तुम्हाला काय माहीती मिळाली हे लिहिलं तर पुनरूक्ती टळेल.

जी काही माहिती मिळाली ती "solar energy" च्या संर्दभातच आहे. मात्र बरीचशी प्रकरणे खर्चिक वाटत आहेत. पुनरूक्ती चालेल. ती माझ्यासाठी उजळणीच ठरेल.

हे संकेतस्थळ पहा. यांचे एक उत्पादन मी वापरतो आहे आणि वापरा बद्दल आनंदी सुद्धा आहे. जमेल तेंव्हा मोबाईलची बॅटरी चार्ज करणे, वीज नसताना दिवा वापरणे यासाठी मला याचा उपयोग होतो. उत्पादने खास भारतीय आणि आफ्रिकन लोकांच्या गरजा वापरून बनवली आहेत. ज्या ठिकाणी वीज नेणे खर्चीक आहे त्या ठिकाणी तर हे उत्तम.

चाणक्य यांस-
१) कोणते उत्पादन वापरता?
२) किंमत?
३) उत्पादनाच्या बॅटरीचे आयुष्य?
४) इतर खर्च?
तत्सम् माहिती उपयुक्त ठरेल.

अन्यः
ग्रामीण भागात बायोमास वापरून वीजनिर्मिती प्रचलित आहे.

आर्य चाणक्य यांनी दिलेल्या दुव्यावर जाण्याचा प्रयत्न दोन तिनदा केला पण जमले नाही.

तुम्ही काय उत्पादन निवडता ते ठरवल्यास कळवा म्हणजे मलाही तसाच विचार करता येईल.

माझी याबाबतची माहिती अशी. सौरउर्जा विजेच्या स्वरुपात आणणे हे अजून यश प्राप्त तंत्रज्ञान नाही. उन्हात सुर्याला लंब दिशेने ठेवलेल्या १ स्क्वे. मिटर पृष्ठभागावर साधारण १५०० वॉट एवढी उर्जा पडते. सध्याचे तंत्रज्ञान यातील केवळ ६ (काही बाबतीत ८) टक्के उर्जा विजेत विजेत रुपांतर करते. म्हणजे साधारणपणे ९० वॉट. ही वीज सहसा व्याटरीत साठवून ठेवावी लागते. कारण ज्यावेळेला ती तयार होते त्यावेळेला तुम्हाला तिचा उपयोग करता येतो असेच नाही. सध्या जे सौरसेल्स उपलब्ध आहेत ते प्रती स्क्वे.मि.ला ४०००० रु. किमतीने उपलब्ध आहेत असे समजले. (चिनी बनावटीचे याहून स्वस्त आहेत असे ऐकले. पण त्यांच्या बाबतीत वापरून पाहिलेला कोणी नव्हता.) यातून आठवणीप्रमाणे १५-१६ वोल्टस डी.सी. तयार होतात. अशा वोल्टेज मधून तुम्हाला नेहमीची लेड ब्याटरी चार्च करता येते. त्यापुढे तुम्हाला इन्वर्टर लावावा लागेल. ज्यातुन २३० वोल्टस एसी तयार होतील. हे झाल्यावर तुम्ही तुमची नेहमीधी उपकरणे चालवू शकाल.

तुमची गरज ४० वॉट सि एफ एल्., १०० वॉट पंखे, एक संगणक १५० वॉट अशी साधारण ३०० वॉट आहे. असे धरून चालू की ही वीज तुम्ही केवळ ४ तास वापराल म्हणजे दिवसाला तुम्हाला १.२ युनिट वीज हवी आहे.

सौर सेल्स उन्हात राहण्याची जागा असेल तरी ते तुम्हाला सतत सुर्याच्या दिशेकडे तोंड फिरवत ठेवता येत नाही. म्हणजे कोना प्रमाणे तुम्हाला पुरेपूर उर्जा मिळणार नाही. समजा असे धरले की साधारण सरासरी ४० टक्के उर्जा तुम्ही गाठू शकाल. ही उर्जा जर तुम्हाला सकाळी ९ ते ५ दरम्यान मिळाली तर एका स्क्वे. मि. मागे तुम्हाला (८ तास् गुणिले ०.४ गुणिले ९०) ०.३ युनिट वीज मिळेल तुमची गरज १.२ युनिट ची असल्याने तुम्हाला ३ स्क्वे. मि. म्हणजे अंदाजे १,२०,००० रु. सौरसेल्स वर खर्च करावे लागतील. याशिवाय इन्वर्टर ब्याटरी यावर १५,००० आणि वायरिंग वर अजून दोन हजार खर्च करावे लागतील. एकंदरीत खर्च दीड लाखात जाईल. (वार्षिक व्याज दर १० टक्के धरला तर १५००० रु दर साल साधारण ३०० युनिट चा दर भांडवली ख्रर्चातून आला.)

