> खंरतर इंग्रजी भाषा ही फक्त 'समृद्ध' नसून 'साधन समृद्ध' ही आहे.
हे पटण्यासारखे वाक्य आहे. अनेक यंत्रे इंग्रजी लेखन-वाचनासाठी सोयीची आहेत हे खरे. बिगर-इंग्रजी रोमन-लिपिक देशांत कळफलक वेगळा असतो, हेही खरे.

पण तुम्ही सुचवलेले उपाय कळले नाहीत :

> पहिला टप्पा > सध्याच्या 'बाळबोध' लिपी मध्ये ('देवनागरी' मध्ये) सुधारणा करणे.
येथे "बाळबोध" म्हणजे काय? बाळबोधचा सामान्य अर्थ हा की "अति-सरल असल्यामुळे गुंतागुंतीचे कार्य करता येत नाही". हा तुमचा अर्थ नसावा, असे वाटते. तुमच्या "rawlesatish.info" संकेतस्थळावर गेलो. पण तिथे कुठलेच दुवे सापडले नाहीत.

दुसरा टप्पा > 'टंकन यंत्र' तसेच संगणकाच्या 'कळफलकाच्या स्वरुपाचे' प्रमाणीकरण करणे व त्याच्या सार्वत्रिकरणावर भर देणे.
पटण्यासारखा विचार. अशा प्रकारचे सार्वत्रीकरण सरकार किंवा अन्य एकाधिकार असलेली संस्थाच करू शकते.

> अजूनही भिन्न वर्णाकारांचा (fonts चा) वापर करताना कळफलकांचे स्वरूप वेगवेगळे का असते?
या वाक्याचा अर्थ समजला नाही. जर वेगवेगळ्या फाँटच्या एन्कोडिंगचे ग्लिफशी मॅपिंग (कुठला आकडा/संख्या कुठल्या चिह्न/आकाराशी संबंधित आहे) वेगवेगळे असले तर कळफलक वेगवेगळे असणार त्यात शंका काय? दोन फाँट एकच एन्कोडिंग वापरत असतील, तर कळफलक सारखाच असेल.

तिसरा टप्पा > मराठी साठी 'कॅरेक्टर एनकोडींग प्रणाली' विकसित करणे.
म्हणजे डावीकडून उजवीकडे चिह्ने जोडाक्षरांचे आकार न बदलता लिहीत जाणे असे म्हणायचे आहे काय? प्रयत्न करून बघणे शक्य आहे.

सोय-गैरसोयीचा (उपलब्धी आणि किंमत = बेनेफिट आणि कॉस्ट) चांगला हिशोब लावणे महत्त्वाचे आहे.

उदाहरणार्थ, अन्य देशांत काही प्रमाणीकरणाचे, त्याच्या सार्वत्रीकरणाचे प्रयोग सफल झाले आहेत, तर काही सपशेल आपटले आहेत.
उपलब्धी : तुम्ही म्हणता तशी.
तोटे आहेत : १. पूर्ण प्रौढ जनतेला पुन्हा साक्षर व्हावे लागेल. २. सध्याचे सर्व लिखित साहित्य नवीन लिपीत लिप्यंतरित करावे लागेल.

लिप्यंतराचे दोन-तीन प्रसिद्ध प्रयोग सफल झाल्याची उदाहरणे आपल्याला दिसतात. (१) तुर्कस्तानातली लिपी अरबी-सदृश होती, ती बदलून रोमन-सदृश करण्यात आली. (२) चीनची पारंपारिक लिपी बदलून "सोपी" करण्यात आली. पण त्या दोन्ही उदाहरणांत त्या-त्या देशात साक्षरांचे प्रमाण फार कमी होते, आणि दोन्ही ठिकाणचे नेते, आतातुर्क आणि माओ ज़दोङ् (माऊ त्से तुंग) हे दोघे पुरातन ज्ञानाचा/संस्कृतीचा नायनाट करण्याची ईर्ष्या जनतेत पेटवू शकणारे हुकुमशहा होते. त्यामुळे त्यांच्या कार्यपद्धतीचा अनुसार करण्याची शक्यता महाराष्ट्रात फार कमी आहे.

