===========================
मराठी भाषा हा माझा प्राणवायु आहे.
===========================
बहुदा सोमवारी पिण्याचा रस(कोणत्याही फळाचा) म्हणून सोमरस असे म्हणत असावे. इतर वार पिण्यासाठी निषिद्ध असावेत.(ह.घ्या)

प्राचीन सोमरसा विषयी काही ऐकीव माहीती.

सोमरस म्हणजे दारू नव्हे असे ऐकल्याचे स्मरते आहे. महिन्यातल्या एका विशिष्ट दिवशी एका विशिष्ट वेळी (बहुधा पौर्णिमेच्या रात्री, पण निश्चित आठवत नाही. क्षमस्व.) एका विशिष्ट झाडाच्या पाल्याचा रस काढून तो एका विशिष्ट वेळी एका विशिष्ट प्रमाणात प्राशन केला तरच तो सोमरस असे ऐकले आहे. त्याचे गुण सात्त्विक आणि औषधी असतात असेही ऐकले आहे. तो प्राशन करण्याची विशिष्ट वेळ टळून गेल्यानंतर त्यामध्ये तामसी गुणांचे वर्धन होत असल्याकारणे तो फेकून द्यावा असेसुद्धा ऐकले आहे. सोमरस आणि सुरा हे वेगळे, आणि दोहोंची निर्मिती वेगळ्या पद्धतीने होत असे वाचल्याचेदेखिल स्मरते आहे.

हैयो हैयैयो!

नाशिक /वणी भागातल्या आमच्या बिनतारी मित्राला मी मोहाची (मोहाच्या फुलांपासून बनवलेली) पहिल्या धारेची पेशल आदिवासींनी बनवलेली दारु आणायला सांगितली होती. एक दिवस त्याने एक कॆन बिनतारी सामानासोबत पाठवला. दिसायला अगदी पाण्यासारखी होती. ही काय दारु झाली? आम्ही गप्पा मारत ती घेतली. मग रात्री गार हवेत जे सु ऽऽम चढली.
देव पितात तो सोमरस, राक्षस पितात ती दारु, मानव पितात त्याला मद्यच म्हणावे. कारण तो मर्कटाचा वंशज.
गुंडोपंतांचे सहा मुद्दे दीर्घकाळ मनात रेंगाळत होतेच. आयुर्वेदातील आसवे / आरिष्ट ही मला वाईनच असतात अशी माझी समजूत आहे.
प्रकाश घाटपांडे

म्हणजे दारु नव्हे (म्हणजे ज्यात धान्य किंवा फळे आंबून आल्कोहल तयार होते ते नव्हे) हे निश्चित.

सोम नामक वल्लीस दोन दगडांच्या मधे ठेचून त्यातून निघणारा पातळ दुधाळ रस गाळून सोमयागात वापरतात. त्या कृती वैदिक वाङ्मयात तपशीलवार आहेत, पण सोम म्हणजे नेमकी कुठली वनस्पती याचे उत्तर नाही.

पारशी लोक त्यांच्या यज्ञात होम किंवा हाओम नावाच्या वनस्पतीचा रस वापरतात - तो सोमच असावा असा कयास जवळजवळ नक्की करता येतो. (आवेस्त्यातल्या भाषेत "ह" आणि वैदिक भाषेत "स" एकमेकांच्या ठिकाणी दिसतात. उदा : आवेस्त्यातले अहुर = वेदांतले असुर.) परंतु भारतातल्या पारशांकडूनही त्या वनस्पतीची उपयुक्त माहिती मिळत नाही.

