१. संकेतस्थळाची मानसिक वाढ म्हणजे काय?
संकेसस्थळाचा आराखडा ज्यांनी मांडला त्या निर्मात्यांच्या 'मानसिक विकासाचा' त्यांनी विकसित केलेल्या संकेतस्थळाच्या 'इनपूट'च्या दर्जा ठरवतो.
'मनोगत' हे दुसर्‍या इयत्तेतील संकेतस्थळ मानले तर उपक्रम हे पाचव्या इयत्तेतील संकेतस्थळ म्हणता येईल. सदस्यांनी आपण 'उत्सर्जित केलेल्या शब्दांना' आपल्या 'मल-मुत्रासारखे विसर्जन करण्यासाठी' म्हणून जर संकेत स्थळ वापरत असतील तर अशी संकेत स्थळे मी 'बालवाडीतली संकेतस्थळे' म्हणायला हवीत.
चर्चेतून काहीतरी 'ठोस मुद्दे' बाहेर यायला हवेत. त्या 'ठोस मुद्द्यांचा' आराखडा शब्दबद्ध होवून त्याचे पुढील एखाद्या भरीव कामासाठी 'इनपूट' म्हणून ते रूपांतरीत व्हायला हवे. ह्या विचारमंथनातून तयार झालेले हे 'शब्दबद्ध आराखडे' जी कोणी कृतीशील व्यक्ती वा मंडळी वा संस्था असतील त्यांना त्यांच्या कार्यासाठी उपयोगी व्हायला हवेत. अन्यथा सूकलेल्या मलमूत्रानुसार (बर्‍याचदा तावातावाने ) व्यक्त केलेले विचार, मते वाया जाणार.

२. संकेतस्थळाची मानसिक वाढ कशी मोजावी?
..

३. संकेतस्थळाची मानसिक वाढ कशी करविता येईल?
इनपूट मधून जे प्रोसेस होणार त्यातून 'विधायक आऊटपूट' निघायला हवे. हा नियम पाळणारे संकेतस्थळ, नव्हे 'चर्चास्थळ' आकारात (डिजाईंड) निर्माण व्हायला हवे.
उपक्रम चाच विचार केला तर येथे चर्चा झाल्यानंतर कोणकोणत्या मुद्द्यावर निश्कर्श निघून सदस्य 'एकमत' झालेले आहेत? कोणकोणत्या मुद्द्यावर 'दुमत' निर्माण झालेली आहेत? हे शब्दबद्ध व्हायला हवे. ते उपक्रमाच्या मुखपृश्ठावर विशयाच्या विभागणीनूसार उपलब्ध व्ह्यायला हवे. (सध्या अखा लेख वा चर्चेचा प्रस्तावाचा दुवा असतो त्या ऐवजी केवळ मिनटस ऑफ द मिटींग सारखा) हा शब्दबद्ध आराखडा कोणाच्या तरी कामी यावा ह्या हेतूनेच तो आकारला जावा, उपलब्ध व्हावा.

४. टिंगल करण्याची कुवत ही मानसिक वाढ अधिक असल्याचेच लक्षण नाही काय?
'टिंगल-टवाळी' करायला अक्कल लागत नाही. मी स्वत: मात्र चर्चेत वा प्रतिसादांमध्ये टिंगल करतो ते समोरच्याचे लक्श विचलीत करण्यासाठी. मुर्ख 'आपली टिंगल झाली' ह्या विचाराने लगेचच 'मुख्य मुद्द्यापासून' विचलीत होतात. काहि वेळा चर्चेत वा प्रतिसादांमध्ये विरंगुळा निर्माण करण्याचाही प्रयत्न करतो. पण तरीही 'हसरी टिंगल' करणं हे स्वभावात ही असावे लागते, असेच म्हणेन.

५. टिंगल सहन करण्याची कुवत हीसुद्धा मानसिक वाढ अधिक असल्याचेच लक्षण नाही काय?
टिंगल सहन करू नये वा त्याकडे दुर्लक्श देखील करू नये. त्याऐवजी (आपली वा इतर कोणाची) टिंगल का होतेय? का केली जातेय? हे समजून घेतले पाहिजे. काही आरश्यामध्ये जशी छोटीशी रेश असते जी त्या आरश्यातील प्रतिबिंबामध्ये दोश निर्माण करते. ती बारीक रेश कोठे आहे? कशी आहे? हे ओळखता यायला पाहिजे.

