विवेकवादी लेखनावर आक्षेप
इथे होणार्‍या काही विवेकवादी लेखनावर काही उपक्रमींचा पुढीलप्रमाणे आक्षेप आहे.( तो अगदी याच शब्दांत नसला तरी आशय साधारणपणे असा आहे.):-
स्वत:ला विज्ञानवादी म्हणवणारे काहीजण इथे लेखन करतात. आपण जे लिहिले आहे तेच सत्य. सर्वांनी तेच खरे मानले पाहिजे.त्याच्या विरुद्ध असेल ते सर्व खोटे.ते कोणीही खरे मानू नये, असा त्यांच्या लेखनाचा एकंदर सुर असतो.हे लेख वाचून त्रास होतो.असे लिहू नये.
या आक्षेपाचे आश्चर्य वाटते. असा अर्थ ध्वनित व्हावा असे कुठे कोणी काय लिहिले आहे?
खरे तर "माझेच खरे" अशी कोणाचीही अधिकारवाणी विज्ञानात चालत नाही.एखादा निसर्ग नियम नोबेल पारितोषिक विजेत्या वैज्ञानिकाने सांगितला म्हणून खरा आहे असे समजले जात नाही.तो नियम वस्तुनिष्ठ प्रयोगांनी सिद्ध व्हायला हवा;अथवा तर्कशुद्ध युक्तिवादाने पटवून द्यायला हवा; किंवा त्या नियमाचा सार्वत्रिक अनुभव यायला हवा तरच तो सत्य मानला जातो.विज्ञान, वैज्ञानिक, विज्ञानातील तत्त्वे यांना पूजनीय मानू नये अशी विज्ञानाची शिकवण असते.
धार्मिक क्षेत्रात अनेक गोष्टी पूज्य मानल्या जातात. त्यांचा अपमान झाला असे धर्मनिष्ठांना वाटले तर त्यांच्या भावना दुखावतात.उद्रेक होतो. विज्ञानात असे काही नसते.
पण ही झाली तत्त्वे. व्यक्तीच्या हातून प्रमाद घडू शकतात.चुका होऊ शकतात.म्हणून या विषयावरील अनेक लेख आणि प्रतिसाद वाचले. त्यांत आक्षेपात उल्लेखिलेल्या गोष्टी आढळल्या नाहीत.पण हे आक्षेप खोटे असण्याचे काहीच कारण नाही.
म्हणजे ते लेख वाचून आक्षेपकांना तसा अर्थ प्रतीत झाला असला पाहिजे.
असे का घडले? संबंधित लेख वाचून "....यात लिहिले आहे तेच सत्य आहे. सर्वांनी तेच खरे मानावे . या विरुद्ध असेल ते खोटे" असेच यात सांगितले आहे असे कांही वाचकांना का वाटले?
यावर विचार करता पुढील प्रमाणे सुचले.(ते खोटे असू शकेल हे प्रारंभीच सांगून टाकतो.)
विवेकवादी लेखन वस्तुनिष्ठ असते,व्यावहारिक, वास्तववादी असते.धादान्तवादावर(कॉमनसेन्सवर) आधारित असते. निसर्ग नियमांना धरून असते. तर्कसुसंगत तर असतेच असते.त्यामुळे बुद्धिमान व्यक्तींना ते अपरिहार्यपणे पटते. पण हे पटणे बौद्धिक पातळीवर असते.
मग इतके दिवस ज्या संकल्पना (पूर्वजन्म, पुनर्जन्म,संचित,परब्रह्म, आत्मा, स्वर्ग,मोक्ष इ.)खर्‍या मानल्या त्यांचे काय? बालपणी मोठ्या माणसांनी जे सांगितले,मोठेपणी प्रवचनात,व्याख्यानांत जे ऐकले,ग्रंथांत, संतसाहित्यात जे वाचले ते खोटे कसे असेल? सत्यच असले पाहिजे. असे भावनेला वाटते.खोटे आहे हे बुद्धीला पटत असूनही पूर्वसंस्कारांमुळे ते खरे मानण्याचा भावनेचा हट्ट म्हणजे श्रद्धा. भावनेला ही श्रद्धा सोडवत नाही.त्यामुळे बुद्धी आणि भावना यांत द्वंद्व निर्माण होते.त्याचा त्रास होतो. मग भावना बंड करून उठते."हे काय लिहिले आहे? हेच सत्य आणि असेच मानावे! आम्हांला शिकवणारे हे कोण? आम्ही हे मुळीच सत्य मानणार नाही"
खरे तर "हेच सत्य" असे लेखात मुळीच म्हटलेले नसते.ते सांगते बुद्धी. राग निघतो लेखावर) !! तर असा हा एकूण प्रकार असावा.