ईराण/मध्य आशिया भागात "हूम" नावाची वनस्पती मिळते (एफेड्रा जातीची), ती होम/सोम असल्याबद्दल काही लोकांना खात्री वाटते, पण याबद्दल एकमत नाही. एफेड्राचे परिणाम ऋग्वेदात सोमाचे जे शरिरावर/मनावर परिणाम होतात, त्यांच्याशी मिळतेजुळते आहेत असे काही लोकांचे मत आहे. सोमरसाच्याबद्दल ऋग्वेदात अनेक सूक्ते आहेत. त्या सूक्तांत सोमाच्या मुळे होणारे परिणाम जसे दिले आहेत, त्या प्रकारचे तपशीलवार परिणाम करणारी वनस्पती भारतात सापडत नाही.

सोमरसाच्या मानाने वेगळी आणि कालमानाने उशिरा निर्माण झालेली दिसते.
हे पहा.

वाजपेय आणि अग्निचयन या दोन्ही प्रकारच्या यज्ञांत सोमरस आणि सुरा यांच्या आहुती देत, यावरून श्री. धनंजय सांगतात त्याप्रमाणे ही दोन पेये वेगळी आहे, हे पटेल. सौत्रामणी यज्ञात या आहुती तर देतातच पण अतिसोमपानाने आजारी झालेल्या इंद्राला अश्विदेव आणि सरस्वती यांनी कसे बरे केले ही कथा इंद्रदेवताक या मंत्रांत सांगतात. यावरून हा यज्ञ अतिपान करून आजारी पडलेल्या यजमानांसाठीच आहे असे दिसते.
ऋग्वेदामधल्या संवादसूक्तात सोमपानाने झिंगलेल्या इंद्राचा संवाद आहे.
यावरून वाटते की सोमरस सुरापेक्षा वेगळे असले तरी प्याल्याने परिणाम सारखाच होत असला पाहिजे.--वाचक्‍नवी

सोमरस म्हणजे उन्मादक पेय नाही. ऋग्वेदात सोमाची स्तुती आध्यात्मिक अनुभूती देणारे, ईश्वराचा साक्षात्कार करून देणारे पेय अशी केली आहे. सोमवल्लीची पाने कुटून सोमरस बनवत असत म्हणे.

विकिपिडियावरून http://en.wikipedia.org/wiki/Soma
It was generally assumed to be hallucinogenic, based on RV 8.48 cited above. But note that this is the only evidence of hallucinogenic properties, in a book full of hymns to Soma. The typical description of Soma is associated with excitation and tapas. Soma is associated with the warrior-god Indra, and appears to have been drunk before battle.

आपला
(विक्याश्रित) वासुदेव

~ नासतो विद्यते भावो नाभावो विद्यते सत: । ~
"असत्याला अस्तित्व नाही आणि सत्याचा अभाव नाही"

रोमन अक्षरांचा ससेमिरा चुकवण्यासाठी

अपाम सोममम्र्ता अभूमागन्म ज्योतिरविदाम देवान ।
किं नूनमस्मान कर्णवदरातिः किमु धूर्तिरम्र्त मर्त्यस्य ॥
प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत. प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत. प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.

सोमरस म्हणजे उन्मादक पेय नाही. ऋग्वेदात सोमाची स्तुती आध्यात्मिक अनुभूती देणारे, ईश्वराचा साक्षात्कार करून देणारे पेय अशी केली आहे.

बम भोलेनाथ ! असे म्हणुन घोटा बंटा चरस् भांग मारणार्‍या लोकांना ईश्वराची अनुभूती येणारच. कुम्भमेळ्यात असे अनेक साधू येतात. अमली पदार्थांचा व्यापार त्या काळात पोलिसांच्या नाकावर टिच्चुन चालतो. धार्मिक अधिष्ठान् आहे ना! उत्तम कांबळे यांचे 'कुंभमेळा साधुंचा कि संधिसाधुंचा' हे पुस्तक यावर आधारलेले आहे.
प्रकाश घाटपांडे

मराठेशाहीतील वारूणीबद्दल एक लेख येथे वाचायला मिळाला. खास नाशकाचे उल्लेख असल्याने गुंडोपंतांना लेख आवडेल अशी आशा आहे.