विसोबापंत,

मला संगीतातले राग वगैरे काही कळत नाहीत.

मला एकच राग माहित आहे. तो म्हणजे "राग अनावर".

(रागीट) बापू

प्रतिसादातील अनावश्यक भाग काढून टाकण्यात येत आहे. कृपया विषयाशी संबंधित प्रतिसाद द्यावा ही विनंती - उपसंपादक.

इंग्रजी चालेल? अर्थ इथे मिळू शकेल.

सवडीने मराठीत अर्थ वाचायला/द्यायला आवडतील.

www.eprasaran.com ह्या ऑनलाईन आकाशवाणीवर एक गझलविषयक कार्यक्रम सोमवारी झाला. ह्या कार्यक्रमामध्ये पहिलीच गझल "रंजिश ए सही" ही होती. त्यामध्ये गझलेचा अर्थ, चाल वगैरेंबद्दल माहिती होती. शनिवार व रविवारी सोमवार ते शुक्रवारचे कार्यक्रम पुनःप्रसारित केले जातात. तेव्हा हा कार्यक्रम येत्या शनिवार व रविवारी पुन्हा ऐकता येऊ शकतो तो जरूर ऐकावा. भारतीय वेळेनुसार हा कार्यक्रम रात्री साडेआठाला सुरू होईल. शनिवारी सोमवार ते शुक्रवार ह्या तर रविवारी शुक्रवार ते सोमवार अश्या क्रमाने कार्यक्रमांचे पुनःप्रसारण होते.

आधारासाठी मूळ गाणे (गजल) येथे लिहून काढले आहे.
- आत्ता तेवढा वेळ नाही , अर्थ इतरांनी दिला नाही तर सोमवारी मी देईन.
[उर्दूतील नुक्तायुक्त अक्षरे नीट टंकित करता येत नसल्यामुळे आणि परिणामी शब्द शुद्ध स्वरूपात पोचवू शकत नाही यामुळेही मनाला क्लेश होत आहेत, पण नाइलाज आहे. उपक्रमरावांनी मनावर घेऊन सोय करावी ही विनंती.]

रंजिश ही सही दिल ही दुखाने के लिये आ
आ फिर से मुझे छोड के जाने के लिये आ

पहले से मरासिम न सही फिर भी कभी तो
रस्मोरहेदुनिया ही निभाने के लिये आ

किस किस को बतायेंगे जुदाई का सबब हम
तू मुझ से खफा है तो जमाने के लिये आ

कुछ तो मेरे पिन्दारेमुहब्बत का भरम रख
तू भी तो कभी मुझ को मनाने के लिये आ

इक उम्र से हूं लज्जते गिरियां से भी महरूम
ऐ राहतेजां मुझ को रुलाने के लिये आ

अब तक दिलेखुशफहम को तुझ से हैं उम्मीदें
ये आखरी शम्'एं भी बुझाने के लिये आ

भरीचे दोन शेर

माना के मुहब्बत का छुपाना है मुहब्बत
चुपके से किसी रोज जताने के लिये आ

जैसे तुम्हें आते हैं न आने के बहाने
ऐसेही किसी रोज न जाने के लिये आ

शायरः अहमद "फराज"
- दिगम्भा

मला कळलेले काही शब्द.

रंजिश म्हणजे दु:ख, त्रास, त्रागा.
मरासिम नातं, नात्याचा अभ्यास
सबब म्हणजे कारण
भरम म्हणजे येथे विचार कर असा अर्थ अभिप्रेत असावा.
शम्'ऐं यात शम् म्हणजे ज्योत.

पल्लवी

रंजिश ही सही दिल ही दुखाने के लिये आ
आ फिर से मुझे छोड के जाने के लिये आ
--> "रंजिश ही" असे जरी वर लिहिले असले तरी पहिला शब्द मला नेहमी "रंजिश्शी" असाच ऐकू येतो. पण रंजिश्शी असा शब्द उर्दूत नाही.
रंज म्हणजे दु:ख, कष्ट, त्रास, इ. असले तरी रंजिश म्हणजे मनोमालिन्य, मनमुटाव, नाराजगी, अप्रसन्नता असा अर्थ शब्दकोशात मिळतो (उत्तर प्रदेश हिंदी संस्थान प्रकाशित, मुहम्मद मुस्तफा खां "मद्दाह" यांचा कोश, १९७७).
प्रिया येऊन परत जाणार हे निश्चित, त्यामुळे पुढे वाढून ठेवलेले दु:ख अटळ आहे. नात्यात समज-गैरसमज झाले आहेत, नाराजी झालेली आहे ती दूर व्हावी असेही मागणे नाही, ती तशीच असूदे. तरीही भेट घडावी ही तीव्र इच्छा आहे. मन दुखावले जाणार असले तरी त्यासाठी का होईना एकदा ये, सोडून परत जाण्यासाठी असूदे पण ये, असे शायर म्हणतो आहे.

पहले से मरासिम न सही फिर भी कभी तो
रस्मोरहेदुनिया ही निभाने के लिये आ
---> मरासिम म्हणजे संबंध. रस्मोराह म्हणजे भेटीगाठी, रस्मोरहेदुनिया म्हणजे एकमेकांना भेटत जावे अशी जी जगाची रीत आहे ती.
पूर्वीसारखे संबंध आता उरले नाहीत, आता भेटावेसेसुद्धा वाटत नसेल, भेटून करायचे काय?
असे असले तरी जगरहाटी म्हणून, एक शिष्टाचार पाळायचा म्हणून तरी ये.

