परवा वॉशिंग्टन येथील स्मिथ्सोनियन संग्रहालयात गेलो होतो, तेंव्हा कळले की ग्रीक देवता व्हीनस हिचे कुठल्यातरी भाषेतले नाव फ्रीडा असून फ्रायडे हा शुक्राचा दिवस् अर्थात शुक्रवार आहे. त्यावरुन विचार केला तर अनेक इतर् नावे जुळतात -
संडे अर्थात सूर्याचा दिवस म्हणजेच रविवार
सॅटर्डे अर्थात शनिचा दिवस म्हणजेच शनिवार
मंडे अर्थात मून म्हणजे चंद्राचा दिवस् म्हणजे सोमवार

इतर दिवसांच्या नावांबद्दल लगेच काही कळत नाही पण थोडा अभ्यास केल्यावर कदाचित ते ही जागेवर पडतील

खिरे

थोडी माहिती या दुव्यावर वाचायला मिळेल.

फार चांगला प्रश्न विचारला आहे म्हणून येथे लिहीतो. हे लेखन उपक्रमाचे उपसंपादक उडवणार नाहीत, असे गृहीत धरून लिहीत आहे.

वारांची नावे हा विषय ज्योतिषशास्त्राचा आहे.

उदयात उदयं वारः !!

एका सूर्योदयापासून दुसर्‍या सूर्यदयापर्यंतच्या काळाला वार म्हणतात.

वार सात आहेत. जगात सर्वत्र वारांची नावे सारखीच आहेत आणि ती भारताने दिलेली आहेत.

आर्यभट्टांचे सूत्र आहे

आ मंदात शीघ्रपर्यंतम् होरेशा: !!

दिवसाचे होरे २४ असतात. होरा म्हणजे तास. प्रत्येक होरा एक एक ग्रहांचा असतो. सूर्योदयाच्या वेळेस ज्या ग्रहाचा होरा असतो त्याचे नाव त्या दिवशीच्या वारास दिलेले असते.

वरील सूत्राचा अर्थ असा की, आ मंदात... म्हणजे मंदगतीच्या ग्रहापासून ....शिघ्रपर्यंतम....शीघ्रगतीच्या ग्रहापर्यंत... होरेशा:... होरे सुरू असतात.

मंदग्रह ते शीघ्र ग्रह असे आहेत -- शनी, गुरू, मंगळ , रवि, शुक्र, बुध, चंद्र.

शनीवारी पहिला होरा (एक तास) शनीचा, दुसरा गुरूचा, तिसरा मंगळाचा, चवथा रविचा, पाचवा शुक्राचा, सहावा बुधाचा, सातवा चंद्राचा. याप्रमाणे तीन् वेळा २१ होरे झाल्यावर २२वा पुन्हा शनीचा, २३वा गुरूचा, २४वा मंगळाचा.....

इथे २४ तास पूर्ण झाले.

आता दुसरा दिवस सुरू होतो तो पुढील म्हणजे रविच्या होर्‍याने. म्हणून शनिवार नंतर रविवार येतो.

ज्योतिषशास्त्राला शिव्या देणार्‍यांनी याचा जरूर अभ्यास करावा.

आपला,
(ज्योतिर्भास्कर) धोंडोपंत

आम्हाला येथे भेट द्या http://dhondopant.blogspot.com

भारतीय ज्योतिष अभ्यास हा ग्रीकांच्या अभ्यासावरून आलेला आहे असे जर्मन संस्कृतीत़ज्ज्ञांचे मत असल्याचे वाचले होते. (उलटे असण्याचीही शक्यता आहे असे तेव्हा वाटले होते!) पण त्याच लेखात ऋग्वेदकालीन दिवसांची नावे दिली होती त्यावरून सध्याची नावे ही पश्चिमेतूनच आली असावीत असे वाटते.

चीनमध्ये वारांना नावे नसून, थेट पहिला दिवस, दुसरा दिवस असे म्हणतात. बोलीभाषेत त्यातला दिवस हा भाग गाळला जातो. म्हणजे "येत्या चौथ्याला भेटू" वगैरे.

उत्तम चर्चा. बरीच मनोरंजक माहिती मिळाली.
राजेंद्र

** ' गुरुवार' ला बृहस्पतिवार म्हटले जाते. कोकणात बेस्तरवार आणि ऐतवार (अनु.गुरु आणि रवि ) ही नांवे काही ठिकाणी रूढ आहेत.
** रामायणात तसेच महाभारत्तात कुठेही वार आणि राशी यांचे उल्लेख नाहीत. तिथी आणि नक्षत्रे आहेत.

** अलेक्झांडरने (सिकंदर) भारतावर स्वारी केली(इ.स.पू. ४थे शतक). तेव्हा वैदिक आणि ग्रीक संस्कृतींत देवाण घेवाण झाली. आपण वार आणि राशी या कल्पना पाश्चात्यांकडून घेतल्या. त्यानी दिली म्हणून आपणही वारांना ग्रहनामे दिली.