महाराष्ट्रात मराठी शुद्धलेखनाचे नियम बदलण्याचा सफल प्रयत्न झाला आहे. पण तुम्ही म्हणता तशी लिपी बदलणे हे त्या मानाने फारच कठिण असे मला वाटते. आणि एखाद्या सरकारी मंडळाने म्हटले तर सर्व छापखाने नवीन खिळे आणतील असे वाटत नाही. शुद्धलेखनातील बदलामुळे छापखान्यांचे खिळे बदलावे लागले नव्हते, तसे करणे महागाचे आहे, हे लक्षात असावे.)

(स्वानुभव : मी स्वतः अनेक वेगवेगळ्या लिपी शिकलो आहे - ज्या बाळपणी शिकलो, त्या आत्मसात झाल्या, ज्या प्रौढवयात शिकलो त्या शिकायला बराच त्रास झाला, आणि वाचन अत्यंत हळूहळू होते. मला अभ्यासासाठी भरपूर आरामाचा वेळ असून इतका त्रास झाला, होतो. रोजच्या कामात व्यस्त प्रौढांना नवी लिपी शिकण्यास भाग पाडणे हे योग्य वाटत नाही.)

> संगणक वापराचे दोन स्तर विभागता येतील अनुक्रमे - 'स्थानिक' वा 'प्रांतीक' व दुसरा 'वैश्विक'.
याला तात्विक विरोध नाही. पण ग्रामीण शाळांमध्ये पैकी कुठला स्तर शिकवणार? त्यामुळे शैक्षणिक स्तरांनी विभागलेली समाजव्यवस्था जन्माला न यावी.

तुम्ही कष्ट करून काही नवे घडवू बघत आहात. अभिनंदन आणि शुभेच्छा.

(मला मात्र वाटते की वाचा/ध्वनी लेखीत एन्कोडिंग करणारी यंत्रे लवकरच विकसित होऊ शकतील. मग संगणकासाठी "म-ला काना 'मा' किंवा 'm+a+a' काहीच अनैसर्गिक प्रकार लक्षात ठेवण्याची गरज राहाणार नाही. हस्तलेखनासाठी देवनागरी, संगणकासाठी गमभन/बरह मला बर्‍यापैकी सोयीच्या वाटतात. "यूनिकोड" हे "कल्याणकारी अमेरिकन साम्राज्यवादाचे" प्रतीक मला वाटत नाही. [मीटर-किलो-सेकंद यास कल्याणकारी फ्रेंच साम्राज्यवादाचे प्रतीकही मी मानत नाही.] म्हणून तुमच्या प्रयत्नांना शुभेच्छांपेक्षा अधिक सक्रिय प्रतिसाद मी देण्यास मला स्फूर्ती वाटत नाही.)

