शास्त्रीय अधिष्ठान

ज्या विषयांना कोणतेही शास्त्रीय अधिष्ठान नाही अशा विषयावरचे लेख उपक्रमने प्रसिद्ध करू नयेत असे मला प्रामाणिकपणे वाटते. ज्योतिष हा अशा विषयांपैकीच एक आहे.

'ज्योतिष ह्या विषयास कोणतेही शास्त्रीय अधिष्ठान नाही' असे आत्तापर्यंत कोणीही शास्त्रज्ञ ठामपणे - शास्त्रीय दृष्ट्या - सर्वमान्य पद्धतीचे निकष लावून - सिद्ध करू शकलेला नाही. तथापि उपक्रमावर ज्योतिष विषयावरील लेख येत रहावेत असे माझे मत आहे. ते वाचणे आपणांस रुचत नसल्यास आपण वाचू नयेत.

अवांतर: टाईम्स् आफ् इण्डिया ह्या वृत्तपत्रसमूहाविरुद्ध अलिकडेच एक दावा ठोकण्यात आला होता. त्यांच्या वृत्तपत्रांत प्रसिद्ध होणारी प्रकाशचित्रे अत्यंत गलिच्छ असतांत, ते चंगळवादाला प्रोत्साहन करणारे लेख प्रसिद्ध करतांत, त्यामुळे लहान मुलांवर अयोग्य संस्कार होतात असा वाद घालण्यात आला होता. माननीय सर्वोच्च न्यायालयाने वरील सर्व दावे खोडून काढत, 'जर आपणांस तसे वाटत असेल तर आपण त्वरीत ते वृत्तपत्र वाचणे थांबवावे' असे वादींना सुनाविले होते.

तात्पर्यः आपणांस काय वाचावयाचे आहे अथवा काय वाचणे टाळावयाचे आहे, तेवढेच आपण ठरवावे.

--
तमिळ्नाट्लेर्न्दु डैर्रक्टा मराट्टिदेडत्तुक्कु वंदु सेट्लान ओरु चिन्नमनिदनिन एळुत्तु यिदु!

हैयो हैयैयो!

मी प्रश्न कुंडली मांडली.. असा निर्णय होणे शक्य दिसत नाही. :)
(ह. घ्या. )

ज्या विषयांना कोणतेही शास्त्रीय अधिष्ठान नाही अशा विषयावरचे लेख उपक्रमने प्रसिद्ध करू नयेत असे मला प्रामाणिकपणे वाटते. ज्योतिष हा अशा विषयांपैकीच एक आहे.

लेख प्रसिद्ध करु नये हे अमान्य. अधिक माहिती साठी http://mr.upakram.org/node/1065
प्रकाश घाटपांडे

विषय नियंत्रण अमान्य.

ज्योतिषांचे म्हणणे असे की य ज्ञानाला शास्त्रीय अधिष्ठान आहे. या बाबत प्रकाशकाकांनी उपक्रम दिवाळी अंकात छान लेख लिहिला आहे. अवश्य वाचा.

कविता,कथा,कादंबरी,ललितलेखन,प्रवासवर्णन,सोडून उपक्रमवर कोणत्याही विषयाला बंदी नसावी असे एक उपक्रमी म्हणून वाटते!(उपक्रमचे वेगळेपण आपण नै जपणार तर कोण जपणार )
उलट 'उपक्रमने' सर्व ज्योतिषांना एकत्र आणून भविष्य,फल, याविषयी सतत चर्चा घडवून आणल्या पाहिजे असे वाटते. काय निवडायचे ते वाचक आणि उपक्रमी ठरवतील नै का ?

अर्थात आपल्या वाटण्याला काय किम्मत आहे म्हणा, उपक्रमचे मालक आणि संपादक जे ठरवतील तेच इथे होइल :(

-दिलीप बिरुटे
(उपक्रमच्या धोरणांचा आदर करणारा उपक्रमी)

