+१
अतिशय उत्तम विचार आहे.
चर्चेची वाट पाहतो आहे

आपला
गुंडोपंत

प्रस्ताव खरंच चांगला आहे. 'लोकमान्य ते महात्मा' या ग्रंथाचे लेखक प्रा सदानंद मोरे हे संतसाहित्याचे अभ्यासक आहेत. तसेच ते तुकारामांचे वंशज आहेत. 'तुकारामांच्या अभंगात प्रक्षिप्त भाग हा आलेला दिसतो. त्यामुळे मूळ अभंग हे शोधणे हे अवघड बनते.' असे ते सांगतात.
प्रकाश घाटपांडे

अत्यंत स्तुत्य प्रयत्न.
मदतीस तयार आहे.

विकिबुक्सवर युनिकोडमध्ये ही आहे की तुकाराम गाथा

अर्थात ती योग्य आहे का नाही याची फेरतपासणी करता येईल आणि अभंगांच्या अर्थांवर विचार/चर्चा करता येईल.

शुभेच्छा!

तुकाराम गाथेत किरकोळ चुका आहेत, एखाद्या मूळ प्रतीशी तुलना करून सहज दुरुस्त करता येतील. अर्थमात्र प्रत्येक ओवीनंतर टंकित करावा लागेल.--वाचक्‍नवी

उत्तम कल्पना. मानसशास्त्र, व्यवस्थापन आणि तत्वज्ञान या तिन्हींचा उत्कृष्ट संगम तुकोबांच्या अभंगांमध्ये बघायला मिळतो. गाथेतील अभंगांचे अर्थ जाणून घ्यायला आणि विवेचन वाचायला नक्कीच आवडेल.

----
"Those are my principles. If you don't like them, I have others." -- Groucho Marx

पाडव्यानिमित्त शुभेच्छा! नववर्षांचा हा उपक्रम छानच वाटला. मध्यंतरी विकीबुक्सवर तुकारामाची गाथा वाचायला घेतली. पण त्यातील सर्व संदर्भ कळले नाहीत. काही जर अर्थपूर्ण संदर्भ लक्षात घेउन हे करता आले तर छान होऊ शकेल. शंकरमहाराज खांदेरकर यांचे श्रीतुकाराममहाराजगाथाभाष्य अथवा इतर काही पुस्तकं निदान आत्तातरी येथे जवळ नाहीत त्यामुळे टंकायला मदत होऊ शकणार नाही. नजीकच्या भविष्यात पुणे वारीत तसे पुस्तक घेता येईल!

मस्त उपक्रम छान.. पण व्यावहारिकतेबद्द्ल साशंक आहे. कारण ते पुस्तक प्रत्येकाजवळ नसल्याने एकानेच् टंकन करणं थोड अवाजवी वाटते.
असो. सुरवात करण्याआधीच नन्नाचा पाढा नको ;) काहि मदत करता येणार असेल तर जरूर कळवावे.
उपक्रमास अनेक शुभेच्छा!

-(शुभेच्छुक) ऋषिकेश

आमच्या लाडक्या तुक्याचे अभंगाचे अर्थ इथे वाचायला मिळत असतील तर खूपच आनंद होईल.
आपल्या या उपक्रमास आमच्या मनपुर्वक शुभेच्छा !!!

आम्ही दिलीप चित्र्यांचे 'पुन्हा तुकाराम' या पुस्तकातील अभंग आणि अभंगाचा अर्थ इथे टंकू .अर्थात कॉपी राइट वगैरे.... याचाही विचार करावा लागेल ? :(

नुसतेच वाचायचेच असतील तर युनिकोडित कशाला पाहिजे? कुठलेही कोडित असले तरी वाचता येईलच, फारफारतर तो फॉन्ट उतरवून घ्यावा लागेल.
तुकारामाच्या गाथेचे 'डिजिटलिझेशन'चे काम जोरात चालू होते, आता संपत आले असेल. पुण्यात सकाळ-नगरमध्ये कार्यालय असलेल्या 'मल्टिव्हर्सिटी'तली विजय भटकर, प्रमोद तलगेरी, वसंतराव गाडगीळ वगैरे मंडळी ह्या कामात गुंतलेली आहेत. काही नव्याने करण्यापूर्वी तिकडे चौकशी केलेली बरी. उगीच निष्कारण मेहनत नको. --वाचक्‍नवी

गाथेतील बहुतेक अभंग सोपे असले तरी बर्‍याच शब्दांचा अर्थ व ओव्यांचे संदर्भ लागत नाही. ते निवडक अभंग घेऊन येथे चर्चा करणे अधिक सोयीचे व कमी मेहनतीचे होईल.

