हातः स्त्री: बांगड्या, पाटल्या, तोडे, कंगन, वाकी.....पुरुषः कडं.... उभयः अंगठी
पायः स्त्री: विरोल्या, जोडवी, घुंगरू, पैंजण...
गळा: स्त्री: हार, मंगळसुत्र, साज, ठुशी (हे ऐकीव नाव आहे पण बहुदा गळ्यातलाच दागिना असावा, चुभु देघे).... पुरुषःगोफ... उभयः सोनसाखळी
कानः स्त्री: कुडी, कर्णफुले, डूल..... पुरुषः भिकबाळी
नाकः स्त्री: नथ

याशिवाय स्त्रीया कानाच्या पाळी वर, कपाळावर साखळी, कमरेला एक साखळी वगैरे बांधलेल्या बघितल्या आहेत त्याला काय म्हणतात माहित नाहि.
पुरुषांचा भारी लेदर बेल्ट, एखादं लै भारी घड्याळ हे अलंकार होऊ शकतील का?

टीप: वरील अलंकार मराठी आहेत का नाहि याची कल्पन नाहि. मात्र भारतीय असावेत.

ऋषिकेश
------------------
भ्रष्टाचार संपविण्याचा सर्वोत्तम आणि सर्वात सोपा(?) उपाय म्हणजे त्यात स्वतः सहभागी न होणे

छान (आणि गहन/आदिम) विषय! (सोने सध्या सतरा हजारांवर गेले असे ऐकून आहे). त्यामुळे सध्या एकेक उदाहरणावर भागवते.

गळ्यात -

तन्मणी - मोत्याचा असतो, मध्ये मोठे खड्यांचे पदक (याला "खोड" म्हणतात) आणि मोत्यांच्या लडी असतात. पदकात मोर पाहिलेला आहे.

हातात -
पाटल्या - ३-५मिमी रूंद, सोन्याच्या, चपट्या, आणि काहीशा ठोकलेल्या असतात.

दंडात -
वाकी - वाकी दंडावर घालायची. दंडाच्या बाहेरच्या बाजूने दिसेल अशी घट्ट बसवायची असते. बहुदा सोन्याची बनवलेली असते, खड्यांचे नक्षीकाम असते . नाजूक साखळ्यांना किंवा अरूंद पट्टीला दंडाच्या मागील बाजूला हूक लावलेले असतात.

पायात -
पैंजण - बहुदा चांदीचे, आवाज करणारे, लहान बुंदक्यांनी साखळ्या जोडलेले, हूकने लावण्याचे.

नाकात -
नथ - बहुदा सोन्याच्या तारेत मोती आणि तांबडे/पांढरे/हिरवे खडे बसवलेले अशी असते. डाव्या नाकपुडीतील भोकात बसवायची. (हाय, एकेकाळी नाक टोचलेले होते, आता बुजले!), पण चापाचीही नथ मिळते.

मौल्यवान धागा! :)

आमचे आवडते दागिने -

वाक, आणि गोफ!

एखाद्या बाईच्या गोर्‍यापान दंडावर जाळीदार वाक फार छान दिसते.

चांगला जाडसर विणलेला जाळीदार गोफही आम्हाला फार आवडतो..

तात्या.

न लगे मुक्ति आणि संपदा, मिसळसंग देई सदा!

बुगडी हा शब्द गाण्यातून ऐकला आहे पण हा नक्की कोणता दागिना आहे, ते ठाऊक नाही. कुणी उत्तर दिल्यास उत्तम.

हल्ली ते बेंबीत घालतात त्या खड्याला काय म्हणतात हो?
बादली बटन का असलंच काही तरी.

(टोचत कसं काय नाही ते कळत नाही मला! या बायकांना बेंबीत बोट घालून फिरवायची सोयच नाही, खडा टोचणारच ना हाताला ;)) )

आपला
गुंडोपंत

हातो घेऊनी चिपळ्या टाळा ब्रह्म वीणा ॥

सारजाचा ताल ईना ॥ हे जी ॥

कंगरेशी की माचपट्टा । चाल झटापटा

सारजा नार । जसा डुलू लागला मोर ॥ हे जी ॥

डोळ्याला भरुन काजळ । कुंकवाचे चिरी

गळ्यामध्ये सोन्याची सरी । हे जी ॥

शोभला गळा दोरल । ठुशीचा जोड

पायात शिंदेशाही तोडे ॥ हे जी ॥

कानात करंड फूल । झुब्याला मोती

नाकाला नथ सरजाची शोभा देती ॥ हे जी ॥

हातात हिरे कंकण । पाटल्या चार

अंगावरती लेली डागिन । सारजा नार ॥ हे जी ॥

अगात जरीची चोळी । फेराची लुगडी

कानाला शोभती बुगडी ॥ हे जी ॥

- लोकगीत

अलंकार - कल्पना देसाईंच्या लेखातुन खालील नविन दागिन्यांची नावे वाचायला मिळालीत.