यातील लेड ब्याटरी नाशवंत असल्याने साधारणपणे ३ वर्षांनी बदलावी लागेल्. या तीन वर्षात तुम्ही (पावसाळ्याचे तीन महिने सोडल्यास) साधारण १००० युनिटची बचत करू शकाल. ज्या किमतीत कदाचित तुम्हाला लेड ब्याटरी घेणे परवडणार नाही.
या किमती मी बाजारात जाऊन चौकशी करून घेतलेल्या नाहीत.
हे सर्व पाहिल्यावर सौर उर्जेच्या अशा वापराबद्दल मला मोठे प्रश्नचिन्ह वाटते.

यावर माझ्या डोक्यात काही उपाययोजना होत्या पण सध्या त्यावर काम करणे कठीण वाटते.

सौर उर्जा उष्णतेसाठी वापरायला मात्र याहून खूप परवडते.

प्रमोद

=--------
डी. सी. १२ व्होल्ट वापरातील धोका
घराचे वायरींग बॅट्रीवर करता येते.
यासाठी जाड वायरी वापरा. आग लागू शकते कारण बेटरीचा येणारा करंट जादा कडक असतो. ए. सी. करंट वायरी येथे वापरू नये!
ऑटोमोबाईलच्या दुकानातल्या चांगल्यातल्या वायरी घ्या नाहीतर् डबल वायरींग टाका. आमच्याकडे अशी आग लागली होती.
=--------

सी एफ एल ऐवजी ४.५ व्होल्टसचे एल. इ. डी वापरून भारी लाईट पडतो. हे वापरलेले आहे. म्हाग आहेत पन् लाईट भारी आहे.
आमच्या इलेक्ट्रोनिकवाल्याकडून त्याचे ४-५ लाम्ब पॅनेल बनौन घेतले आहेत. (१२ वोल्ट चे ४.५ वोल्ट करवे लागतात्)
ते बल् - टुब ऐवजी घरात लाउन् टाकले.
ट्रायल ला आमच्या हिरो होन्डाची बॅटरी काढून वापरली होती. चान्गली चाल्ते.

आता मोठी बेटरी आहे. ट्रेक्टर, जीप् कारची जुनी - इंजिन चालू न करू शकलेली कंडम बॅटरी घरगुती लाईट चान्गला देते.
बेटरीवाल्याकडे रु.१०० ला विकत मिलते. वीज येते तेव्हा चार्ज करू ठेवतो. १ विकत घेतली तर त्याने २ फुकट दिल्या. आता अशा २-३ बॅटर्या झाल्या लाईटचा प्रोब्लेम् फुकटात गेला.

आता आमच्याकडे प्रत्येकाला सेपरेट पंखा आहे.
जुन्या कंडम कोंप्युटरच्या पोवर सर्कीटमधले छोटे पंखे १२ वोल्टवर चालता. त्याला प्लग लौन ते बॅट्रीला जोदले आहे.
आता हवा पन् भेटते आनि लाईट् पन्. असे मोठे पंखे पन् भेटतात. कंपन्यात् पाहिले आहेत्. (पन् फुकटचे छोटे अस्ले तरी बरे म्हनून कंडम कोंप्युटरच्या पोवर सर्कीटमदले घेत्ले)

एक एलेडी लाईट् आणि एक कोम्प्युटर पंखा एका होन्डाच्या बॅट्रीला जोदून टाकले आहे. आता ते कुटे पन् नेता येते - पायजे तेथे हवा अन् लाईट. ४-५ तास चालते. आपले काम होते. परत लागली तर मोट्या बेट्रीवर ल्हान बेट्री चाज होते.

आमच्याकडे सगळे वायरीन्ग आता १२ वोल्ट् आहे. लाईटवर आम्ही काहीच वापरत नाही. शिवाय पायजे तेव्हा लाईट. आमच्या संडासात तर कायमचा एक एल् इ डी लावलेला आहे. कायम लाईट असतो.

आमच्या इलेक्ट्रोनिकवाल्याने बेटरी चार्गर पन बनौन दिला आहे.

एका मेकेनिकने फ्रिज पन बॅटरीवर करून देतो असे सान्गितले आहे.
पन् अजून झाला नाही, करन् नवीन बॅटरी पाहिजे.
ते झाले तर बर्फ पन् भेटल्.

आता माज्या आयड्यावर इलेक्ट्रोनिकवाला धन्दा करून आहे.
लाईट् गेल्यावर् आमचे घर दाखवतो आनि
मी माझ्या आयड्यानी बनौन घेतले तसेच लाम्ब पेनेल लोकान्ना विकतो.
बेटरीवाला त्याचा मित्र झाला आता - बोला आता!

आपला
अण्णा

अवांतर आहे, पण पूर्णपणे नाही -
आता हवेवर हे पाहिले आहे का?

तेथील एक प्रतिसाद काहीसा संपादित करून खाली देत आहे.