उदा.
४
राजस सुकुमार मदनाचा पुतळा । रविशशिकळा लोपलिया ॥१॥
कस्तुरीमळवट चंदनाची उटी । रुळे माळ कंठीं वैजयंती ॥२॥
मुगुट कुंडले श्रीमुख शोभलें । सुखाचें ओतलें सकळ ही ॥३॥
कासे सोनसळा पांघरे पाटोळा । घननीळ सांवळा बाइयानो ॥४॥
सकळ ही तुह्मी व्हा गे एकीसवा । तुका ह्मणे जीवा धीर नाहीं॥५॥

सावळा सुंदर देव, सुकोमल आणि जणू मदनाचा पुतळा आहे. त्याच्या तेजात सूर्यचंद्राचे तेज लोपले आहे. कपाळावर कस्तुरीचा मळवट, अंगाला चंदनाची उटी व गळ्यात वैजयंती माळ शोभते. मुकुट कुंडलांनी श्रीमुख शोभले असून जणू हे देवाचे रूप सुखाचेच ओतलेले आहे. ज्याच्या कंबरेला भरजरी पीतांबर आहे व ज्याने भरजरी शेला पांघरला आहे. हे बायांनो, असा तो मेघाप्रमाणे निळा सावळा देव पाहण्यासाठी आता मला धीर धरवत नाही, तुम्ही सर्वजणी बाजूला व्हा!

यामध्ये पाटोळा या शब्दाचा अर्थ काय आहे?

गरुडाचें वारिकें कासे पीतांबर । सांवळें मनोहर कैं देखेन ॥१॥
बरवया बरवंटा घनमेघ सांवळा । वैजयंतीमाळा गळां शोभे ॥२॥
मुगुट माथां कोटि सूर्यांचा झळाळ । कौस्तुभ निर्मळ शोभे कंठीं ॥३॥
ओतींव श्रीमुख सुखाचें सकळ । वामांगीं वेल्हाळ रखुमादेवी ॥४॥
उद्धव अक्रूर उभे दोहींकडे । वणिऩती पवाडे सनकादिक ॥५॥
तुका ह्मणे नव्हे आणिकांसारिखा । तो चि माझा सखा पांडुरंग ॥६॥

गरुडावर बसलेले व ज्याच्या कंबरेस पीतांबर शोभत आहे असे सावळे सुंदर रूप मी डोळ्याने केव्हा पाहीन? उत्तमातील उत्तम, सजल मेघाप्रमाणे सावळे आणि ज्याच्या कंठात वैजयंतीमाळ शोभत आहे, आणि ज्याच्या मस्तकावर कोटी सूर्यांप्रमाणे तेजस्वी मुकुट व कंठात निर्मळ कौस्तुभमणी शोभत आहे. सर्वसुख जणू ओतून तयार झालेले ज्याचे श्रीमुख असून डाव्या भागास सुंदर अशी रूक्मिणी देवी उभी आहे. उद्धव आणि अक्रूर हे दोघे दोहीकडे उभे असून ज्याच्यापुढे गुणवर्णन करत आहेत. जो इतरांसारखा सामान्य नाही तो पांडुरंगच माझा आवडता देव आहे.

अक्रूर म्हणजे कोण? उद्धव हे विष्णूचेच एक नाव आहे असे वाटते. आणि पांडुरंग म्हणजे कृष्णाचे एक रूप. कृष्ण हा विष्णूचा अवतार. म्हणजे उद्धव = पांडुरंग असा संदर्भ लावू शकतो का? की येथे अभिप्रेत असलेला उद्धव वेगळाच आहे?

मिसळपाव डॉट कॉम वरील एक सन्माननीय सभासद आणि माझे स्नेही श्री अशोक गोडबोले यांनी नुकतेच तुकारामाच्या गाथेचे इंग्रजी भाषांतर करावयास घेतले आहे, ही अवांतर माहिती या निमित्ताने येथे द्याविशी वाटते . गोडबोले सरांचा संतसाहित्य, तसेच संस्कृत, हिंदी, इंग्रजी या भाषांवर असामान्य प्रभूत्व आहे. त्यांच्याबद्दल थोडक्यात येथे वाचता येईल..