> संगणक वापराचे दोन स्तर विभागता येतील अनुक्रमे - 'स्थानिक' वा 'प्रांतीक' व दुसरा 'वैश्विक'.
याला तात्विक विरोध नाही. पण ग्रामीण शाळांमध्ये पैकी कुठला स्तर शिकवणार? त्यामुळे शैक्षणिक स्तरांनी विभागलेली समाजव्यवस्था जन्माला न यावी. <<
अगदी असेच, परवा एका शिक्षणतज्‍ज्ञाने मराठीत दोन प्रकारचे शुद्धलेखन असावे असे म्हटले होते, एक खेड्यांसाठी आणि एक शहरांसाठी! काय सांगावे? होईलही तसे.
>>दुसरा टप्पा > 'टंकन यंत्र' तसेच संगणकाच्या 'कळफलकाच्या स्वरुपाचे' प्रमाणीकरण करणे व त्याच्या सार्वत्रिकरणावर भर देणे.
पटण्यासारखा विचार. अशा प्रकारचे सार्वत्रीकरण सरकार किंवा अन्य एकाधिकार असलेली संस्थाच करू शकते. <<
आजमितीला किती प्रकारचे देवनागरी कळफलक असावेत? गोदरेज(२), रेमिंग्टन, अक्षर, प्रकाशक, शब्दरत्न, डीओई, मोड्यूलर, स्क्रिप्ट, इन्स्क्रिप्ट, देवयानी(२),गमभन, भारतभाषा, आय्‌टी‌आर, इंग्लिश फोनेटिक, फोनेटिक ८६, फोनेटिक ८८, एपीज्‌, सिट्रॉनिक, जिस्ट, रोमा, श्रीलिपी, सीडॅक, गांगल, सुबोध, संस्कृत ९७,९९, आणि हिंदीतले धरून आणखी कमीतकमी २५.
कळफलकाचे प्रमाणीकरण करणे शक्य आहे? परत हिंदीसाठी वेगळा, इतर भारतीय भाषांसाठी वेगळा. हे संपवायचे असेल तर हल्लीचा क्‍वेर्टी कळफलक सर्वात उत्तम!
>>महाराष्ट्रात मराठी शुद्धलेखनाचे नियम बदलण्याचा सफल प्रयत्‍न झाला आहे.<<कुणी सांगितले, सफल म्हणून? नियम बदल्यामुळे नवीन प्रश्न निर्माण झाले आहेत, आता परत (अनुच्चारित व्युत्पत्तीने सिद्ध न होणारे अनुस्वार वगळून) अनुस्वाराचे आणि लेखनाचे जुने नियम परत आणावे अशी मागणी वाढत चालली आहे. याउलट कविता महाजनसकट ८० टक्के लोकांना न-ण चा फरक समजत नाही, त्यामुळे यांतले एकच अक्षर ठेवावे अशी मागणी आहे. दीपावलीतला दी आणि क्रीडामधला क्री र्‍हस्वच कसा योग्य, यावर एक शुद्धलेखन तज्ज्ञ एका कार्यशाळेत परवा हिरीरीने भांडले.
>>सध्याच्या 'बाळबोध' लिपी मध्ये ('देवनागरी' मध्ये) सुधारणा करणे.<<म्हणजे ते बाळांना समजणार नाही इतपत अवघड करणे. नुसती मराठी लिपी बदलून चालणार नाही, हिंदी, नेपाळी, संस्कृत बदलाव्या लागतील. लिपीत सुधारणा करण्याच्या मल्याळी प्रयोगाने आता त्यांची लिपी ना जुन्या लोकांना वाचता येते ना नवशिक्यांना!

स्वरचिन्ह व्यंजनाच्यापुढे लिहावीत अशी एक सूचना पूर्वी होती. म्हणजे पुस्तकाची पाने ६०-७५ टक्क्यांनी वाढणार. किंमती दुपटीने आणि खप निमपट. त्यापेक्षा छापणेच बंद करावे. छान सुधारणा! १९९९ मध्ये ऊंझा साहित्यसंमेलनात ठराव पास झाला आहे की गुजराथीत यापुढे फक्त दीर्घ ईकार आणि र्‍हस्व उकार राहतील. रोमन लिपीचे पुरस्कर्ते श्री. म.ना.गोगटे मराठीत फक्त दीर्घ ईकार-ऊकार असावेत असे प्रतिपादन करतात. उर्दूत इकार-उकार-एकार-औकार नाही लिहिले तरी चालते, मराठीत असे करायला काय हरकत आहे. कानेही गाळून टाकले की लिपी अतिशय सोपी होईल. मला वाटते, तमिळ-चिनी यासारख्या अनेक लिप्यांमध्ये जोडाक्षरे नाहीत. हेही करून बघावे. तमिळमध्ये ऋ, अनुस्वार आणि विसर्ग नाहीत. ख, ग, घ सारखी सुमारे १५ अक्षरे नाहीत. आपणही करावे. म्हणजे मराठी लिपी सर्व परभाषकांसाठी सोप्पी होईल.--वाचक्‍नवी