६. कंपू आणि मानसिक वाढ यांचा एकमेकांवर काय परिणाम होतो?
उत्तर माहित नाही.
७. प्रगल्भ लोक कोणत्या विषयांवर चर्चा करतात?
उत्तर देवून कोणालाही दुखवणं योग्य वाटत नाही. त्या एवजी दुर्लक्श करणं, गप्प बसणं वा माफ करणं हे तीन पर्याय योग्य वाटतात.

८. सदस्यसंख्या आणि मानसिक वय यांचा काही परस्परसंबंध सापडतो काय?
उत्तर माहित नाही.

आणखी एक मुद्दा असा की चर्चासंस्थळांवर येण्याचा कायकाय उद्देश असू शकतो?
१. माहिती घेणे - होय.
२. माहिती देणे - होय. जी माहिती आपल्याकडे आहे ती द्यायला हरकत काय आहे.
३. शिळोप्याच्या गप्पाटप्पा मित्रमंडळ - आय हेट धिस
४. जाहिराती** करणे - आक्शेप नाही
५. जाहिराती** वाचणे - आक्शेप नाही
६. खुमखुमी - हो! दुसर्‍याची जिरवायला मलाही आवडते.

या सार्‍या उद्देशांचे प्रमाण काय असते? काय असायला हवे? अजून काय उद्देश असतात? काय असायला हवेत?
बापरे बाप! वर लिहीलेली उत्तरे पूरेशी आहेत असे मला वाटते.

धन्यवाद.

प्रश्न क्रमांक ९ : आपल्या मनातील खरे खरे स्वतःच्या नावाने लिहायची इच्छा / हिंमत नसल्याने डु. आयडी वापरणार्‍या सदस्यांची मानसिक वाढ कितपत समजावी?
प्रश्न क्रमांक १० : अशा प्रकारच्या लेखनामुळे संकेतस्थळांचे काय नफा / नुकसान झाले आहे / होत आहे?

डु. आयडीची व्याख्या साधारण अशी करता येईल : स्वतःची खरी ओळख (म्हणजे ज्या आयडीने सदस्य जालिय वावर करतो आणि स्वतःची एक प्रतिमा निर्माण करतो) लपवून एखादे दुसरेच (किंवा तिसरेच, किंवा चौथेच, किंवा पाचवेच.... -> इन्फिनिटी) सदस्यनाम घेऊन मनमोकळे बोलणारे सदस्य.

आता चर्चा होणारच आहे तर मला नेहमीच पडणारे प्रश्नही विचारून घेतो. उत्तरे मिळाली तर उत्तमच.

बिपिन कार्यकर्ते

चर्चासंस्थळांवर येण्याचा कायकाय उद्देश असू शकतो?

मध्यंतरी कोठेतरी वाचले की ऑर्कुट, फेबु वगैरे सोशल नेटवर्किंग साईट्सवर भारतीयांचा मोठ्याप्रमाणात भरणा दिसतो. मराठी चर्चासंस्थळेही सोशल नेटवर्किंगचे प्रभावी माध्यम आहे. या सर्वांमुळे देशाच्या समृद्धीला हातभार लागत नाही असे वाटते. तेव्हा चर्चासंस्थळांवर येण्याचा एक उद्देश -

वेळेचा अपव्यय करून देशाची अधोगती करणे. ;-)

सध्या इतकेच. ;-)

प्रश्नातील पूर्वार्ध हा आक्षेपार्ह असल्याने प्रतिसादातील काही मजकूर संपादित. इतर संकेतस्थळे आणि व्यक्ती यांवर आक्षेपार्ह टीका करण्यासाठी उपक्रमाच्या मंचाचा वापर करू नये.

माइंड मॅप, ब्लॅक फ्रायडे, फोटो-प्रवासवर्णने, नातेसंबंधांचे मेलोड्रॅमॅटिक चित्रण, सोम्या-गोम्याचे पेपरात किंवा इतरत्र लेखन प्रकाशित झाल्यास शुभेच्छा-अभिनंदने, अमेरिकेतले अनुभव वगैरे वगैरे. येथे फेरफटका मारल्यास बालगणाची कल्पना यावी. मात्र येथे फेरफटका मारल्यास शिशुगणाचीही माहिती मिळेल.

