संत साहित्यात उच्च दर्जाचे काव्य तर आहेच.
विशेषतः भगवंताचे वर्णन करताना तर भक्तीरसपरिपोष ओतप्रोत दिसतो. शिवाय इतर रसही पदोपदी आढळतात.
मराठी संतवाङ्मयात आणखी एक वैशिष्ट्य आढळले - ते म्हणजे अतिशयोक्ती अलंकाराची सर्वोत्कृष्ट उदाहरणे.
चटकन आठवणारे ज्ञानेश्वरांचे उदाहरण -
मुंगी उडाली आकाशी| तिने गिळीले सूर्यासी||

अशी अनेक उदाहरणे देता येतील. सध्या वाचत असलेल्या एकनाथी भागवतात एक मोठाच परिच्छेद या अलंकाराने नटलेला आहे. येथे या कवीची प्रतिभा दिसून येते.

मराठी साहित्य ही विचारान्ची खाण आहे. वरील ओळी वाचून हेच जाणवले.

हे टिकाऊ संतसाहित्याचे वैशिष्ट्य आहे.

आमच्या देवळातील बुवाच्या रटाळ (पण मनाने चांगल्या) कीर्तनापेक्षा तुकोबांचे अभंग अधिक स्मरणात राहातात. याचे कारण तुकोबांचा उच्च काव्यगुण असावा.

या सुरेख उदाहरणाबद्दल शरद यांना धन्यवाद.

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************
"मनात उचंबळणार्‍या भावभावनांची समर्पक शब्दांत केलेली अभिव्यक्ती म्हणजे काव्य" अशी व्याख्या आहे. तदनुसार तुकोबांचे अभंग म्हणजे काव्यच होय."अंतरीचे धावे स्वभावें बाहेरी| धरीताही परी | आवरेना", "तुका म्हणे मेघ नाचवी मयूरें| लपवितां खरे | येत नाही||"असे आपल्या अभंगाविषयी तुकोबांनी स्वतःच म्हटले आहे.तसेचः

या अभंगात आपल्या कवितेचा मूळ श्रोत खरा आहे. कुणा भाग्यवंताला हे समजेल. असेही म्हटले आहे.इथे उपक्रमावर श्री.शरद यांच्यासारखे सदस्य अभंगाचा अर्थ विशद करतात तेव्हा आपल्या वाट्याला ते भाग्य थोडे आले आहे असे वाटते. धन्यवाद!

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************
अभंग पुढील प्रमाणे मांडला तर अर्थ कळणे सोपे होते:
.....

(शेवटी तुकाराम(स्वगत) लिहिले आहे ते योग्य की अयोग्य याविषयी साशंक आहे.)

तुकारामांच्या काव्य / अभंगाची सुसंगती लावताना भाषेची तर्कसंगती विचारात घ्यावी लागते. प्रक्षिप्त भाग हा तुकारामांच्या आत्ताच्या उपलब्ध साहित्यात कधी कधी दिसुन येतो असे इतिहास संतसाहित्याचे अभ्यासक डॉ सदानंद मोरे सांगतात. सदानंद मोरे हे तुकारामांचे वंशज आहेत. तुकारामाच्या अभंगांचा आपल्या वैचारिक प्रवाहाला आधार आहे असे ठसविण्यासाठी प्रक्षिप्त भाग घुसडला जातो.
तुका म्हणे जगजेठी ........ असे म्हणुन वाट्टेल ती रेटारेटी केली जाते हे बहुसंख्यांना विदितच आहे.
प्रकाश घाटपांडे

कवित्त्वाचे सर्व श्रेय जसे तुकोबा विठ्ठलाला देतात तसे सर्व दोषांची जवाबदारीही ते विठोबावरच टाकतात. तुकोबा, कवी हा दुकानाच्या मालकाने गिर्‍हाईकांच्या पदरी माप टाकायला बसलेला सेवक समजतात. मूळ माल आणि माप मालकाचेच ही भूमिका घेतात. गोविंदाची नाममुद्रा वागवणारे आपण फक्त पाईकाची भुमिका करत आहोत असे ते सांगतात.

तुकारामाच्या अभंगाचा बराच भाग रोखठोक असाच आहे, चार दोन यमकांची जूळवा जूळव करुन कविता करणा-यांना त्यांनी चांगलेच धूतले आहे.

असे उद्वेगजनक उद्गार ते काढतात. आपल्या अभंगाला त्यांनी स्वतःच दिशा देऊन, एक उद्दिष्ट आखलेले असावे, त्यामुळेच आपले अभंगलेखन म्हणजे वर यनासरांनी उदाहरण दिलेच आहे -

असे सांगण्याचा त्यांनी अधिकार प्राप्त केला आहे.

वरील चर्चेतून माहिती आणि विचारांची कोणती देवाणघेवाण होते हे कुणी सांगेल काय?

इथे तर तुकोबांच्या कवितावर लेखन दिसते. माझ्या माहितीप्रमाणे हे लेखन ललितसाहित्यात मोडते. असे असताना माझे येथील काही ललितलेखन प्रकाशित केल्यापासून दुसर्‍याच मिनिटाला उडवून का लावले गेले हे कळेल काय?

उपक्रमराव अथवा संपादक मंडळ याबाबत काय तो स्पष्ट खुलासा करतील अशी आशा मी बाळगू का?

(संतप्त) तात्या.

न लगे मुक्ति आणि संपदा, मिसळसंग देई सदा!