी अनेक युद्धे उकरून काढली आहेत. पण असे म्हणण्याऐवजी, ज्या गोश्टीमुळे अमेरीकेची अर्थव्यवस्था इतर जगाच्या वरचढ राहिली, ती गोश्ट सतत आपल्या ताब्यात राहावी, इतरांच्या ताब्यात ती जावू नये ह्यासाठीच त्यांनी त्यांना जे योग्य वाटेल ते मार्ग त्यांनी स्विकारले. ह्या जगाची उर्जेसाठीची तेलावरची भिस्त जेंव्हा जितक्या लवकरात लवकर कमी होईल, तितक्या लवकर अमेरीका व अरब राश्ट्रांची सुबत्ता नश्ट होईल.

अणूउर्जा हा भविश्यातील उर्जेचा, शक्तीचा मार्ग आहे. 'उर्जेचा तो स्त्रोत' भारताला मिळू नये म्हणून अमेरीकेने चांगलेच प्रयत्न केले होते. पण त्यांचे प्रयत्न व्यर्थ गेले.

कष्ट न करता आर्थिक सुबत्ता मिळणे शक्य नाही.
हे विधान तितकेसे योग्य नाही. मानवी कश्टाला संशोधनातूना प्राप्त झालेल्या बाह्य(भौतिक) उर्जेचे सहाय्य मिळाले की इतरांपेक्शा आर्थिक सुबत्ता प्राप्त होवू शकते. हाताने एखाधी वस्तू बनवणे व ती विकून पैसे कमवणे व यंत्राच्या सहाय्याने त्याच प्रकारची वस्तू बनवून ती बाजारात विकणे ह्यात फरक आहे. घरून पायी चालत-चालत बाजारात जावून सामान आणणे- घेवून जाणे ह्यापेक्शा वाहनाचा उपयोग करून सामानाची ने-आण केली तर 'आर्थिक सुबत्ता'लवकर प्राप्त होते.

पण म्हणून अमेरिकेसारखा प्रगत देश दिवाळखोरीतच जाईल हे अशक्य आहे.
हे विधान ही अतिशयोक्तीपूर्ण आहे, आत्तापर्यंतच्या जगाच्या इतिहासातील उदाहरणांना धरून नाही. अमेरीका 'लगेचच भीकेला लागेल' असे होणे जगासाठी तरी धोकादायक आहे. म्हणूनच केवळ ती प्रक्रिया लांबेल. ब्रिटीशांनी एकेकाळी जगावर राज्य केले होते. त्यांची जगावर राज्य करण्याची पद्धत कालबाह्य ठरली, व त्यामुळे त्यांना सिंहासनावरून बाजूला व्हावे लागले होते. अमेरीकेची जगावर राज्य करण्याची जी पद्धत आहे ती पद्धत जो देश वा देश-समुह उलथवून आपली नवी पद्धत आणेल तेंव्हा अमेरीका नक्कीच आजच्या इतका आर्थिक दृश्ट्या समृद्ध नसेल.

याच संस्थेने (आणि मूडीज, फिच यांनीही) मॉर्ट्गेज बेस्ड सिक्युरिटीजना ट्रिपल ए असे खोटेच रेटिंग जाणूनबुजून दिले नव्हते काय?

ह्या संस्थांनी २००८ आर्थिक संकटाला हातभार लावला ह्यात काहीच शंका नाही. पण त्यांनी दिलेले रेटिंग खोटे नसावे असे वाटते. २००८च्या आधी अमेरिकेतले हाउसींग मारकेट प्रचंड तेजीत होते आणि घराच्या किंमती कधीही कोसळू शकत नाहीत हे अबाधित सत्य म्हणून स्वीकारले गेले होते. त्यामुळे त्याकाळी मोर्टगेज बेस्ड सिक्युरिटीजना अव्वल दर्जा देणे क्रमपात्र होते. त्यातच वॉलस्ट्रीटवरच्या पाण्यातुन लोणी काढणार्‍या धूर्त मंडळींनी मॉर्टगेज बेस्ड सिक्युरिटींची अशी काही इंस्ट्रुमेंट्स बनवली होती त्यातुन रेटिंग कंपन्यांना टोपी घालण्यात आली होती. अतिशय क्लिष्ट अशी सीडीओ,सीडीएस इ.इ. हवेतुन पैसे बनवण्याची साधने बनवली गेली होती. ज्याच्या मागचे गणित ना विकणार्‍यांना समजायचे ना विकत घेणार्‍यांना ना रेग्युलेटरी संस्थांना. जोपर्यंत तेजी चालली होती आणि पैशाचा पाऊस पडत होता तोपर्यंत सगळ्यांनीच डोळे मिटून दुध प्यायले.

या बदमाष लोकांनी केलेल्या डाऊनग्रेडला किती महत्त्व द्यायचे?

अजूनतरी ह्यांच्या मानांकनावर बरेच अवलंबुन राहते.