अहो, किती गोष्टींचा त्रास करून घ्यायचा मनाला!

पाप हे थोर लोकांचे। सांगावे कवणापुढे|| असे तुकोबांनी म्हटलेच आहे!

आमच्या कंपनीच्या चहापानखोलीत 'स्वत:चे कप स्वतःच्या हाताने धुवावेत' असा स्पष्ट रंगीत फलक लावला आहे. मात्र चहा कॉफी घेतल्यानंतर कप धुणारे लोक १% हून कमी असतील आणि बोंबलत नंतर 'आपल्याकडे सगळे मूर्ख आहेत. कोणी नियम पाळत नाहीत. राजकारण्यांनी देशाची वाट लावली आहे. धिस कंट्री इज गोईंग टू डॉग्ज. मुसलमान, रिझर्वेशन, ओसामा, सेतुसमुद्रम, काँग्रेस' असे बरळत असतात.

श्रमाचे मोल फार कमी आहे. (जसे बाजारात तसे आपल्या मनातही.)
असे असू नये हे लेखातून चांगल्या रीतीने पटले.

विचार प्रवर्तक लेख आहे. पाश्चात्य देशांमध्ये बर्‍याच प्रमाणात स्वतःचे काम स्वतः करण्याची पद्धत आहे. याच कारणासाठी बर्‍याच ठिकाणी प्यून नावाचा प्राणीच नसतो. त्यामुले फाइल देणे-घेणे इ. काम लोक स्वतःचे स्वतःच करतात. आणि घरी नोकर ठेवायचे म्हटले तर त्यांचा पगार परवडणारा नसतो.
----
"मेरा अखबार कहां है? सब चीज टाइम टू टाइम होनी चाहिये."

विषयाची व्याप्ति मोठी आहे. अनेक स्तरांवर मला अशी अनेकानेक उदाहरणे आठवत आहेत , ज्यामधे लौकिकार्थाने यशस्वी माणसे प्रतिष्ठेचा कसलाही बाऊ न करता हलकी समजली जाणारी कामे हसत हसत करताना दिसतात. आणि दुर्दैवाने असेही पहायला मिळते , जिथे विशीची मुले घरची कामे "शान के खिलाफ" असल्याच्या गुर्मीमधे वावरतात.
आज इतक्या वर्षांनंतर आता डोक्यात फिट्ट् बसलेले समीकरण असे , की , झडझडून कसलेही काम करणे ही गोष्टच - मग ते करणारी व्यक्ती लैकिकार्थाने यशस्वी असो की नसो - इन् इटसेल्फ् - एक सन्मानप्रद गोष्ट आहे.

खरे आहे..

अगदी वरवर विचार करुन लिहतोय, कदाचित चुकीचे असेल पण मानसिकता, भारतातील उपलब्ध मनुष्यबळ व नजरेसमोर असलेली शिकवण/ आदर्श ह्या तीन गोष्टी??

अवांतर - मी देखील कधीना कधी ह्या घटनाक्रमातुन गेलो आहे. पण शेवटी स्वता मेल्या शिवाय स्वर्ग दिसत नाही उक्तिप्रमाणे मलाच काम करावे लागते. बुटाला पॉलीश केले म्हणजे बुट व पॉलीश यांचा संपर्क घडवुन आणला गेला व काम झाले असे समजले जाते मग नोकराला [कायद्यात मान्य अश्या] शिव्या देउन स्वताच दोन्ही बुटांना समसमान चमकदार केले!!. हे काय् मेज पुसले का? इथे डाग दिसत नाही का? आण ते फडके... भारतातील मालकवर्गात श्रमप्रतिष्ठा जोपासण्यात सफाई कामगारांचा मोठा हात आहे. ;-) कृ. ह. घ्या.