किस किस को बतायेंगे जुदाई का सबब हम
तू मुझ से खफा है तो जमाने के लिये आ

--? खफा म्हणजे रागावलेला
आता आपल्यामध्ये जो दुरावा निर्माण झालेला आहे त्याचे कारण कुणाकुणाला सांगत बसू मी? तू माझ्यावर रागावलेली असशील तरी निदान जगाचा समज तसाच रहावा म्हणून तरी ये.

कुछ तो मेरे पिन्दारेमुहब्बत का भरम रख
तू भी तो कभी मुझ को मनाने के लिये आ
--> पिंदार म्हणजे अभिमान, गर्व किंवा मनात करून घेतलेली कल्पना, भरम म्हणजे आपला भ्रम, समज
माझ्या प्रेमाचा मला अभिमान वाटतो, तो जरी पोकळ असला तरी तो माझा भ्रम तसाच राहू दे ना, कधीतरी तूसुद्धा माझी समजूत काढण्यासाठी ये (नेहमी मीच काय यायचे?)

इक उम्र से हूं लज्जते गिरियां से भी महरूम
ऐ राहतेजां मुझ को रुलाने के लिये आ
--> वेदना होत असल्या की माणूस कण्हतो, आर्तपणे ओरडतो, रडतो, अश्रू ढाळतो. आपले दु:ख उघडपणे व्यक्त करतो (त्यानेव्ही जरा बरे वाटते, क्षणभर दु:खाचा विसर पडतो). याला गिरिया, गिर्या असे म्हणतात. कवी इतका दु:खाने ग्रासला आहे की त्याच्या तोंडून दु:खोद्गारही निघत नाही. महरूम म्हणजे वंचित, एखादी गोष्ट न मिळालेला. ते दु:खाने रडण्या ओरडण्याचे किंचित सुखही त्याला बराच काळ मिळालेले नाही. म्हणून तो म्हणतो आहे, थोडे रडू आले तरी माझ्या जिवाला बरे वाटेल, त्यासाठी तरी ये. राहत म्हणजे सुकून, रिलीफ, दु:खातून-संकटातून आराम, विश्रांती मिळणे. राहतेजां म्हणजे जिवाला राहत, आराम देणारी.

अब तक दिलेखुशफहम को तुझ से हैं उम्मीदें
ये आखरी शम्'एं भी बुझाने के लिये आ
--> फहम म्हणजे समज (गलतफहमी म्ह. गैरसमज), खुशफहम म्हणजे गोड समज. माझ्या गोड(गैर)समज करून घेतलेल्या मनाला अजून वाटते आहे की तुझे माझ्यावर प्रेम आहे, अजून तुझ्याकडून काही आशा उरलेल्या आहेत. कशाला शिल्लक ठेवतेस त्यांना तरी, निदान त्या आशा ज्योती विझवण्यासाठी येऊन जा. शम्'एं हे शम'अ (ज्योत) चे अनेक वचन.

भरीचे दोन शेर

माना के मुहब्बत का छुपाना है मुहब्बत
चुपके से किसी रोज जताने के लिये आ
--> अर्थ उघड आहे. प्रेम लपवणे हाही प्रेमाचाच भाग असतो. जताना म्हणजे जाणवून देणे. प्रेम संपूर्णपणे लपवले तर ते आहे हे तरी कसे कळणार?

जैसे तुम्हें आते हैं न आने के बहाने
ऐसेही किसी रोज न जाने के लिये आ
--> अर्थ उघड आहे. न येण्याचे जर बहाणे करता येतात तर न जाण्याचेदेखील करता येणार नाहीत का?

संजोपरावसाहेबासारखे रसग्रहण करण्याचे सामर्थ्य माझ्यापाशी नाही. पण एक व्यावहारिक गरज तरी भागेल/भागावी एवढाच प्रयत्न आहे.
बाकी उर्दू शायरी असे शब्दार्थ-वाक्यार्थ देऊन थोडीच समजते? ती आतमध्ये जाणवण्याची, झोंबण्याची आणि चटका लागण्याची गोष्ट आहे. आणि प्रत्येकाला लागणारा तिचा अर्थही वेगळा असला तर त्यात नवल नाही.

- दिगम्भा

आवडाबाई, पल्लवी, दिगम्भा,

आपले आभार..

दिगम्भाशेठ,

आपण विस्तृत अर्थ दिला आहे त्याबद्दल धन्यवाद. आता लवकरच कामाला लागतो. बघू कसं जमतं ते..

तात्या.

तात्या
हा एक दुवा अजून गावला!

हे जुने चित्रण आहे. चित्रपटाचे नाव मला माहित नाही.

http://www.youtube.com/watch?v=adBGsnYiaZk&mode=related&search=

मेहदी हसन साहेबांचा आवाज आहे का हा? हे पण खुपच ताकदीने गायलेले आहे.
या गाण्यांत जरा गुंतूनच चाललो आहे. सदैवच ऐकवेसे वाटतेय आता!
आपला
(गझलमय!) गुंडोपंत

तात्या, रंजिश ही सही वर नक्की लिहा. या गाण्याचे तुम्ही केलेले रसग्रहण म्हणजे माझ्यासारख्या वाचकांना मेजवानीच असणार आहे!

ईश्वरी.

तात्यांच लिखाण एकदम yummieeeee असतं देवगडच्या हापुस आंब्यासारखं.

पल्लवी