हिंदी-मराठी-नेपाळी-संस्कृतकरता कळफलकावर एकच फॉन्ट असणे ही अक्षम्य त्रुटी आहे. मराठीसाठी आदर्श फॉन्ट 'मनोगत'चा. किंवा श्रीलिपीचा. उपक्रमवर नैर्‌ऋत्य शब्द ऋवर रफारचिन्ह देऊन टंकता येत नाही. ढ ची गाठ छोट्या अक्षरदंडाला चिकटते. त्यामुळे अक्षर बेढब दिसते. ळ ची दोन पोटे असमान, मराठी शेंडीफोड्या श किंवा ल येत नाहीत. र्‍हस्व ऌ , नुक्त्यावाल्या ढ़-च ची बाराखडी(ढ़ ढ़ा ढ़ि च़ च़ा च़ी) वगैरे बर्‍याच गोष्टींसाठी फॉन्ट् बदलावा लागतो. आपल्याला अजून मराठीकरता फ़ॉन्ट बनवता येत नाहीत, आपण लिपी काय सुधारणार?--वाचक्‍नवी

लिपीमध्ये बदल करण्याची आवश्यकता खरेच आहे काय?

मला असे वाटत नाही. आत्ताच तंत्रज्ञान इतके प्रगत आहे, की आंग्लप्रभृति भाषा आपण उच्चरिताच संगणकाच्या पडद्यावर आपोआप टंकून येतात. (पहा: http://www.nuance.com/naturallyspeaking/).

ह्याप्रकारचे तंत्रज्ञान भारतीय भाषांसाठी विकसित केल्यास, (जे भविष्यात होईलच अशी आशा आपण बाळगू या!) निव्वळ कळफलकावरच अवलंबून राहण्यापेक्षा आपण इतरही शक्यतांचा विचार करावयास हवा; जेणेकरून आपल्याला आपल्या शास्त्रशुद्ध लिपींच्या वारशाला धक्का न लावता आणि त्यात ढवळाढवळ न करतादेखिल प्रगती साधता येईल. आणि येता काळ हा ध्वनिमाध्यमातून आज्ञा देण्याचा काळ असणार आहे. कोणास ठाऊक, उद्या संगणकाचा कळफलक हा आजी-आजोबांच्या वस्तुंच्या यादीतही जाऊन बसेल...!

तात्पर्यः सध्या उपलब्ध असलेल्या तंत्रज्ञानासाठी आपल्या लिपींशी तडजोड करण्यापेक्षा, आपल्या लिपींशी जुळवून घेता येण्याजोगे नवे तंत्रज्ञान निर्माण करण्यात यावे.

धन्यवाद.

हैयो हैयैयो!

>>आता हे शक्य नाही. आम्ही अनेक दिवसापासून एकच नियमाची मागणी करतो की उच्चारानुसार लेखन करण्यास हरकत नसावी.
(आम्ही असे म्हणालो की, लोक आमचेच शुद्धलेखन तपासायला लागतात. )<< अहो पण कुणाचे उच्चार? तुमचे उच्चार तुमच्या घरातल्यांना सोडून शेजार्‍यांनातरी समजतात का?
मला काही वर्षांकरिता सौराष्ट्रात जावे लागले होते. जाण्यापूर्वी मी गुजराथीचा पंधरा दिवस भरपूर अभ्यास करून रेल्वेने प्रवास सुरू केला. अहमदाबादपर्यंत प्रवाशांशी खूप गप्पा मारल्या, चर्चा केल्या आणि विनोदी गोष्टी सांगितल्या-ऐकल्या. पुढे गाडी बदलल्यावर असे दिसले की, नव्या गाडीतील लोकांना माझे बोलणे समजायचे, पण त्यांचे मला काहीच समजेना. अंतिम स्टेशनवर उतरून गावात गेल्यावर ज्या खाद्यालयात रोज जेवायचे ठरवले, तिथल्या गप्पिष्ट म्हातार्‍या मालकाला दात नव्हते. आधीच स्थानिक गुजराथी उच्चार समजत नव्हते त्यातून हे उच्चार. जर ह्या उच्चारांनुसारी लिखाण केले तर अहमदाबादपर्यंतच्या गुजराथ्यांना समजेल? शक्य नाही.
बोलीभाषा ही लेखीभाषा व्हायला शेकडो वर्षे जावी लागतात. आपल्याला स्लॅंग/ कॉक्नी इंग्रजी कळते? मध्य प्रदेशात जेव्हा घर करून राहावे लागले तेव्हा लक्षात आले की, पुस्तकी हिंदी न शिकलेल्या आमची आईशिवाय, कुणालाच तिथल्या मोलकरणींची हिंदी समजत नव्हती. आईचे बालपण भारतभर भटकण्यात गेले,तिला काहीच अगम्य नव्हते. --वाचक्‍नवी

काळाच्या ओघात..

