भारताच्या राज्यघटनेच्या पहिल्या कलमात राज्यांच्या संघटनेच्या देशाचे नाव, "इंडिया, म्हणजेच भारत" असे झालेले आहे.

भविष्यात होईल अशी वाट बघण्याची तुम्हा आम्हाला गरज नाही - आताच हे नाव आपण वापरण्यास घ्यावे. कायदेशीर मानले जाईल.

कल्याणराव,

तुम्ही दिलेला चर्चा विषय आहे - भारत / हिन्दुस्थान देशाचे इन्डिया असे नामकरन कसे झाले ?
नंतर तुम्ही विचारता - India चे भारत / हिन्दुस्थान नामकरण होईल का ?

नक्की कोणती चर्चा तुम्हाला अपेक्षित् आहे?

सिंधू - इंडस - इंडिया ही व्युत्पत्ती सर्वमान्य आहे.

भारत हे नाव कसे पडले याबाबत सविस्तर चर्चा अन्यत्र सुरू आहे.

आणि इंडियाचे भारत १९५० सालीच झाले हे धनंजयरावांनी स्पष्ट केलेच आहे.

Doing what you like is freedom. Liking what you do is happiness.

इसवी सनाच्या दुसर्‍या शतकापासून इंडिया जगाला माहीत होता. इंडियाकडे पश्चिमेकडून येण्याचा जलमार्गमात्र माहीत नव्हता तो वास्को द गामाने दाखवला आणि इंडियाचा नव्याने शोध लावला(२० मे १४९८). इथले लोक या देशाची हिंदुस्थान, हिन्द, हिन्ददेश, भारत, भरतखंड, भारतवर्ष इत्यादी नावे वापरत. फार प्राचीन नाव अजनाभवर्ष(अज म्हणजे ब्रह्मदेवाच्या नाभिप्रदेशी वसलेला भूखंड). त्यानंतरचे कार्मुकसंस्थान म्हणजे धनुष्याचा आकाराचा प्रदेश हे नाव. या द्वीपकल्पाला कूर्मसंस्थान असेही म्हणत. पुराणात कासवाच्या एका अवाढव्य आकृतीत देशाचे सर्व भाग बसवून दाखवले आहेत, म्हणून हे नाव. आणखी एक नाव कुमारीद्वीप. हे नाव जावा, सुमात्रा, कंबोज या देशांनी ठेवलेले.
१९५० साली ठेवलेले राष्ट्राचे अधिकृत नाव इंडिया अर्थात्‌ भारत. पाकिस्तान आणि इतर अरब देश आपल्या देशाला हिन्दोस्‍ंतॉ म्हणतात. तर काही देश Inde आणि काही Inte. ही सर्व नावे ज्याच्या त्याच्या दृष्टीने अधिकृत, म्हणून वापरायला काहीच हरकत नाही. लहान मुलाचे नाव दुसरे ठेवतात, तसेच आपल्या देशाचे दुसर्‍या लोकांनी ठेवलेले नाव तितकेच अधिकृत. आपण नाही निप्पॉनला जपान, डॉइच्‌लॅन्डला जर्मनी आणि झोन्ग्गुओला चीन म्हणत. तसेच.
आता बॉम्बेबद्दल. पोर्तुगीजांच्या ताब्यात कुलाबा, छोटा कुलाबा, गिरगांव, माझगांव, वरळी, मोचें(माटुंगे) आणि माहीम ही सात बेटे होती. त्या बेटांच्या समूहाला ते बॉम बहिया म्हणजे चांगला उपसागर किंवा चांगले बंदर म्हणत. या शब्दाचा इंग्रजी उच्चार बॉम्बे. पोर्तुगालचा राजा सहावा ऍफ़ोन्सोच्या कॅथरीन नावाच्या बहिणीचे लग्न जेव्हा इंग्‍लंडचा राजा दुसर्‍या चार्ल्‌सशी झाले(२१ मे १६६२), तेव्हा हुंड्यादाखल ही बॉम्बे नावाची बेटे इंग्रजांना देण्याचा करार झाला(२३ जून १६६१). प्रत्यक्षात बॉम्बे इंग्रजांच्या ताब्यात १४ जानेवारी १६६५ ला आले.
मुंबई नाव कसे पडले याच्या अनेक कथा आहेत. १.गुजराथचा सुलतान मुबारक शाह याच्या ताब्यात(इसवी सन १३१७-२०) ही बेटे असताना त्यांना मुंबई नाव पडले. २. मुम्बारख नावाच्या असुराच्या नावावरून मुंबई नाव पडले असे मुंबादेवी पुराणात म्हटले आहे(?). ३. मुंगा नावाच्या ज्या कोळ्याने (मुंबा)देवीचे देऊळ बांधले त्याच्या नावावरून मुंबई आले. ४. मुंबादेवी ऊर्फ मुंबाईचे देऊळ ज्या गावात होते त्या गावाला लोक मुंबाई आणि पुढे मुंबई म्हणू लागले.
अंबाबाईची जाऊन आलो म्हणणारे लोक प्रत्यक्षात कोल्हापूरला जातात, तसेच वैष्णोदेवीला जाणारे जम्मू-काश्मीरला. तसे मुंबाईला गेले असे म्हणता म्हणता गावाचे नाव मुंबई पडले. या शहराला मुंबै, मुंबापुरी, म्हमय, म्हमई, आणि बंबई ही नावे देखील आहेत. सर्वच नावे म्हणणार्‍याच्या दृष्टीने अधिकृत.
थोडक्यात काय, इंग्रजांनी हिन्दुस्थानचे इंडिया आणि मुंबईचे बॉम्बे केले असे म्हणणे शुद्ध अडाणीपणाचे! --वाचक्‍नवी