काही ज्योतिषांची काही भाकिते खरी ठरतात हा अनुभव बर्‍याच लोकांना आला आहे म्हणूनच ज्योतिष हे थोतांड आहे असे सर्व विज्ञाननिष्ठ सांगत असतानाही लोकांचा ज्योतिषावर विश्वास आहे. किती टक्के ज्योतिषांची किती टक्के भाकिते खरी ठरतात यावर ज्योतिषात खरे आहे की नाही ठरत नाही. अगदी एका ज्योतिषाचे एक भाकित खरे ठरले तरी ते का खरे ठरले यावर संशोधन आवश्यक आहे. सूर्य, चंद्र, राहू, केतू ग्रह नाहीत, वक्री - मार्गी केवळ दृष्टीभ्रम आहेत हे सर्व मान्य. मग भाकिते खरे ठरतात याची कारणे संशोधन करून काढावी लागतील. कुठल्याही शास्त्रात पहिल्याने ऑब्जर्वेशन आणि मग थिअरी अशीच वाटचाल असते. ज्योतिषाची थिअरी आज चूक असेल तर उद्या बदलेल. पण जी भाकिते खरी ठरतात ती केवळ काकतालीय न्यायाने खरी ठरतात असे कुठलेही संशोधन न करता म्हणणे हा बौद्धिक अप्रामाणिकपणा आहे.

विनायक

ज्या विषयांना कोणतेही शास्त्रीय अधिष्ठान नाही अशा विषयावरचे लेख उपक्रमने प्रसिद्ध करू नयेत

शास्त्रीय अधिष्ठान आहे की नाही त्या बाबत फारशी कल्पना नाही पण अनेकांना अचुक भविष्यकथनाबाबत अनुभूती आलेली आहे. उदा. मला आठवते, शिशिरातील गुलाब ह्या आत्मचरित्रात मा. न्या. मोहम्मद करीम छागला ह्यांनी असे लिहिलेले आहे की एकदा ते ज्या विमानातून प्रवास करीत होते त्याच विमानातून इंदिरा गांधी प्रवास करीत होत्या. आसपासच्या सर्व प्रवाश्यांना इंदिराजींच्या बाबतीत कुतुहल होते. इंदिराजींनी चहा पिऊन झाल्यावर एक सहप्रवासिनी त्यांच्या जवळ येऊन म्हणाली की मी आपल्या चहाच्या कपात डोकावून पाहू का? त्यांनी हो म्हटल्यावर त्या महिलेने चहाच्या कपातील अवशिष्ट पाहिले आणि म्हणाली की आपला वध आपल्याच सुरक्षा रक्षकाकडून होईल व तसेच घडले.

मात्र उपक्रमावर काय प्रसिद्ध व्हावे आणि काय होऊ नये हा विषय माझ्या कार्यकक्षेच्या, तर्कज्ञानाच्या आणि आकलनाच्या पलिकडचा आहे. त्या विषयी न बोललेलेच बरे.

--------------------------X--X-------------------------------
सिंह एकटाच प्रतिसाद देतो. डुकरे मात्र त्या प्रतिसादावर कळपाने टीका करतात. महानवल : एका झोपडपट्टी संकेतस्थळावर केवळ डुकरेच प्रतिसाद देतात.

अनुमोदन..
ज्योतिष-विषयावरील लेख उपक्रमासारख्या स्थळावर नसावेत असे वाटते.

:) ज्योतिष हे शास्त्र आहे की नाहि हे सिद्ध होईपर्यंत.. (म्हणजे तेव्हा आपण नसुच) चर्चा प्रस्ताव स्वीकारण्यास हरकत नसावी..

(अजूनही आशावादी) ऋषिकेश
------------------
आपले ते टंकनदोष दुसर्‍याच्या त्या प्राथमिक चुका

आपले मत रसपूर्ण आहे.

या संकेतस्थळावरच्या लेखांचा दर्जा व येणारे प्रतिसाद हे खरोखरच् उच्च अभिरुचीचे असतात.
खरे आहेत तरीही आमच्या सारखे लोक अनेकदा गोंधळ घालतात असे वाटते. पण आता काय करणार? आम्ही पडलोच तसे!

या संकेतस्थळावर फेरफटका मारताना, ज्योतिषासंबंधी काही लेखन दृष्टीस पडले. ज्या विषयांना कोणतेही शास्त्रीय अधिष्ठान नाही अशा विषयावरचे लेख उपक्रमने प्रसिद्ध करू नयेत असे मला प्रामाणिकपणे वाटते.
आपला प्रामाणिकपणा आवडला. परंतु, असा निर्णय का घ्यावा बॉ?

असो,
असा निर्णय घेण्यासंबंधी आपले मत आपण दिलेत, पण तत्पूर्वी आपण आपला ज्योतिष विषयक अभ्यास येथे दिला असता, आणि त्या विषयाची मीमांसा केली असती तर, जास्त संयुक्तिक झाले असते असे वाटते.