आपण म्हणता ते ‘तडजोडी’बद्दलचे सर्व मुद्दे अगदी योग्य आहेत, अगदी व्यवहार्य आहेत. त्याबाबत माझे काहीएक म्हणणे नाही. कोणताही बदल होत असताना 'बदलता काल' कुणाच्याही भावनांचा विचार करित नसतो हेदेखिल मला मान्य आहे. परंतु येथे मुख्य प्रश्न भावनांचा नसून व्यवहाराचा आहे.

मुदलांत ‘तंत्रज्ञानासाठी आपण’ की ‘आपल्यासाठी तंत्रज्ञान’ हा व्यवहारातील एक महत्त्वाचा प्रश्न ठरतो. ह्याबाबत आपली धोरणे निश्चित करणे मला महत्त्वाचे वाटते. देवनागरी लिपी ही इतकी मोडकळीस आली आहे काय, आणि ती इतकी टाकावू झाली आहे काय, की तिची डागडुजी करणे भाग पडावे? सद्यक्षणी, निदान मला तरी, असे वाटत नाही. ब्रिटिशपूर्व कालापासूनच देवनागरी लिपीमध्ये सुधार करण्याचे ६० हून अधिक प्रयत्न झाले आहेत. काळासंगे चालण्यासाठी आवश्यक असणारे सर्व बदल देवनागरीने हसतां हसतां स्वीकृत केले. पण त्यावेळीचे तंत्रज्ञानच आजपेक्षा वेगळे होते.

आजच्या घडीस ‘कळफलक’ ह्या मुद्द्याला आपण जेवढें महत्त्व देता आहात, तेवढे महत्त्व देणे अनाठायी आहे असे मी प्रामाणिकपणे आणि नम्रपणे सांगू इच्छितो. कळफलकाला थोडा वेळ दूर ठेवून येत्या काळात टंकनप्रक्रियेत काय बदल होऊ बघत आहेत, ह्याकडेसुद्धा आपण लक्ष पुरविले पाहिजे. पूर्वी सांगितलेली ‘ध्वन्योच्चारानुसारी टंकनप्रक्रिया’ ही अत्यंत सुलभ अशी आहे आणि ह्याबाबत शक्यतो कोणाचे दुमत नसावे. आपण जसा उच्चार कराल (किंवा करत असाल), तसेच ते टंकून येणार. आता ह्यातही काहीजणांना अत्यंत व्याकरणशुद्ध असे लेखन हवे असल्यास त्यानुसारही तंत्रज्ञान निर्माण/विकसित करता येईल. सद्यस्थितीत आंग्लप्रभृति भाषांसाठी Spell Check - Grammar Check इत्यादि सुविधा उपलब्ध आहेत, तद्वतच ह्या सुविधा भारतीय भाषांसाठीसुद्धा उपलब्ध करून देता येतील. जेणेकरून कुणा एखाद्या बिचाऱया व्यक्तीस जर प्रमाणभाषा येतच नसेल (आणि त्यास ती शिकण्याची आसही नसेल), तरीही त्याच्या अप्रमाण लिखित भाषेचे तंत्रज्ञानाच्या सहाय्याने प्रमाणभाषेत सहजगत्या रूपांतर करता येऊ शकेल - अगदी आपणास हवे असेल तेंव्हा आणि तसे!