तुमचा प्रश्न नीट कळला नाही. तुमचा रोख आजकाल भारतात सर्वजण इंडिया असं म्हणत असतात ह्या प्रवाहाकडे आहे, की मुळातच बाहेरील लोक भारताला इंडिया का म्हणायला लागले ह्याकडे आहे?

तुमच्या पहिल्या वाक्यावरुन तुम्ही प्रचलित नावाबद्दल बोलताहात असं वाटतय. तर हा ओघ खरोखरच मनाला बोचणारा आहे. विषेशतः "चक दे इंडिया" सारख्या चित्रपटात एकदाही भारत हा शब्द कबीर खान ह्या व्यक्तिच्या तोंडून येत नाही ह्याची खंत वाटते. कदाचित भारत हा संस्कृतोद्भव शब्द आहे म्हणून काही धर्मियांना तो परका वाटत असेल व हिन्दुस्तान हा शब्दही केवळ हिंदूंचा देश दर्शवतो म्हणूनही काहींना चुकिचा वाटत असेल. पण एकंदरच असं वाटतं की भारत ह्या नावाचा संबंध इथल्या परंपरेशी व संस्कृतीशी आहे, जी नव्या पिढीतल्या अनेकांना परकी झाली आहे. म्हणूनही कदाचित हा शब्द कमी वापरात येताना दिसतो.

मी काही महिन्यांपूर्वीच पुण्याला येऊन स्थायिक झालो (अनेक वर्षांपूर्वी मी अमेरिकेला स्थलांतर केले होते.) मी माझ्या मित्रांना सांगतो की मी आधी भारतातून अमेरिकेला स्थलांतर केले, व आता अमेरिकेतून इंडियाला स्थलांतर केले आहे!

आपला मुद्दा निट कळला नाही, पण या चर्चे तुन बरीच चांगली माहिती मिळाली

वाचक्‍नवी
इन्डिया हा शब्ददेखील संस्कृतोद्भवच आहे - हे वाक्य जरा स-संदर्भ स्पष्ट करु शकाल ?

आपला
आर्य