आमचे घाटपांडेसाहेब यांनी आयुष्यभर म्हणजे किमान गेली ५० वर्षे या विषयाचा तौलानिक अभ्यास केला आहे. त्यांची मते परखड आणि अनेकदा ज्योतिष्यांना अप्रिय आहेत. परंतु ते ही अशा विषयावरचे लेख उपक्रमाने प्रसिद्धच करू नयेत असे म्हणत नाहीत, तर चर्चेचे स्वागत करतात!

माझ्या पुरते, मी म्हणेन की एखादी गोष्ट पूर्ण माहिती नसेल तर मी त्याला विरोध का करावा?

एक आवांतर कल्पना/विचार - ज्युल व्हर्न नावाचा एक (आता! वैज्ञानिक लेखक म्हणून मान्यता मिळालेला) लेखक चंद्रावर जाण्याच्या गोष्टी लिहित होता तेंव्हा त्याला कुठे काय शास्त्रीय अधिष्ठान होते? परंतु शास्त्रीय अधिष्ठान नसतांनाही कल्पना मांडली गेली, सुमारे शंभर दिडशे वर्षात मानव खरोखर चंद्रावर गेलाही. मग ती कल्पना मांडायलाच विरोध केला असता तर?

यापुढे जावून मी म्हणेन की, शास्त्रीय अधिष्ठान ही कल्पना म्हणजे काय यावरच एक चर्चा होवू शकेल.
(अति आवांतर : ज्युल व्हर्न च्या पत्रीकेत शुक्र, चंद्र आणि बुध उत्तम संबंधात असले पाहिजेत यात शंका नाही!)

ज्या क्षणी नव्या (किंवा जुन्याही!) कल्पनांना अनेकवीध निकषांवर, दीर्घकालापर्यंत तपासून पाहण्याआधीच नाकारल्या जातात, तेंव्हाच वैज्ञानिक विचार संपलेला असतो आणि सनातनी मनोवृत्तीच्या, नारळीकर विचाराच्या जन्माची सुरवात झालेली असते काय?

आपला
गुंडोपंत

विषय समजात नसल्यास त्या विषयाकडे थोडावेळ विरंगुळा म्हणुन बघीतल्यास, ह्या विषयाकडे शास्त्र का म्हणावे ह्याचा अभ्यास करायला मदत होईल.

दूरसंच्यावरच्या प्रत्येक मराठी वाहिनी वर ज्योतिषशास्त्र विषयाचे कार्यक्रम असतात. ते बंद करण्याचा कोणी प्रस्ताव ठेवला आहे का? ते बंद न होता.. त्या कार्यक्रमांचा उपयोग ... वाहिनी नंबर १ साठी मोठ्याप्रमाणात केलाजातो.

या कार्यक्रमांपेक्षा हिन्दी 'सोप्स' मालिका सुद्धा जास्त बर्‍या असाव्यात.
जगातील सर्व माणसांचे १२ भाग करून त्याना निरनिराळे गुणधर्म चिकटविण्याचा हा उद्योग, तो करणार्‍यांचे बुद्धिवैभव दाखवतो यात शंकाच नाही.
एक प्रामाणिक शंका.
माणसांप्रमाणे कुत्री, मांजरे, गायी, म्हशी व घोडे यांनाही रास असते का हो?
चन्द्रशेखर

पुण्यात विधीलिखित भविष्य नावाने एक गृहस्थ बर्‍याचदा राजकीय पुढार्‍यांचा, ज्यांना लाभ झाला अशा लोकांचा हवाला देऊन आमच्याकडे या अशा जाहिराती छापत असतात. तर त्या पत्रात ह्या गृहस्थाने सांगितल्यानुसार बर्‍याच जणांचे भविष्य बरोबर येत नाही, चुकते व लोकांची फसवणूक चालली आहे, सावध रहावे असे पत्र वाचून बरीच करमणूक झाली होती. ते आठवले. :-)
पुण्यात वास्तव्याला असणार्‍यांना प्रस्तुत भविष्यवाल्याचे नाव आठवत असेलच. :-)

-सौरभ.

