मिलिंद,
ज्ञानी लोकांनी केलेले खुलासे तुमच्या पचनी पडले नाहीत.
पण मला वाटते की माझ्यासारखा अल्पज्ञानी माणूस मात्र तुम्हाला समजेल अशा रीतीने सांगू शकेल म्हणून लिहिण्याचे धाडस करत आहे. ज्ञानी लोकांनी चुका दुरुस्त कराव्यात ही विनंती.
खालील गोष्टी गृहीत धरायच्या (म्ह. खर्‍या की खोट्या, शास्त्रीय की अशास्त्रीय, बरोबर की चूक, ही चिकित्सा करायची नाही) -
१. पुढील सर्व माहिती पृथ्वीवरून पाहणार्‍याच्या सापेक्ष आहे.
२. जन्मपत्रिका म्हणजे आपल्या जन्माच्या वेळी आपल्या जन्मस्थानावरून दिसणारी आकाशातली ग्रहस्थिती किंवा तिचे चित्ररूप.
३.आकाशात दिसणारे बहुतेक प्रकाशित बिंदू (तारे) परस्परसापेक्ष (एकमेकांपासून) त्याच ठिकाणी (एका अर्थाने स्थिर) असतात, फक्त या सगळ्यांनी मिळून बनलेले हे आकाश अहोरात्र आपल्याभोवती फिरत असते. या फिक्स्ड वस्तूंना तारे म्हणायचे. जे प्रकाशित बिंदू या बाकीच्या फिक्सस्ड पार्श्वभूमीवर स्थिर न राहता तिच्यावरून ठोकळ मानाने पूर्वेकडून पश्चिमेकडे भ्रमण करीत असतात त्यांना ग्रह म्हणायचे. म्हणून सूर्य, चंद्र, मंगळ, इ. सगळे ग्रह आहेत ( म्हणजे समजायचे). राहू केतू सध्या बाजूला ठेवूया, कारण ते अस्तित्वात नसतांनाही ग्रहांपैकी मानले जातात.
४. आकाशाचे १२ भाग केलेले आहेत त्यांना राशी म्हणतात. १२ च्या ऐवजी २७ * ४ = १०८ भाग केले की त्यांना चरण म्हणतात. २७ भाग केले की त्यांना नक्षत्रे म्हणतात. हे सगळे आकाशाचे भाग झाले. प्रत्येक राशीचे ३० अंश असतात हे सध्या लक्षात ठेवा.
५. पत्रिका मांडण्यासाठी एक प्रारंभस्थान (ओरिजिन) हवे असते. आकाशाचे चक्र सतत पूर्वेकडून पश्चिमेकडे फिरत असल्यामुळे आपल्या जन्माच्या वेळी पूर्व क्षितिजावर कुठली तरी रास तिच्या कितव्यातरी अंशाला असते, ही गोष्ट प्रारंभस्थान म्हणून धरण्यात येते. समजा पूर्व क्षितिजावरून धनु रास वर (पश्चिमेकडे) सरकत चालली आहे, ती २० अंश सरकल्याक्षणी तुमचा जन्म झाला.
असे असल्यास ते तुमच्या पत्रिकेचे ओरिजिन झाले. दुसर्‍या शब्दात धनु ही तुमची लग्नराशी ठरली.
६. आता ३६० अंशांचे चक्र मांडायचे तर पूर्व क्षितिजापासून ३०-३० अंशांचे १२ भाग पाडूया. याला स्थाने म्हणायचे. पहिल्या ३० अंशांच्या भागाला प्रथमस्थान, पुढच्याला द्वितीयस्थान, अशी ही बारा स्थाने डिफाइन झाली. तुमच्या पत्रिकेत हीच बारा स्थाने दाखवलेली असतात मग ती आयताकारात असोत अथवा गोलात असोत.
७. आता सोपी गोष्ट उरली. प्रत्येक ग्रह कुठल्यातरी राशीत कितव्यातरी अंशावर असणार. म्हणजे तो पत्रिकेत कुठल्यातरी स्थानावर असणार, तो त्या त्या ठिकाणी दाखवून द्यायचा, की पत्रिका मांडून झाली.
वरील गोष्टींसाठी पूर्वी (मी ७६ सालचे आठवतोय) बरीच किचकट आकडेमोड करावी लागत असे, ते काम आता सोपे झाले आहे.
पत्रिका सूक्ष्म म्हणजे सर्व अंश-कला-विकला (डिग्री-मिनिट-सेकंड्स) इतक्या बारकाईनेसुद्धा मांडता येते किंवा अगदी स्थूल मानाने म्हणजे फक्त स्थान व त्या त्या स्थानावरील ग्रह अशी ठोकळपणेही माडता येते. सोयीसाठी स्थूल मानाने पहाण्याची पद्धत अधिक प्रचलित आहे.

एखादी पत्रिका हातात आली की त्या व्यक्तीचे वय, जन्म कोणत्या महिन्यात, दिवसा की रात्री, किती वाजता, जन्मतिथी कोणती, हे सगळे सहज सांगता येते. पण ती व्यक्ती पुरुष की स्त्री, जिवंत की मृत हे सांगता येत नाही. (म्हणजे मला येत नाही, ज्ञानी लोकांचे ज्ञान कुठवर पोचते ते मी कसे सांगणार?)

चला, या बेसिक गोष्टी स्पष्ट झाल्या असतील तर पुढे रस (असल्यास) घ्यायला तुम्ही मोकळे.

- दिगम्भा