** आर्यभट हा इसवी सनाच्या ४थ्या शतकांतील. त्याने " वारांना नावे दिली;सात वारांची पद्धत रूढ केली " हे संभवतच नाही.

**समजा एखाद्याला दोन बायका आहेत. पहिली पासून तीन मुलगे झाले. त्यांची नांवे ठेवली धर्म,भीम, अर्जुन. दुसरीला दोन झाले ते नकुल ,सहदेव. आतां या पाच जणांचा महाभारतातील पाच पांडवांशी जेवढा संबंध आहे तेवढाच नाममात्र संबंध वारनामांचा आकाशातील ग्रहांशी आहे.ग्रहांची गती आणि वार यांचे परस्पर काही नाते नाही. त्यामुळे 'अंगारकी चतुर्थी', 'गुरुपुष्यामृत योग' इ.कल्पना निरर्थक आहेत.

मात्रु पासुन मदर आणि पित्रु पासुन फादर शब्द आले हे खरे आहे काय ?

फारच मस्त चर्चा. उर्दूत वारांची नावे अशी आहेत वारांची - पीर (सोमवार), मंगल, बुध, जुमेरात, जुमा, शनिचर, इतवार. चूभूदेघे. फारसी वार लवकरच देईन.

श्री यानावाला यान्चे आभार,

आपण दीलेली माहिती खूपच छान.

पण या वरुन आपण असे समजू शकतो का की इन्ग्रजी भाषा सन्स्क्रुत पासून उदभवली ?

सौरभ

जपानीत बरीचशी अशीच नावे आहेतः

निचियोबि - रविवार
गेचु़योबि - सोमवार
कायोबि - मंगळवार
सुइयोबि - बुधवार
मोकुयोबि - गुरुवार
किनयोबि - शुक्रवार
दोयोबि - शनिवार

जपानीत 'वार' याला 'योबि' म्हणतात.

'निचियोबि' मधला 'निचि' म्हणजे सूर्य
'गेचु़योबि' मधला 'गेचु़' म्हणजे चन्द्र
'कायोबि' मधला 'का' म्हणजे आग (अग्नि) (मंगळ हा ग्रह अग्नि प्रमाणे लाल आहे)
'सुइयोबि' मधला 'सुइ' म्हणजे पाणि (जल) (बुध हा ग्रह पाण्यासार्खा शुभ्र आहे का ? )
'मोकुयोबि' मधला 'मोकु' म्हणजे झाडे (काष्ठ , वनस्पति)
'किनयोबि' मधला 'किन्' म्हणजे सोनं (स्वर्ण)
'दोयोबि' मधला 'दो़' म्हणजे माती (पृथ्वी)

वरील वारांच्या नावांतील 'योबि' वेगळा काढल्यास जे शब्द उरतात त्यांचे अर्थ दिले आहते. अर्थात् हे अर्थ फक्त वारांच्या नावापुरतेच गृहीत धरावेत. याच शब्दांचे इतर ठिकणी वेगळे अर्थही होऊ शकतात. म्हणजे 'निचि' असा निव्वळ स्वतंत्र शब्द वापरल्यास त्याचा अर्थ 'सूर्य' होईलच असं नाही.

आता मला जे वाटतं ते सांगतो. आपल्या संस्कृत तत्वज्ञानात 'पृथ्वी, आप्, तेज, वायु आकाश' आहेत् किनई तसे जपानी तत्वज्ञानात हे अग्नि, जल, काष्ठ, स्वर्ण आणि पृथ्वी असावे.

इतर कुणाला ह्यांविषयी कही महिती असल्यास कळवावी.

भारतीय ज्योतिषशास्त्राचा प्राचीन व अर्वाचीन इतिहास या शंकर बाळकृष्ण दीक्षीत यांनी १८९६ साली

लिहिलेल्या ग्रंथात पृष्ठ १०८ (वरदा बुक्स आवृत्ती १९८९) मध्ये ते म्हणत्तात," सर्व भारत(महाभारत)

मी स्वतः ज्योतिषदृष्टीने वाचले आहे, त्यात मला सात वार आणि मेषादि राशी कोठे आढळ्ल्या

नाहीत." "शकापुर्वी ५०० च्या सुमारास मेषादि संद्न्या आमच्या देशात प्रचारत आल्या आणि

त्यापुर्वी सुमरे ५०० वर्षे वार आले असावे" वार आणि राशी या खाल्डियन,इजिप्शियन वा ग्रीक

संस्कृती कडून आपल्याकडे आल्या असे त्यांचे मत आहे.या ग्रंथाची महती सांगताना

श्री.कृ.कोल्हटकर आपल्या प्रशंसनात म्हणतात"डॉ.थीबो सारखा विद्वान पाश्चात्य ज्योतिषी हे पुस्तक

मुळातून वाचण्यासाठी मुद्दाम मराठी शिकला" हा ग्रंथ खरोखर अद्वितीय आहे.