येत्या काळात असे भरभक्कम तंत्रज्ञान हाताशी येऊ शकणार असेल, तर काय म्हणून आपण आज आपल्या लिपींशी खेळावे? उपलब्ध तंत्रज्ञान अपुरे पडत असल्यास आपण नवे तंत्रज्ञान विकसित करून ते आत्मसात करावे. असे झाल्यास प्रत्येकाच्या बोली-मराठीसाठी वेगळी 'प्रणाली' लागण्याचीदेखिल आवश्यकता भासणार नाही, अन् प्रत्येकावर ‘प्रमाणभाषेतच बोलण्याची सक्ती’ही करावी लागणार नाही. दात नसलेल्या मनुष्याचे काय करावे हा प्रश्न आपण नंतर सोडवूया! ;-)

मुदलांत प्रमाणभाषेचे प्रामाण्य मानणे - न मानणे हा ज्याचा - त्याचा प्रश्न आहे. स्वतः तंत्रज्ञान असे कोठलेही अंतर मानित नाही, हेही लक्षात घ्यावे. केवळ आंग्लप्रभृतिभाषांसाठी निर्माण झालेल्या तंत्रज्ञानाशी 'तडजोड' करण्यासाठी आपण आपल्या शास्त्रशुद्ध लिपींशी 'मोडतोडी'चा खेळ करत असू, तर कालौघात ते खचितच स्वीकारार्ह ठरणार नाही.

हैयो हैयैयो!

-

>>केवळ आंग्लप्रभृतिभाषांसाठी निर्माण झालेल्या तंत्रज्ञानाशी 'तडजोड' करण्यासाठी आपण आपल्या शास्त्रशुद्ध लिपींशी 'मोडतोडी'चा खेळ करत असू, तर कालौघात ते खचितच स्वीकारार्ह ठरणार नाही.<<
संपूर्ण सहमत.
शुद्‌धलेखन(शुद्‌-धलेखन), बालोद्‌-यान(हे कुठले यान?), द्‌वंद्‌व-- असले चुकीचे उच्चार होणारे शब्द लिहू नका. असलेली मुळाक्षरे कमी करू नका. उलट, मराठीतले व इतर परकीय भाषेतले जे उच्चार मराठी लिपीत लिहिता येत नाहीत त्यांसाठी, जरूर पडल्यास, निदान व्याकरण आणि शब्दकोशापुरती तरी नवी मुळाक्षरे/अक्षरचिन्हे निर्माण करा, आणि ती नित्य वापरा. च़, छ़, ज़, झ़, फ़,ड़, ख़, ग़,ळ्ह, व़, अशी अक्षरे गरज असेल तेथे आवर्जून बिनधास्त लिहा. गाळलेली अनुस्वारचिन्हे निदान अर्थ स्पष्ट करण्यासाठी व्याकरणाच्या आणि कायद्यांच्या पुस्तकात अवश्य लिहा, म्हणजे विपरीत अर्थ होणार नाहीत. आज नव्याने इंग्रजी शिकणार्‍या मुलांना ते म्हणजे इट् पण, आणि दे सुद्धा, हे समजायला त्रास होतो. 'ते' वर अनुस्वार दिला की समजूत पटते. गरज नाही म्हणून एकदा वगळलेले अनुस्वार बोलीभाषेच्या मिषाने मागील दाराने परत आणू नका; आणायचेच असतील तर राजरोस आणा.

सध्याची देवनागरी मराठी दिसायला इतकी आकर्षक आणि सोपी आहे की, तिचे आधुनिकीकरण करायची गरज नाही. करायचाच असेल तर जीर्णोद्धार करा.--वाचक्‍नवी

वरील सर्वांचे लेखाच्या वाचन व त्यावरील प्रतिसाद देण्याबद्दल मी आभार व्यक्त करतो.

येथे लेख लिहिण्यामागचा माझा उद्देश मी साकारलेल्या ''सुबोध लिपी' ला जास्तीत जास्त लोकांपर्यंत पोहचविणं' व 'त्यावरील मतांची चाचपणी करणं' हा होता.

'प्रतिसाद' अपेक्षेहून खूप कमी मिळाला. व ज्यांनी तो दिला त्यांनी स्वतः चे बळ पाश्चात्यांच्या तंत्रज्ञानाची 'भलामण' करण्यातच खर्च केले. व तसे करताना त्यांना काहीही वावगं वाटले नाही. मराठी माणूस आपली बुद्धिमत्ता, मिळविलेली माहिती समोरच्या माणसाचे तोंड बंद करण्यासाठीच का खर्च करतो?