==================

भाषा, साहित्य आणि संस्कृती याबरोबरच विज्ञान, तंत्रज्ञान , गणित, कला, इतिहास या व यासारख्या इतर विषयांवर मराठीतून लेखन आणि चर्चा व्हावी, या विषयांशी निगडीत समुदाय बनावेत, उपक्रम चालावेत या उद्देशाने या संकेतस्थळाची निर्मिती केली आहे. या संकेतस्थळावर प्राधान्याने माहितीप्रधान लेखन आणि चर्चा व्हावी हा उद्देश आहे.
वर्तमानपत्रातले भविष्यविषयक स्तंभ माझ्या मते उत्कृष्ट विनोदाचे प्रकार असतात.

चित्रलेखाच्या गेल्या महिन्याभरापूर्वीच्या अंकात पूण्या मुंबईचे प्राख्यात जोतिषतज्ज्ञ (प्रश्नार्थक) जमा करून पंतप्रधान कोण होणार व कोणत्या पक्षाचे कसे भवितव्य आहे यावर स्पेशल सविस्तर रिपोर्ट छापून आला होता. चित्रलेखाच्या पूरोगामीपणाचा अभिमान बाळगणाऱयांचा तेव्हा चांगलाच भ्रमनिरास झाला होता. पण म्हटले पाहू काय होते ते. आज तो लेख व सर्व ज्योतिषी विनोदाचा एक उत्तम नमुना ठऱले आहेत. अर्थात झाकली मूठ सव्वा लाखाची म्हणून यावर कुठेच चर्चा झाली नाही. कारण ते ज्योतिषशास्राच्या भविष्याच्या दृष्टीने धोकादायक होते. माझ्या मते ज्योतिष शास्र म्हणजे पोटभरू थापेबाजीचा, कमकुवत मानसिकतेचा फायदा घेणाऱया प्रकाराचा एक उत्तम अशास्रीय नमुना आहे. आणि याचे समर्थन करणाऱया महाभागांची गिरे तो भी टांग उप्पर अशी वागणूक असते. नमुना दाखल सांगतो माझे भविष्य एका वर्तमानपत्रात नशीबवान ठराल असे आहे. माझा नेमका त्या दिवशी अपघात होतो आणि एक हात फॅक्चर होतो. बघा नशीबवान ठरलात म्हणून बचावलात. जीवावर आले ते हातावर निभावले. आता बोला...

अशीच अजून एक आठवण.
१९९१ च्या मे महिन्यात भारतात निवडणुका सुरू होत्या. त्या सुमारास लोकप्रभाने एक विशेषांक काढला होता. निवडणुकीच्या निकालाविषयी अनेक ज्योतिष्यांनी भाकिकते केली होती. त्या निवडणुकीत राजीव गांधी हे प्रमुख उमेदवारांपैकी एक होते. काँग्रेस गेलेली सत्ता पुन्हा मिळवण्याच्या मागे होती. तर भाजप अडवाणींच्या रथयात्रेच्या गरमीमध्ये होती.

गंमतीची गोष्ट म्हणजे राजीव गांधी निवडणूक काळात मरण पावले. पण् याचे भाकीत एकाही ज्योतिषाला करता आले नव्हते.

फलज्योतिष खरे ठरते की नाही हा या चर्चेचा विषय नसून त्यासंबंधीचे लेख उपक्रमावर असावेत की नकोत आणि ते कां हा आहे. सपादक मंडळींनी याबद्दल खुलासा करावा अशी अपेक्षा होती.

उपक्रमाचे मुखपृष्ठ पाहिले तर ज्योतिषशास्त्र हा धोंडोपंतांनी सुरु केलेला समुदाय स्पष्ट दिसून येईल. समुदायाची मान्यता उपक्रमपंत स्वतः देतात असे वाटते. तेव्हा ज्योतिष हा विषय उपक्रमाला वर्ज्य नसावा. यापूर्वीही उपक्रमावर ज्योतिषविषयक लेख येऊन गेलेले आहेत त्यामुळे असे लेख असावेत का नसावेत हा वादाचा मुद्दा असण्याचे काही कारण नसावे.

या खुलाशासाठी संपादक किंवा उपक्रमाचे चालक यांची गरज नाही असे वाटते. उपक्रमाच्या सर्वसाधारण सभासदांनाही हे लेख आणि समुदाय सहज शोधल्यास मिळण्यासारखे आहे.

तरीही, असे लेख उपक्रमावर नसावेत असे ज्यांना वाटते त्यांनी उपक्रम या आयडीवर लिहून कळवणे अधिक इष्ट वाटते.

असो.