_____
डोन्ट आस्क डोन्ट टेल

खरे म्हणजे मराठी संस्थळावर येणारा वर्ग ज्या मनसिकतेचा पुजारी आहे, तीच येथेच काय सगळया जीवनात सगळ्या ठिकाणी दिसेलच. मग ती चांगली असो वा वांगली.

आधुनिकोत्तरवादावर चर्चा करणारे आणि न करणारे अशी प्रतवारी करायची आणि त्यातून एक सामाजिक प्रतवारी किंवा वर्गसंघर्ष सूचित करायची सुरुवात आता या धाग्यावर झालीच आहे तर मग मिशेल फूको आणि त्यानं 'मॅडनेस अ‍ॅंड सिव्हिलायझेशन' यामध्ये केलेल्या सामाजिक प्रतवारीचा अभ्यास उल्लेखावासा वाटतो. कुष्ठरोग्यांना पूर्वी सामाजिक अवहेलना सहन करावी लागत असे; पण समाजातल्या कुष्ठरोग्यांचं प्रमाण घटलं तेव्हा वेड लागलेल्या माणसांना तशा सामाजिक अवहेलनेला सामोरं जावं लागलं असं फूको म्हणतो. पाश्चिमात्य समाजात तर्काला उच्च अधिष्ठान मिळत गेलं तसं वेड लागलेल्या माणसांना वाळीत टाकलं जाण्याचं प्रमाण वाढलं असंही तो म्हणतो.

- चिंतातुर जंतू :S)
"ही जीवांची इतकी गरदी जगात आहे का रास्त |
भरती मूर्खांचीच होत ना?" "एक तूच होसी ज्यास्त" || ५ ||

प्रतिसाद संपादित.

इतर कोणत्याही संकेतस्थळांना किंवा व्यक्तिंना मानसिक वाढ खुंटलेले म्हणून हिणवणे उपक्रमाच्या धोरणांत बसत नाही याची नोंद सर्व संबंधितांनी घेऊन आपापल्या प्रतिसादांत बदल करावे. अन्यथा, हे आक्षेपार्ह शब्द वापरलेले प्रतिसाद थोड्या वेळाने अप्रकाशित केले जातील.

धन्यवाद,
संपादन मंडळ.

मराठी संकेतस्थळे प्रगल्भ कशी होतील?

उत्तरोत्तर.
अवांतर- कोण म्हणाले तिकडे आधुनिकोत्तर म्हणुन
प्रकाश घाटपांडे

चर्चेचा प्रस्ताव टाकणं ही एक गोश्ट आहे व एखादी चर्चा व्यवस्थित हाताळणं ही दुसरी गोश्ट आहे. चर्चेत व्यक्त होणार्‍या संबधित व असंबद्धित मुद्द्यांचे काय करायचे? हे देखील हाताळणारी संकेतस्थळाची रुपरेशा(आराखडा) असेल तर किती छान होईल!
१) प्रथम पणे काही मंडळींना चर्चेचा प्रस्ताव देखील व्यवस्थित ठेवता येत नाही. त्या स्तरावर नवख्या सदस्यांची 'शीणीयर' सदस्यांकडून मदत कशी उपलब्ध करून घेता येईल, हे पाहिले पाहीजे.
२) बर्‍याच मंडळींना स्वतः चर्चेचा प्रस्ताव ठेवल्या नंतर ती व्यवस्थित हाताळणं जमत नाही.
दुसर्‍या एका 'शीणीयर' सदस्यांकडून ऍकंरींग करता येणारी यंत्रणा संकेतस्थळावर हवी. तसे होण्याने प्रतिसादकाला काय म्हणायचे आहे हे त्याचे म्हणणे ऍंकर थोडे माईल्ड करून मांडेल व त्यामुळे 'मुद्दा चूकीचा' म्हटले म्हणजे 'आपल्याला दोश दिला, विरोध केला' हे असे चर्चाप्रस्तावकाला वाटणार नाही. तसे (भाव-भावनांना हाताळणं) होण्याने नवखे (या संकेतस्थळावरील सदस्यत्वाच्या दृश्टीने) व नव्या पीढीतील (वयाने) मंडळी या संकेतस्थळावर आवर्जून येतील, येथे यायला भीणार नाहीत, बिचकणार नाहीत.
३) चर्चेची सांगता कशी करायची? हे देखील संकेतस्थळाच्या आराखड्यातून समजले पाहिजे.