उच्च दाबाची हवा पवनचक्कीद्वारेही मोठ्ठ्या टाक्यांमध्ये भरून ठेवता येईल.
किंवा सौर शक्तीवरच्या स्टर्लींग इंजिनानेही भरता येईल, म्हणजे कोणतेच प्रदुषण नाही. अर्थात या उपायांच्या मर्यादांचीही कल्पना आहे. त्यामुळे हे उपाय वीजेला 'जोड' म्हणून गृहीत धरावेत.
येथे वीज साठवायची नसून फक्त हवा टाकीत भरून ठेवायची आहे, हा फार मोठा फरक आहे! बॅटरीज मेंटेन करण्यापेक्षा नुसती टाकीत हवा भरून ठेवायला तसा मेंटेनंस काहीच नाही! फक्त चांगल्या दणकट टाक्या हव्यात!
घरगुती वापरासाठी, जुन्या ट्रकच्या चांगल्या टाक्या आणि त्याचेच हवेचे पंप येथे कामाला येऊ शकतात.

कदाचित सरकार तर अश्या 'हवा भरणार्‍या' पंप जोडलेल्या पवनचक्क्या जागोजागी उभारून ठेवू शकेल. आणि घरगुती जोडण्या देउ शकेल.
कदाचित प्रत्येक इमारतीच्या गच्चीवर किंवा तुमच्या गॅलरी मध्येही अशी छोती पवनचक्की जोडता येईल.
तुमच्या इमारतीत जिम असेल तर जिम मधल्या सगळ्या सायकली आणि वजनाची यंत्रे थोड्या प्रयत्नाने हवा भरण्याच्या पंपाला जोडता येतील. व्यायाम आणि उर्जा हातोहात मिळवता येईल.

हवेच्या टाक्या जमिनीखाली ठेवता येतील. हवेचा घरगुती वापर करता येईल. मात्र त्यासाठी उपकरणांमध्ये काही बदल करावे लागतील. यासाठी कोणताही तंत्रज्ञ मदत करू शकेल. दट्ट्या फिरवण्यासाठी विजेच्या मोटर ऐवजी न्युमॅटीक तंत्रज्ञान वापरायचे आहे.

स्टर्लींग इंजिनाचा घरगुती वापर या कल्पनेवर अजून चर्चा आवडेल.

-निनाद

बेट्री वाप्रुन मोबाइल् चार्ग् करू नका.
मी करत होतोत् तर् माझा मोबाइल् फुटला आहे.

माजी चुक होती. डायरेक बेट्रीला जोडाला नको पाहिजे होता.

त्याच्यासाटी सर्कीट् करावे लाग्ते.
बेट्री आनि मोबाइल् चे वोल्ट वेगले असतात्.

पन् घाइत् १ मिनित् मदे बोलायला होइल् वाटून् केला.
जागेवरच मोबाइल् फुटल्ला.
मी वाच्लो. बेट्रीची वायर पक्डायला मोबाइल खाली टेव्ला होता.

आता मोबाइल् नाही.

आपला
अण्णा

जाणकारांचे प्रतिसाद वाचून आनंद झाला. वरील चर्चाप्रस्ताव मांडण्याचे कारण म्हणजे गावी घर बांधले आहे. शासनाच्या कृपेने १०-१२ तास वीज नसते. नवीन मीटर घेण्यासाठी रु. १५००/- अनामत रक्कम भरावी लागते. वीज देयक वेगळे ! जर सुविधाच मिळणार नसेल तर दाम का मोजावा ?
गावी वीजेच्या तारांवर आकडे टाकून वीजचोरी करता येते पण चोरी करायची नाहीये.

१) मी चायना मेक चा एक एल.ई.डी. दिवा रु. ५००/- ला विकत घेतला आहे. यात ६० एल.ई.डी. आहेत.
१ बाजूस १५, ह्याप्रमाणे चारी बाजूंना ६० दिवे आहेत. बटण वापरुन एका वेळेस १५, ३० किंवा ६० एल.ई.डी. प्रकाशमान करायची सोय आहे. त्याप्रमाणे ते १५ ते ६० तास चालतात. पण एल.ई.डी. च्या प्रकाशात डोळे दुखतात असे घरातील मंडळी म्हणतात. (कदाचीत सवय नसेल म्हणून्.) तसेच चीन ला प्रत्यक्ष, अप्रत्यक्ष रुपात मदत नको वाटते.

२) लेड व्याटरी प्रदूषणकारी असते. ती लोक फेकून देतात म्हणून सरकारने हल्ली एक कायदा केला आहे.
हे बरोबर आहे. पण मी भारतात राहत असल्यामुळे मला हा माल अजूनही विनासायास उपलब्ध होऊ शकतो. पण प्रदूषण टाळण्याकडेच शक्यतो कल आहे. नवीन ब्याटरी चा पर्याय थोडा महाग आहे पण चालू शकेल.

३) पवनचक्क्या हा एक उपाय चांगला आहे. (माझ्या गरजेसाठी महागडा असेल कदाचित पण गावच्या वाडीचा विचार केल्यास (१०-१५ घरांचा समुह) तर परवडू शकेल.

४) इंटरनेटवर सगळ्याच प्रकारची माहिती उपलब्ध आहे पण तिथे यावर चर्चा करता येत नाही म्हणून हा प्रपंच.

येथे बरीच माहिती आहे.