भारतात तरी श्रमप्रतिष्ठा या शब्दाचा अर्थ "दुस-याच्या श्रमाने मिळणारी स्वतःची प्रतिष्ठा" असा होतो.
आपले काम स्वतः करणे या बाबत काही भारतीय व्यक्तींचा उल्लेख करणे मला उचित वाटते.
त्या व्यक्तींमध्ये मी सर्वात वरचे नाव घेईन ते टाटांचे. फार जुने उदाहरण देत नाही.
रतन टाटा एका विमान प्रवासाहून मुंबईत परत आले होते. विमानतळावर उतरल्यावर त्यांनी आपला ड्रायव्हर आला आहे याची खात्री केली. त्या ड्रायव्हरने जागेवरून हात करून त्यांना मी इथे आहे याची जाणीव करून दिली व आपल्या गाडीकडे गेला. रतन टाटा यांनी स्वतः आपले सामान गोळा केले व गाडीकडे गेले. तोपर्यंत ड्रायव्हरने गाडीची डिकी उघडून ठेवली होती. रतन टाटानीं स्वतः आपले सामान त्यात ठेवले, डिकी बंद केली व गाडीत जाऊन बसले.
समजा या प्रसंगात एखादा मंत्री असता तर काय झाले असते?
नितीन

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************
आमच्या कॉलेजमधे माझे एक सहकारी आणि मी एकाच खोलीत बसत असू.एकदा ते काही लिहित असता कागद खाली पडला. त्यांनी घंटा वाजवली.बर्‍याच वेळाने शिपाई आला. खाली पडलेला कागद त्याने उचलून दिला.
"तुम्ही स्वतः उठून कागद घेतला असता तर एवढ्यात काय ते लिहून पुरे झाले असते." मी म्हणालो.
"छे छे ! गॅझेटेड ऑफिसरचे हे काम नव्हे. कागद शिपायाने उचलायचा."
तर बर्‍याच जणांची मानसिकता अशी असते. खरे तर कोणतेही काम करण्यात कमीपणा वाटू नये.जो शारीरीक कष्ट करतो त्या कामगाराला कधीही कमी लेखू नये. श्रम करण्यात कोणतीही अप्रतिष्ठा नाही. हे मुलांच्या मनावर लहानपणातच बिंबवायला हवे.त्यासाठी कष्टकरी लोकांशी बरोबरीच्या नात्याने वागायला हवे, असे मला वाटते.

लेख छान आहे. लिहिलें ते खरं असलं आणि काहि प्रमाणात चूक असलं तरी भारतासारख्या मुबलक मनुष्यबळ असणार्‍या देशात स्वाभाविक वाटतं.
ज्या गोष्टीं करून फारसा मोबदला मिळत नाही, ते फार कमी किंमतीत करायला मुबलक लोकसंख्या आहे आणि तितपत मोबदला देण्याची ऐपत आहे अश्यावेळी स्वतः काम करणं म्हणजेच श्रेष्ठ असं मी मानतं नाही. (तरीही असे केल्यास तो एक चांगला गुण समजावा पण सगळ्यांनीच असे केले पाहिजे हे म्हणणे चूक वाटते)

माझी गाडी साफ करण्या ऐवजी मी इतर महत्वाची कामे उरकत आहे, त्या वेळेत एखादी व्यक्ती योग्य मोबदल्याने गाडी साफ करत आहे तर काय वाईट हो? जर प्रत्येकाने स्वतः कामे स्वतःच करायची ठरवले तर बुटपॉलिशवाले, वेटर, भाजीवाले, फळवाले, फेरीवाले, अनेक रेल्वे कर्मचारी (तिकिटे वगैरे देणारे), इस्त्रीवाले..... (बरीच लिस्ट सुचते आहे ) असे लाखो काय कोट्यावधी लोक बेरोजगार होतील त्यातून उद्भवणार्‍या सामाजिक समस्यांपेक्षा प्युन्स परवडले असे म्हणावेसे वाटले तर्!!??

जाता जाता: परदेशात स्वतःचं काम स्वतः करतील हो.. पण आजीचा चष्मा आणायला कोणीही वर जाणार नाही हे ही लक्षात असु द्या! खरंतर शेजारच्या आजीना चष्मा हवा आहे हेच कोणाच्या लक्षात येणार नाहि

-ऋषिकेश

माझी गाडी साफ करण्या ऐवजी मी इतर महत्वाची कामे उरकत आहे, त्या वेळेत एखादी व्यक्ती योग्य मोबदल्याने गाडी साफ करत आहे तर काय वाईट हो?

