सांस्कृतिक देवाण घेवाण ! यातुनच हे साम्य येत असणार! लोकगीत ही त्याकाळात प्रभावी साधन होती.
प्रकाश घाटपांडे

दोन्ही रचनांतले साम्य विलक्षण आहे.

नंदन
मराठी साहित्यविषयक अनुदिनी

माये नि माये मुंडेर पे तेरी बोल रहा है कागा,
जोगन हो गयी तेरी दुलारी मन जोगी संग लागा

मधील 'जोगी' श्याम होता हा असे देव कोहलींनी एका मुलाखतीत सांगितल्याचे स्मरते, पुढील ओळी फिल्मी आहेत हाही खुलासा त्यांनी लगोलग केला होता. याची प्रेरणाही इथेच (संत मीराबाई?) असावी का?

सुरेख टिपले आहे साम्य!
तुमच्या निरिक्षणाला दाद द्यायला हवी.

पुर्वी भारतात उत्तम प्रतीचे वैचारिक दळणवळण होते.
हे प्रवाह वेगवेगळ्या आश्रमांद्वारे, गुरु, बाबा, महाराजांद्वारे आपापले तत्वज्ञान घेवून वहात होते.
१२-१३ व्या शतकापासून बंगाल पासून राजस्थान आणि काश्मिर ते कन्याकुमारी असा भक्ती मार्गाचा महापूर उसळला.
मला आता नक्क्की आठवत नाही पण बंगाल मधल्या एका तत्ववेत्यांनी १५ व्य शतकाआधी भक्तीरसाचे अतिशय सुंदर विवेचन करणारा ग्रंथ संस्कृतमध्ये लिहिला होता, त्याचा अभ्यास महाराष्ट्रात देहुला पण झाला होता. (शिवाय त्यावर प्रतिवाद करणारा ग्रंथही लिहिला गेला होता. (एका पुस्तकात अनपेक्षितपणे या ग्रंथाचा संदर्भ/गोषवारा वाचायला मिळाला होता तेंव्हा कळले हे!)
)
म्हणजेच दळणवळण पक्के होते.
आणि या दळणवळणाचे साधन संस्कृत मधून होते.
या उदाहरणाने मला असे म्हणायचे आहे की,

अशा अर्थाचे संस्कृत काव्य कोणते आहे, असा शोध घेणे महत्वाचे ठरावे.

आपला
गुंडोपंत

पण गोडवा नेमका टिपलात. दोन्ही गाण्यांमधले साम्य विलक्षण आहे.

कावळा कधी अभद्र वाटतो, पिंडाला शिवताना भाव खातो - पण रोजचा तो गरीब, आणि साधासुधा असतो.

आपल्या कौटुंबिक कथांमध्ये पाहुणा येण्याची वर्दी देण्याचे काम त्या कावळ्याला दिलेले आहे, या चित्रात घरगुती आपुलकी आहे.

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************
श्री.शरद यांनी दिलेल्या दोन्ही गीतांत खूपच साम्य आहे.घराजवळच्या झाडावर कावळा ओरडून उडाला की पाहुणा येतो हा काकरवसंकेत भारतभर असेल. पण या दोन गीतांतील साम्याला तेव्हढे कारण पुरेसे वाटत नाही. तेव्हा दोन्ही गीतांचा मूळस्रोत एकच असावा आणि तो संस्कृत भाषेतील असावा असे श्री. गुंडोपंत यांच्याप्रमाणे मलाही वाटले. पण पुनर्विचार करता ते पटेना.कारण अशा प्रकारे कावळ्याची विनवणी करणारी रचना संस्कृत भाषेत असावी हे संभवत नाही. कारण संस्कृतभाषेची ती प्रकृती नाही असे मला वाटते.
...मग या दोन गीतांत एवढे साम्य कसे?
राजस्थानी गीत पुन:पुन्हा वाचले.त्याचा ढंग लोकगीताचा वाटतो पण ते तसे लोकगीत नसावे.एखाद्या आधुनिक गीतकाराने ते लोकगीताच्या धर्तीवर रचले असावे." थारो जनम जनम गुन गाऊं" ,''आंगलियामे थारे अंगुठी कराऊं, चांदीका पांख लगाऊं,''इ. ओळींवरून हे लक्षात येते.(”आधी बीज एकले ” हा कवी शांताराम यांनी लिहिलेला अभंग तुकारामाचा वाटतो. गदिमांची काही गीते लोकगीते वाटतात.)
या राजस्थानी गीतकाराने "पैल तो गे काऊ कोकताहे..” या गीत ऐकले. त्याला आवडले. त्याला मराठीचे काही ज्ञानही असावे.त्या आधारे त्याने हे र्राजस्थानी लोकगीत(?) रचले असावे . अन्यथा एवढी साम्यस्थळे संभवत नाहीत