इतके दिवस विरोध करणार्‍यांचा मुद्दा होता:
"प्रगत राष्ट्रांनी आपली प्रगती साधताना प्रदुषण केले. आता आमच्या प्रगतीची वेळ आल्यावर ही बंधनं का?"
वरकरणी हा मुद्दा बिनतोड वाटतो आहे. पण हे ही लक्षात घेतले पाहिजे की आत एकाने जरी चूक केली तरी त्याचे परीणाम सर्वांनाच भोगावे लागतील. उघड आहे की अमेरिका इंग्लंड सारखी प्रगत राष्ट्रे या मुद्याचा वापर इतरांची प्रगती रोखण्यासाठी करत आहेत पण हे ही बघीतले पाहिजे की आपण अमेरीकेच्या मानाने औद्योगीक दृष्ट्या फार मागे नाही आहोत पण तरी सुद्धा आपले कार्बन उत्सर्जन अमेरीकेच्या जवळपास १०%च आहे. त्यामुळे या बंधनाने राष्ट्राच्या प्रगतीचा वेग जरी मंदावला तरी खीळ नक्कीच नाही बसणार. त्यामानाने प्रगत राष्ट्रांना याचा फटका जास्त बसणार आहे.

"प्रगत राष्ट्रांनी आपली प्रगती साधताना प्रदुषण केले. आता आमच्या प्रगतीची वेळ आल्यावर ही बंधनं का?"

बरोबर... फक्त आपणच प्रदुषण टाळण्याचा विचार करायचा.

आणि एवढीच आहे की 'ह्या' मुद्द्याचा आधार घेउन 'अप्रगत' राष्ट्रांवर 'जाचक आणि अन्यायी' बंधने तर लादली जाणार् नाहीत ना ? म्हणजे तुमचे उद्योग बंद करुन आमचाच माल विकत घ्या अशा प्रकारे (म्हणजे ब्रिटिशकालीन भारतात झाले तसे )

जर प्रगत देशही प्रदुषण कमी व्हावे यासाठी उपाय कशा प्रमाणात करणार आहेत त्यावरून तर हा करार किती फायदेशीर हे ठरविता येईल.

आता विदा जवळ नाहि .. मात्र उदाहरण म्हणून काल्पनिक विदा घेऊ. जर तपमानवाढीत क्ष या वायुचा मुख्य हात आहे. आणि जर एकूण 'क्ष' या हानिकारक वायुच्या जागतिक उत्सर्जनापैकी १०% भारत करत असेल व ५०% अमेरिका तर अमेरिकेवर आणि भारतावर दोघांवरही हे प्रमाण ८% करण्याचे बंधन असेल तर हे योग्य (किंवा जास्त न्याय्य) वाटते.. मात्र जर दोन्ही देशांवर हे प्रमाण ४%ने कमी करणे (म्हणजे भारत६% व अमेरिका ४६%(!)) बंधनकारक आहे तर करार भारतासाठी तोट्यात (किंवा अन्याय्य)आहे असे वाटते.

ऋषिकेश
------------------
समाजातली सामाजिक जाणीवही अगदी नसल्यातच जमा आहे. सुस्त, मद्दड जनता गोळाभर अन्न गिळून, टीव्हीवरच्या मालिका बघून झोपी जात आहे - सन्जोप राव

याबद्दल ऐकलेल्या चर्चेत आणखी एक वेगळा मुद्दा होता. भारत, चीन, ब्राझील हे विकसनशील देश आहेत. त्यांना उत्सर्जन तितके कमी करायचे म्हटले तर त्याला लागणारा खर्च कुणी द्यायचा? यांचे म्हणणे असे की विकसित देशांनी यासाठी आर्थिक सहकार्य करावे. पण आत्ताच्या परिषदेमध्ये आर्थिक बाबींबद्दल चर्चा झाली नाही असे दिसते.
सर्व माहिती ऐकलेली, पाहिलेली. चूभूद्याघ्या.

----
“What people say about you is none of your business” - Sean Stephenson

पाश्चात्य देशांनी प्रदूषणाचे नियम आणि त्यांची अंमलबजावणी या दोन्ही गोष्टी कडक केल्यामुळे नवे रासायनिक कारखाने मोठ्या संख्येने आशिया खंडांमध्ये उघडले जात आहेत, पण त्यात निर्माण होणार्‍या वस्तूंचा उपभोग पश्चिमेतले श्रीमंत लोक घेत आहेत. ही गोष्ट आपल्या फायद्याची आहे की तोट्याची याचा सखोल विचार होणे आवश्यक आहे.