हम्म. विचार केला पाहिजे...
सन्जोप राव

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************
श्री.ऋषीकेश लिहितातः:"माझी गाडी साफ करण्या ऐवजी मी इतर महत्वाची कामे उरकत आहे, त्या वेळेत एखादी व्यक्ती योग्य मोबदल्याने गाडी साफ करत आहे तर काय वाईट हो?"
यात काहीच वाईट नाही. हे योग्यच आहे. श्रमप्रतिष्ठा म्हणजे श्रम करणार्‍याची प्रतिष्ठा राखावी. त्या गाडी पुसणार्‍याला तुच्छ मानू नये. प्रत्येकाला आत्मसन्मान असतो .तो मानावा. त्याच्यावर उगीच डाफरू नये. हिडीस फिडीस करू नये. काम व्यवस्थित करून घ्यावे.

सुनीताबाई देशपांडे यांच्या आत्मचरित्रामधे श्रमप्रतिष्ठेबद्दलचे विचार त्यांच्या उत्तम शैली मधे आलेले आहेत. पानापानमधून छोटे छोटे प्रसंग सांगताना, त्या श्रमाबद्दलची स्वतःची मते, त्यांच्या सुविद्य, प्रेमळ, सुसंस्कृत, कर्तबगार, गुणी पतीसकट सर्व आजूबाजूच्या माणसांचा श्रमांबद्दलचा दृष्टिकोन, समाजामधे - आणि समाजाच्या विविध थरांमधे - याबाबत दिसणारे मतप्रवाह यांवरचे सुरेख विवेचन वाचायला मिळते. शेणात फिनेल घालून जमीन सारवणे, प्रसाधनगृहाची स्वच्छता, यांसारख्या गोष्टींपासूनचे सर्व उल्लेख डोळ्यात अंजन घालणारे आहेत. स्वतःच्या श्रमांचा अभिमान आणि श्रमिक वर्गाचा आदर या गोष्टी सांगताना त्या कमालीच्या प्रामाणिक आहेत. ज्याला ज्याला श्रमप्रतिष्ठेचे तत्वज्ञान जगणे म्हणजे काय हे जाणून घ्यायचे असेल त्याला हे पुस्तक वाचण्याखेरीज पर्याय नाही.

..या बद्दलच लिहीले आहे.

पुरवणी: घरातील स्वच्छतागृहे स्वतः साफ करणे हा फार मोठा संस्कार आहे. त्याची फलप्राप्ती सर्वव्यापी आहे.

(खस्ता खाणारा) एकलव्य

सरकारी कार्यालयात स्वच्छतागृहांची साफसफाई ही किमान १५ ऑगस्ट, २६ जाने. १ मे वा एखादा व्हीआयपी येणार असेल तर होते.( इतर वेळी आनंदी आनंद असतो) एकदा स्वच्छतागृहातील मुतारी तुंबण्याची प्रक्रिया चालू झाली होती. मी विचार केला कि १ मे चा झेंडावंदना च्या वेळी तरी ती साफ होईल म्हणून काय होते ते बघायचे ठरवले. बघतो तर काय त्या दिवशी पण मुतारी तुंबलेलीच होती. सगळे तसेच . त्या दिवशी अक्षरशः एक काठी व हात घालून मला साफ करावीशी वाटली. मी ती केली. ( नंतर रिन साबणाने हात धुतला)मंथनातून काय निघाले?
१) गुटक्याची पाउचे
२) सिगारेटची थोटके
३) विटकरीचे तुकडे
४) तंबाखूचे विडे
योगायोगाने एकाने कॅमेरा आणला होता. त्यामुळे तो प्रसंग कॅमेरात बंदिस्त केला हा बघा

अवांतर- स्वतःचा उदोउदो करण्याची संधी सोडली नाही बुवा अस कुणी तरी कुजबुजलेलं मला ऐकायला आलं
प्रकाश घाटपांडे