रसग्रहण नेहमीप्रमाणेच सुरेख...!
माहेर् सोडतांना लेकीच्या भावना अनेक गीतांमधून सुंदर व्यक्त झालेल्या दिसतात.

फक्त 'पीहर' या शब्दाऐवजी 'नैहर' असा शब्द आहे असे वाटते.
पाहा दुवा क्रमांक एक. दुवा क्रमांक दोन.

अर्थात 'पीहर' आणि 'नैहर' याचा अर्थ 'माहेर' असेल तर आमची कोणतीच हरकत नाही. :)

-दिलीप बिरुटे

मस्त लिहिलंय शरदराव.
ह्या गाण्यासंबंधी मी इथे काही लिहिलंय.

मराठी भाषा हा माझा प्राणवायू आहे

रसग्रहण नेहमीसारखेच छान.

बिरुटेसरांनी दिलेले दुवेही माहितीपूर्ण.

अवधाचा शेवटचा नवाब वाजिद अली शाह याने हद्दपार झाल्यानंतर केलेली रचना आहे, हे कळल्यामुळे वेगळा अर्थ कळला.

अर्थात नेमकी कशापासून ताटातूट होत आहे, ते कवीने गुलदस्त्यात ठेवले आहे. त्यामुळे रचना आर्त असली तरी सार्वकालिक होते.

माहेर सोडणार्‍या नवविवाहितेचा क्लेश शरदरावांनी खुलवून सांगितलाच आहे.

ही कविता प्रत्येक श्रोत्याच्या जिव्हारी लागण्याचे कारण मात्र हे - ज्या गोष्टीची-माझी ताटातूट झालेली आहे, त्याची आठवण मला देण्यात काव्य सफल होत आहे. (गाणे समर्थ गायकांनी गायलेले आहे. सुरांनी ती करुण भावना माझ्या आठवणीत जागवण्यात त्यांचे यश आहे.)

"सजवलेल्या डोलीतून चार जणांनी वाहून नेलेली वधू" ही उपमा फुलांनी मढवलेल्या तिरडीवर वाहून नेलेल्या शवाकरिता कबीराने एका रचनेत वापरलेली आहे! सापडले, तर उद्धरण देतो.

या रचनेत अशी आध्यात्मिक अर्थनिष्पत्ती होऊ शकेल का? असा विचार करतो आहे.

(१) नैहर.. ध्वनिमुद्रिकेत नैहर आहे व त्याचा अर्थही माहेरच आहे. द्वाढी -देहरी सारखेच नैहर-पीहर. माझ्याकडील पुस्तकात द्वाढी-पीहर असल्याने तसे लिहले. काय होते, विशेषत: शास्त्रीय संगितात, पाठभेद भरपूर असतात व कित्येकदा शब्दही नीट कळत नाहीत. त्यामुळे लेखी चीज जास्त अचूक असावी असे समजतो. या गाण्यातही पं. भीमसेनजी यांचे शब्द थोडे निराळे आहेतच.
(२) चीज आसिद अलि खान यांची दिसते. माझ्याकडील जुन्या पुस्तकात जफरच्या नावार दिली आहे. पण ते चूक आहे असे दिसते. दोहोंच्या बाबतीत परदेशी वास्तव्य नशीबात लिहलेले असल्याने दोघांच्या भावना एक असणे स्वाभाविक आहे. दिलगीर आहे.
(३) श्री. प्रमोद देव यांचा लेख वाचून खुष झालो. आता पंडितजींच्या शेजारी बसून गाडीतला प्रवास व त्यांचा निकट संबंध आम्हा अभाग्यांच्या वाटेला कोठून येणार ? पण तरीही त्यामुळे एक जूनी आठवण जागृत झाली. १९५६ सालची गोष्ट. सदाशिव पेठेत रहात होतो व एसपी मधील ४-५ तास सोडले की भरपूर वेळ मोकळा असे. त्या वेळी तेथील फ़्रेंड्स म्युझिक सेंटर मध्ये ४ आणे देऊन एक ध्वनीमुद्रिका एकावयास मिळे. तिघेचौघे मिळून एखादा रुपया जमला की ३-४ गाणी ऐकण्याची चंगळ करत असू. एकदा तिथे बसंतबहार मधील केतकी गुलाब जुही ऐकत असतांना खाली रस्त्यावरून पंडितजी जाताना दिसले. आमच्यापैकी एकाने टणकन खाली उडी मारली व त्यांना म्हणाला, " पंडितजी, आम्ही आपलेच गाणे ऐकत आहोत, तुम्ही चला ना ". पंडितजी जरासे घुटमळले पण २ पायर्‍या चडून वर दुकानात आले. आम्ही परत ती ६ मिनिटांची ध्वनीमुद्रिका ऐकली. पंडितजींच्या शेजारी बसावयाचे भाग्य एकदा मिळाले. पुढचा भाग खास सदाशिवपेठी. गाणे संपल्यावर त्यांच्या बरोबर खाली उतरलो व मित्राने त्यांना प्रश्न विचारला, " का हो, मन्ना डेला शास्त्रीय संगीत येते का ? " त्यांनी जरा रोखून मित्राकडे पाहिले, त्याला संगितातले काही कळत नाही याचा अंदाज घेतला आणि तरीही प्रसन्नतेने सांगितले "अर्थातच येते ". आम्ही निरोप घेऊन नशेतच २ पायर्‍या चढून दुकानात आलो व आम्हाला दुसरा आश्चर्य़ाचा धक्का बसला. मालक श्री. केतकर यांनी दुसर्‍या गाण्याचे आठ आणे घेण्याचे नाकारले ! एक संध्याकाळ अगदी सुनहरी होऊन गेली.
शरद

कै. सैगल यांनी हे गाणे "स्ट्रीट सिंगर" मध्ये गायले होते.
शरद