उद्योगक्षेत्रांत जगांत आग्रगण्य असलेल्या जपान्यांची व्यावसायिक विचारसरणी कशी ग्राहकाभिमुख असते त्याचे किस्से:

एका जपानी कंपनीचं कपडे धुण्याचं यंत्र (वॉशिंग् मशीन) प्रसिद्ध होतं. त्या कंपनीनी आपल्या मशीनमध्ये आणखी काय सुधारणा करता येईल हे पाहण्यासाठी आपल्या जगभरच्या वितरकांना आपापल्या प्रदेशात सर्वेक्षण करून गिर्‍हाइकांच्या काही तक्रारी आहेत का ते पहायला सांगितलं. त्याप्रमाणे वितरकांनी आपापला अहवाल कंपनीच्या मुख्यालयाकडे पाठवला. त्यांत फक्त एका गिर्‍हाइकाकडून 'मशीन अगदी बेकार आहे. काही कामाचं नाही ' अशी तक्रार आली होती. ते गिर्‍हाइक म्हणजे दक्षिण अमेरिकेतला एक शेतकरी होता. कंपनीनी लगेच तक्रारीची चौकशी करण्यासाठी आपल्या अधिकार्‍यांना त्या शेतकर्‍याकडे पाठवलं. त्यांनी त्याला काय तक्रार आहे म्हणून विचारल्यावर तो शेतकरी म्हणाला, 'तुमचं मशीन माझ्या काही कामाचं नाही. ते बटाटे धुवत नाही'. त्यावर अधिकार्‍यांनी थोडा विचार केला नी ते शेतकर्‍याला म्हणाले, "तुमची तक्रार योग्य आहे. आम्ही या मशीनवर नुसतं 'वॉशिंग मशीन' असं लिहिलंय. त्यामुळे तुमचा गोंधळ उडणं स्वाभाविक आहे. आम्ही त्यावर "क्लोद्ज् वॉशिंग मशीन" असं लिहायला पाहिजे होतं."

आपल्याकडे? नवीन घेतलेल्या वस्तूबद्दल कंपनीकडे तक्रार केली की कंपनीचा माणूस "दुसर्‍या कोणाचीच अशी तक्रार नाही", "कंपनीची चूक नाही" इत्यादि गोष्टी सांगून "तुम्हीच नीट हाताळली नसेल, वापरली नसेल" असं सुचवत असतो.

जपानी उद्योजक मालाच्या गुणवत्तेच्या व वेळेवर पुरवठा करण्याच्या बाबतीत फार दक्ष असतात. एकदा एका अमेरिकन कंपनीनी जपानी कंपनीला ल्क्षावधी इलेक्ट्रॉनिक नगांची ऑर्डर दिली. त्यांत 'सदोष नग : दहा हजारात तीन' असं काहीसं संदिग्ध लिहिलं होतं. (ते 'दर दहाहजारी तीनपेक्षा ज्यास्त नाही' असं हवं होतं). ही ऑर्डर पुरी करायला कंपनीनी दिलेल्या वेळापेक्षा अधिक वेळ घेतला व मालाबरोबर एक क्षमायाचना करणारं पत्र पाठवलं. त्यात असं म्हंटलं होतं, " आपण ऑर्डर केलेला माल वेळेवर तयार होता. पण आपण दर दहाहजारी तीन सदोष नग सांगितले होते. आमच्याकडे सदोष नग तयार करण्याची व्यवस्था नसल्यामुळे ती करायला थोडा वेळ लागला. आपण ऑर्डर केलेले सदोष नग वेगळ्या खोक्यात पॅक केले आहेत.

आता आपल्याकडे काय होतं ते पहा :

एका कंपनीला मिश्रधातूपासून बनवलेल्या काही हजार नगांची ऑर्डर होती. त्यातील अटींप्रमाणे पूर्ण लॉटमधून रँडम् सँपल् म्हणून काढलेले तीन नग चाचणीत उतरणं आवश्यक होतं व तसं प्रमाणपत्र कंपनीनी द्यायचं होतं. सँपल् म्हणून काढलेल्या तीन नगांपैकी एखादा नगही चाचणीत न उतरल्याचं आढळल्यास पूर्ण लॉट रिजेक्ट् करायचा होता. माल ट्रकमध्ये भरल्यावर चाचणी केली नसल्याचं कंपनीच्या मॅनेजरच्या लक्षात आलं. चाचणी करून प्रमाणपत्र मालासोबत पाठवल्याशिवाय मालाचे पैसे मिळणार नव्हते म्हणून त्यानी (रँडम् नव्हे तर) वरवरचे तीन नग सँपल् म्हणून काढायला सांगितलं. ते तीन्ही नग चाचणीत उतरले नाही. म्हणजे पूर्ण लॉट रिजेक्ट् होत होता. पण मॅनेजरनी पुन्हा तीन नग काढायला सांगितले. तेही फेल् गेले. शेवटी चार-पाच वेळा प्रयत्न करून चाचणीत उतरणारे तीन नग मॅनेजरनी मिळवले व 'चाचणीत पास' असं प्रमाणपत्र तयार करून माल भरलेला ट्रक गिर्‍हाइकाकडे पाठवून दिला.

"धंदेमे उन्नीस-बीस तो चलताही है" हे आपलं बोधवाक्य आहे. पुढे 'उन्नीस-बीस'चं अठरा-बीस, पंधरा-बीस व शेवटी दस-बीस करायला वेळ लागत नाही.

काय म्हणता?