पहावे "चोप्रा'ज् इंडिजिनस ड्रग्स् ऑफ इंडिया" (दुवा) पान १३८.

डिजिटॅलिस पुर्पुरिया ची भारतातील लागवण. -- जितपत माहिती आहे, त्यावरून डिजिटॅलिसची कुठलाही जात (स्पीशीज) ही भारतात एतद्देशीय नाही. परंतु वेगवेगळ्या हिलस्टेशन गावांत बगीचातील शोभिवंत वनस्पती म्हणून खूप काळापासून डिजिटॅलिस पुर्पुरिया लावले जाते आहे. १८८० इतक्या पूर्वीपासून ही वनस्पती सहारनपुर येथील सरकारी बगीचामध्ये लागवण करून वाढवायचा प्रयत्न झाला... (वगैरे, वगैरे, आजकाल काश्मीरात मोठ्या प्रमाणात उत्पादन होते, इत्यादि.)

मला वाटते की या वनस्पतीची भारतीय नावे त्या मानाने आधुनिक असावीत. "हृत्पुष्पी" याची व्युत्पत्ती "हृत्+पुष्प+ई(प्रत्यय)"="हृदय-फुले-असलेली". परंतु जर हा शब्द आधुनिक असेल, तर या व्युत्पत्ती पूर्वीच्या बोली-संस्कृतच्या काटेकोर नियमांनी तोलता येणार नाहीत असे वाटते. त्यामुळे पाणिनीय नियम शोधण्याबाबत मला उत्साह होत नाही. ज्या कोणी नाव ठेवले, त्यांनी उपयोगाच्या दृष्टीने उत्तम नाव ठेवले आहे. त्यांच्या प्रतिभेबद्दल कौतूक वाटते.

(विनंती : गुलाबी फुलांचे चित्र जरा लहान करून लावावे. ते पटावर मावत नसल्यामुळे खालील मजकूर वाचायला त्रास होत आहे.)

या वनस्पतीचे हिंदी नाव तिलपुष्पी(ति र्‍हस्व!) आहे असे एकॉनॉमिक प्‍लॅन्ट्‌स ऑफ़ इन्डिया या ग्रंथात दिले आहे. ही बाकीची दोन नावे कुठे मिळाली? डिजिटॅलिस हे हृद्रोगावर औषध आहे हे सर्वज्ञात आहे, म्हणून कुणीतरी हृत्पुष्पी हे नाव बनवले असावे. वनस्पती भारतासाठी त्यामाने नवीन असल्याने हिला संस्कृतमध्ये नाव असण्याची शक्यता नाही.-वाचक्‍नवी

हृत्पत्री सापडले. वाळवलेल्या पानांपासून हृद्रोगावर औषध बनवत असल्याने नावही यथार्थ आहे. लवणवल्ली मिळाले नाही. आणि फ़ॉक्सगोव्ह हा वेल नसल्याने नाव योग्य वाटत नाही.--वाचक्‍नवी

हेच लिहिण्यासाठी संगणक उघडला होता. 'लवणवल्ली' विविध स्पेलिंगे करूनही जालावर मिळाला नाही. लवण वल्ली असे शब्द तोडून शोधायची बुद्धी झाली नव्हती. बाईंनी दिलेल्या दुव्यावर जाऊन पाहिले तर तो लवण वल्ली आहे असे दिसले. पण धनंजय म्हणतात त्याप्रमाणे ही वनस्पती वेगळी आहे. शास्त्रीय नाव ऍसिस्टेशिया गॅन्जेटिका. ही पूर्णपणे भारतीय वेल दक्षिणी भारतात किनारपट्टीवर आढळते. म्हणून लवण आणि वल्ली. हिला शोभिवंत जांभळी फुले येतात. समुद्रकिनार्‍यालगतच्या बगिच्यांत किंवा दगडाधोंड्यांनी सजवलेल्या उद्यानांत छान वाढते. (हिला गॅन्जेटिका का म्हणतात? तसे या वनस्पतीचे दुसरे नाव ऍसिस्टेशिया कॉरॉमन्डेलियाना आहे!) फ़ॉक्सग्‍लोव्ह हिमालयाच्या परिसरात आणि मुळात परदेशी. ज्ञात औषधी उपयोग काहीही नसावेत. लवण वल्ली हे नाव मराठी आहे असे जालावर म्हटले असले तरी माझ्याकडील तद्विषयक मराठी पुस्तकांत हे नाव सापडले नाही.
अवांतर:-डिजिटॅलिस परपरिया, की पुर्पुरिया, की परप्यूरिया? मला शेवटचे योग्य वाटते.--वाचक्‍नवी