असो..

तात्या.

न लगे मुक्ति आणि संपदा, मिसळसंग देई सदा!

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************
"संपूर्ण गाथा अर्थनिरूपणासकट टंकित करणे हा फारच महत्त्वाकांक्षी प्रकल्प होईल. ठराविक ओव्यांबद्दलचे विवेचन/चर्चा या द्वारे विषयप्रवेश करता आला तर आवडेल. "
या श्री. मुक्तसुनीत यांच्या प्रतिसादाशी मी सहमत आहे. त्यांची सूचना व्यवहार्य आहे. गाथेतील निवडक अभंगच घ्यावेत.

कुणी
तुकारामांवर/संबंधीत/भाषांतरीत/विवेचित असलेल्या
पुस्तकांची यादी देवू शकेल काय?

मग कोणती पुस्तके कुणाकडे आहेत यावरून कुणी काय टंकायचे याचे विभाजन करता येईल.
-निनाद

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************
"श्री यनावाला लिहितात की गाथेतील निवडक अभंग घ्यावेत त्यांच्या प्रतिसादाशी आम्ही सहमत नाही.
सुरुवातीच्या अभंगापासून ते शेवटच्या अभंगापर्यंत निरुपण व्हावे असे वाटते. "
...........प्रा.डॉ.दिलीप बिरुटे

............
अवश्य.पण कालावधीचा विचार व्हावा. महाराष्ट्र शासनाने प्रसिद्ध केलेल्या (१९५०) अधिकृत गाथेत (संपादकः पु.मं. लाड) ४६०० अभंग आहेत.तुकारामतात्या पडवळ यांच्या समग्र तुकाराम गाथेत ८४०० अभंग आहेत. दोन्ही गाथा उपलब्ध आहेत.
अर्थ,विवरण, प्रतिसाद यांसह इथे प्रतिसप्ताह अधिकतम पाच अभंग होऊ शकतील.म्हणजे ४६०० अभंगांना १६+ वर्षें लागतील.त्यामुळे काही अवघड अभंग(ज्यांचे अर्थ मला समजत नाहीत असे.) राहून जातील असे वाटते. उदा:

.......(ताकट=ओखट ,घामट असा अर्थ परिशिष्टात दिला आहे.)
यास्तव निवडक अभंग घ्यावे असे म्हटले एवढेच.

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************

...........
या अभंगाचासुद्धा काही अर्थ लागत नाही.
(आहाच= वरवरचे. असा अर्थ दिला आहे.)

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
**********************************
मजजवळ साखरे महाराजांची गाथा नाही. महाराष्ट्र शासनाची ,(सं. पु.मं. लाड ) गाथा आहे ती सार्थ नाही. शंकरमहाराज खंदारकर यांनी दिलेला अर्थ काही तसा पटला नाही.तरी आता सुसंगत अर्थ लावता येईल असे वाटते.

खप्रे डॉट इन या संकेतस्थळावर उपलब्ध असलेली गाथा जालावरील अधिक्रूत प्रत मानता येईल.
http://tinyurl.com/4xk8ww
इंटरनेट एक्स्प्लोअर मध्ये कोणताही मजकूर कॉपी करता येणार नाही अशी तजवीज खाप्रे साहेबांनी केली असली तरी फायरफॉक्स मधील व्ह्यू - सोर्स या उपायांचा फायदा घेऊन खालील अभंग कॉपी केला. तो मूळ टंकलेखकाची क्षमा मागून येथे देत आहे.

सदा माझे डोळे जडो तुझे मूर्ती । रखुमाईच्या पती सोयरिया ॥१॥
गोड तुझें रूप गोड तुझें नाम । देईं मज प्रेम सर्व काळ ॥ध्रु.॥
विठो माउलिये हा चि वर देईं । संचरोनि राहीं हृदयामाजी ॥२॥
तुका म्हणे कांहीं न मागे आणीक । तुझे पायीं सुख सर्व आहे ॥३॥

गुगलमध्ये शोधताना संकेतस्थळाचे नाव जोडावे, हे असे.
सदा माझे डोळे site:www.khapre.in
त्यात आलेल्या पहिल्या निकालाच्या खाली दिसणार्या "Cached" शब्दावर टिचकी द्या. गुगलच्या पानावर पोहोचल्यावर व्ह्यू सोर्स या पर्यायाची निवड करा. आता बहुधा आपल्याला हवा तो अभंग कॉपी करता येईल.