थोडक्यात म्हणजे नव्या पीढीला व नव्या सदस्यांना आकर्शून घेता येईल, हे देखील पाहीले पाहीजे.
इनपूट मिळवण्याची पद्धत, सादरीकरणाची पद्धत सुधारली गेली पाहिजे.

अजून काही सुचले कि नंतर टंकेन.....

मराठी संकेतस्थळे प्रगल्भ कशी होतील?

१. मराठी संकेतस्थळे प्रगल्भ का व्हावीत? किंवा प्रगल्भ होण्याचे फायदे आणि तोटे काय?
२. संकेतस्थळ प्रगल्भ हवं का संकेतस्थळ वापरणार्‍या व्यक्ती आणि/किंवा आयडी?
३. प्रगल्भ याची व्याख्या काय?

चर्चाप्रस्ताव वाचून पडलेले काही प्रश्नः
४. टिंगल आणि ताशेरे यांच्यात फरक आहे काय? असल्यास, काय फरक आहे? मानसिक वाढ झालेल्या व्यक्ती आणि/किंवा आयडी ताशेरे ओढतात काय?
५. सदर चर्चा वाचून मराठी संकेतस्थळांच्या सद्यस्थितीची कल्पना येईल असे चर्चाप्रस्तावकास का वाटते?
६. सदर चर्चाप्रस्ताव आणि प्रतिसाद वाचून कोणाचीही मानसिक वाढ होईल असे चर्चाप्रस्तावकास का वाटते? याला काही ठोस पुरावा आहे काय?

७. 'स्वतःपासून सुरूवात करावी' यावर सदर चर्चाप्रस्तावक आणि प्रतिसादकांचा विश्वास आहे काय?

अदिती

संकेतस्थळ हे फक्त माध्यम आहे- आपले म्हणणे इतरांपर्यंत पोचवण्याचे आणि व्हाईस व्हर्सा.
एखाद्या संस्थळाची 'प्रकृती' अमुकतमुक असते, त्याचा 'दर्जा' उच्च-नीच असतो किंवा त्याची मानसिक वाढ इतकीतितकी असते (बालवाडी, पहिली, पाचवी वगैरे) असे काही वाचले की गंमत वाटते. म्हणजे तुम्ही प्रवासासाठी एका एसटीत बसले आहात, आणि प्रवासभर राज्य परिवहन मंडळाच्या कार्यपद्धतीची उठाठेव करणारा शेजारी तुम्हाला लाभला आहे, असे काहीसे वाटते.
असो.

आमचे(ही) मत-
"असल्या वांझोट्या चर्चा सुरू राहतात, त्याअर्थी मराठी संकेतस्थळे नजिकच्या भविष्यकाळात तरी प्रगल्भ होणार नाहीत." ;)

चर्चाप्रस्ताव तसाच ठेऊन प्रतिसाद संपादित केले गेलेले आहेत. ढिगाने संपादन करावे लागले आहे. म्हणजे प्रस्तावच तसा आहे, म्हणून तसे प्रतिसाद आले. हा काही प्रामाणिक चर्चाप्रस्ताव मुळातच वाटत नाही. इतर संस्थळांना हिणवण्याचा उद्देश स्पष्ट दिसतो. गंभीर चर्चा करण्याचा उद्देश खरा वाटत नाही.

या असल्या चर्चाप्रस्तावाला कसले प्रतिसाद येणार? बांस तसाच ठेऊन बांसरी उडवण्याच्या या प्रकाराची गंमत वाटते खरी. असो. चालूद्या!

एखाद्या व्यक्तीची प्रगल्भता हि त्याने द्न्यान किती व कसे कमावलेले आहे ह्यावर अवलंबून असेल तर,
संकेतस्थळाची प्रगल्भता तीची पोहच किती व्यापक व सर्वदूर, सर्वथरापर्यंत आहे ह्यावर अवलंबून असू शकेल.
सदस्यांच्या प्रगल्भता विकसित होणे-न होण्याबाबत आपण कसे बोलायचे? पण
संकेतस्थळांच्या प्रगल्भतेबाबत आपण बोलू शकतो. विशेश करून मराठी संकेतस्थळांबाबत.