'शब्द हेचि ब्रह्म' हे भारतीय तत्त्वज्ञान ते कसे काय बुवा विसरले? जे 'अर्थपूर्ण ध्वनी' आपण उच्चारतो, ते हवेत विरून जातात. फक्त ठराविक बाबतीत ते उच्चारलेले 'अर्थपूर्ण ध्वनी' खरे ठरतात वा आपल्यावर 'बुमरँग' सारखे उलटतात. पण हेच 'अर्थपूर्ण ध्वनी' सांकेतिक पद्धतीने लिहिले तर 'शब्द' बनून अस्तित्वात येतात व त्यांना स्वतः चे तेजोवलय प्राप्त होते.

हे जग सरळ रेषेत चालत नाही. उलट ते 'सर्पिल्या चालीने' क्रमण करीत असते.

'जे डोळ्यांना दिसते तेच सत्य' ह्यावर एवढा विश्वास का?

जे आज दिसते त्याचं 'होत्याचं नव्हतं', हे काही काळात होवू शकतं हे लोकं का बरे विसरतात?

ह्या जगात अनेक राज्यं, अनेक संस्थानं, शाहया, एम्पायर अस्तित्वात आल्या व त्यांची 'घटका भरताच' त्या धुळीस मिळाल्या. Nothing is Permanant' हे आज मराठी भाषिक का बरे विसरलेत? प्रत्येक गोष्टीला एक ठराविक आयुष्य असते. त्या ठराविक आयुष्यात प्रत्येक समाजाने आपल्याला 'नियतीची साथ' मिळाली तर, 'आपण कसे वागू शकतो' तसेच 'नियतीची साथ' नाही मिळाली तर, 'आपण कसे वागू शकतो' हे दाखवून दिलेले आहे. हे आतापर्यंतच्या इतिहासातून कळलं नाही का? 'ध्येयाने झपाटलेल्यांना नियतीचे पाठबळ' मिळते' हे वाक्य काय फक्त 'लिहीण्या-वाचण्यासाठीच' असते का?

'भविष्यात पाश्चात्य मंडळी ध्वनींवर आधारीत तंत्रज्ञान विकसीत करणार आहेत. मग लेखनाची गरज मिटल्यावर तुमची 'लिपी' काय कामाची?, कळफलक प्रमाणीकरण करण्याची गरज काय?' असं मला विचारण्यामागची मानसिकता काय?

असं म्हणून मी तुम्हाला 'निरुत्तर' केलं तर चालेल का ? तुमच्या लिखाणातून 'परावलंबी अधीनपणा', 'कष्ट न करण्यासाठी सबबी पुढे करण्याची' म्हणजे 'आयत्यावर कोयता मारण्याची 'वृत्ती' तसेच जर कोणी ध्येयाने झपाटलेला प्रयत्न करीत असल्यास त्याला बुद्धिमंताचा आव आणून 'अपशकून' करणं हे एवढेच का प्रतीत झालं?

काही ठिकाणी 'सहमती' दाखविण्यात आली खरी, पण 'सहमती' ह्या वचनासोबत 'माझ्याकडून अमुक एका बाबतीत मदत मिळू शकते' हे लिहिण्यात कसली बरं आडकाठी आली. 'पोकळ 'सहमती' चा काय बरं उपयोग?

तुमचा दृष्टिकोनातून- पाश्चात्यांच्या कडेवरचं 'तान्हुलं बाळ' होवून जगण्यातच 'सुख' आहे.

माझ्या दृष्टिकोनातून -सामान्य आयुष्य जगता-जगता फावल्या वेळात जेवढं जमेल तेवढं, आपल्या गरजा आपणच भागविण्यासाठी धडपड करणं, प्रयत्न करीत राहणं यात 'सुख' आहे.

ह्या न्यायाने 'परस्पर विरोधी दृष्टिकोनामुळे ह्या लेखावरची चर्चा मी माझ्याकडून समाप्त करीत आहे.