मोत्याची किंवा हिऱ्याचीकुडीम
गळ्यात घालायचे गाठले, चितक
पिछोडी
दंडावर घालायचे दागिने : खेळण आणि वेल, तुळबंदी
कानात घालायच्या कापबाळ्या
बुगडी : कानाच्या वरच्या कोपऱ्यात घालतात.

अधिक माहिती ह्या दूव्यावर वाचायला मिळेल .
http://www.marathimati.com/Maharashtra/Alankar_Kalpana_Desai.asp

कानाच्या वर घालतात त्या लवंगा.कानाच्या चेहर्‍याजवळच्या त्रिकोणी भागात टोचतात ते कुडकं

चर्चेचा विषय फारच छान आहे. या सर्व दागिन्यांचे फोटो जर बघायला मिळाले तर दुग्ध-शर्करा योग यावा.
चन्द्रशेखर

एक पोहेहार की काय असतो म्हणतात.
एक मोहनमाळही असते असे ऐकून आहे. (हा दागिना असतो का हे ही माहित नाही)
हे दोन्ही नक्की काय असतं ठाऊक नाही.

-- येडा बांटू

दागिने घालण्यासाठी शरीराच्या विवीध भागात टोचून घेण्याची पद्धत आहे. ही पद्धत पूर्वी जात, धर्म ह्यांच्याची निगडीत होती. आता जागतिककरणामूळ फॅशनच्या नावाने सर्वत्र पाहायला मिळते.

http://en.wikipedia.org/wiki/Body_piercing

हे दोन्ही अलंकार गळ्यात घालतात.
पोहेहारामध्ये सोन्याच्या लहानशा पातळ चकत्या एकमेकीत गुंतवलेल्या असतात आणि बोरमाळेत सोन्याचे पोकळ (लाखेने भरलेले) मणी धाग्यात ओवून त्यांचा हार केलेला असतो.

कमरेवर छल्ला असतो तो पण दागिन्यातच मोडतोना??

हा जगातल्या सर्व देशात सर्वात जास्त प्रमाणात दिसणारा आणि स्त्री व पुरुष दोघेही घालत असलेला अलंकार आहे.
उजव्या किंवा डाव्या हाताच्या इतर सर्व बोटांमध्ये हा घालतात, तो कोठल्याही धातूमध्ये असू शकतो, त्यात कोणतेही रत्न बसवता येते आणि नाही बसवले तरी चालते.
पण त्याच्या नावानुसार तो अंगठ्यात घातलेला मात्र मी कधी पाहिला नाही!

कमरेवर छल्ल्याप्रमाणे मेखला ही घातली जाते...
आणि मासोळी नावाचा दागिन्याचा प्रकार पण ऐकला आहे जो पायात घातला जातो

हातात घालायचे 'तोडे' हा जाळीकाम केलेला बांगडीचा प्रकार आणि 'गोठ' हा भरीव सोन्याचा असतो. बहुतेक गुंतवणूक म्हणून करीत असावेत. भांगाजवळ घालतात ती 'बिंदी', केसात माळायचे 'अग्रफूल' वा सोन्याची 'वेणी', कमरेत घालतात तो 'कमरपट्टा'! नाकात घालतात ती 'चमकी किंवा मोरणी', सुरुवातीला घालायचे 'सुंकले', कानातील 'वेल, कानचेन, किंवा अख्खा सोन्याचा कान' या आणखी काही दागिन्यांचा उल्लेख करता येईल.

काही 'बाळलेणी' देखील वैशिष्ट्यपूर्ण आहेत-जसे वाळे, मनगट्या,कमरेतील साखळ्या इत्यादी.

श्रीमंत हार, शाही हार, लफ्फा,कंठी,मुकुट हे आणखी काही.

आधुनिक जमान्यात ज्यांना साडी सांभाळता येत नाही त्यांच्या साठी चांदीच्या नक्षीदार पिना मिळतात. अशी पिन निर्यांवर सुंदर दिसते.
गौरी

हातातली कडी, पायातले तोडे, कानात वेल भोकरे, डूल, गळ्यात कंठी, कमरेला कंबरपट्टा, हातातले बिलवर, जाळीच्या पाटल्या, गळ्यात गोफ चिंचपेटी मंगळसूत्र कोल्हापुरी साज, डोरलं विसरलात काय?