मराठी संकेतस्थळांनी मराठी बातम्या देणार्‍या संकेतस्थळांशी हातमिळवणी केली तर....?
म्हणजे तेथील वार्ताहरांचे लेख मराठी संकेतस्थळांवर प्रसिद्ध करणे. व त्या मोबदल्यात उदा. प्रभाकर नानावटींचे लेख न्यूज चॅनलच्या दहा मिनिटांच्या एखाद्या कार्यक्रमात चित्र, चित्रफिती (यूट्यूब वरील) यांसोबत वाचून दाखविले तर असे माहितीपूर्ण लेख संकेतस्थळावर शब्दांचा ढीग होवून पडून रहाण्यापेक्शा जास्तीतजास्त लोकांपर्यंत अशा लेखाची माहिती जनते पर्यंत पोहचू शकेल. नाही का?

सध्या तरी मराठी न्यूज चॅनलवाले 'आम्ही किनई फेसबुक वर ही असतो.', 'आम्ही किनई ट्वीटर वर ही असतो.' असे अभिमानाने म्हणत असतात. वर उपाय योजले तर त्यामध्ये बदल होईल.
शेवटी परस्परावलंबन हेच प्रगल्भतेचे लक्शण आहे, होय ना?

काही काळापूर्वी मी असाच धागा सुरु केला होता ज्यात 'आपण संकेतस्थळांवर का येतो?' आपण येथे एकमेकांचे मित्र असतो का? असे प्रश्न उपस्थित केले होते. त्याचा उद्देश माझ्यापुरता तरी मूलगामी विचार मंथन व्हावे, असा होता. कारण मला प्रामाणिकपणे असे वाटते, की यापुढच्या काळात हे प्रश्न ऐरणीवर येणार आहेत. प्रत्येकजण स्वतःच्या मनाला तरी हे प्रश्न विचारणार आहेच.

गंमत म्हणजे मी धागा काढल्यानंतर एक तासाच्या आत तो उडवण्यात आला आणि विषयाशी सुसंगत लिहिण्याची सूचना मला संपादक मंडळाकडून करण्यात आली. मी संपादक मंडळाच्या निर्णयाचा आदर केला. पण आज तोच धागा अधिक व्यापक असा येथे सुरू दिसतो आहे. चर्चाही सुरू आहे.

असो, सिलेक्टिव्हिटीचे अनुभव अनेकदा आल्याने मला भेदभावाचे काही वाटत नाही. मात्र मी उपस्थित केलेल्या मुद्यांना उत्तरे मिळणार असतील तर चर्चा वाचण्यास नक्कीच आवडेल. तेव्हा संपादक मंडळाने हा धागा उडवू नये, अशी विनंती.

संकेतस्थळाची मानसिक वाढ म्हणजे काय, व त्या वाढीचा दर कसा मोजावा हे दोन महत्त्वाचे प्रश्न लेखकाने उपस्थित केलेले आहेत. पण त्याआधी

पुन्हा एकदा लेख, चर्चा आणि/किंवा त्यावरील प्रतिसाद वाचून एका गोष्टीवर शिक्कामोर्तब झाले की, आंतरजालीय मराठी संकेतस्थळांवरील सदस्यांचे सरासरी वय हे पंधरा-सोळा वर्षांपेक्षा जास्त नाही.

असं ठामपणे लिहिल्यामुळे थोडं गोंधळायला झालं आहे. मुळात जर तुमच्याकडे इतक्या सहजपणे (मानसिक) वय मोजण्याची क्षमता असेल तर ती पद्धत सांगण्याऐवजी वाचकांना का बरं विचारावं? प्रतिसादकर्त्यांपैकी कोणाकडेच अशी खात्रीलायक पद्धत नाही. तेव्हा लेखकाने आपली पद्धत स्पष्ट केली तर बरं होईल.

बाकी मानसिक प्रगल्भता किंवा वैचारिक उंची म्हणजे काय याबाबत प्रत्येकाचे वेगळे निकष असतात. न्यूटनने म्हटलं होतं की ज्ञान वाढण्याचं एक लक्षण म्हणजे आपलं किती अज्ञान बाकी आहे याची कल्पना येणं. झुरळाला कदाचित आपण मुंगीपेक्षा मोठे आहोत यात समाधान मिळेल. ज्ञानी माणूस भोवतालचा सागर किती विशाल आहे याने थक्क होऊन जाईल. याला मी प्रगल्भता म्हणतो.

राजेश

द्रौपदीचे सत्त्व माझ्या लाभु दे भाषा-शरीरा
भावनेला येउं दे गा शास्त्र-काट्याची कसोटी