प्रथमदर्शनी हे स्वीपिंग जनरलायझेशन (सरसकट सामान्यीकरण) वाटते. मात्र विचार करून काही मुद्द्यांवर विस्ताराने चर्चा करता येईल.

-- आजानुकर्ण

मराठी माणूस मागे का पडतो ह्यात एक अध्यार्‍हुत असे आहे की आपण मागे पडलो आहे. आजच्या घडीला ती महाराष्ट्रात आणि ती देखील विशेष करून शहरात वस्तुस्थिती वाटण्यासारखी परिस्थिती असली तरी एकच मुद्दा मांडावासा वाटतो:

जर आपण इतरप्रांतियापेक्षा जर कमी असलो - उ.दा. पूर्वी दाक्षिणात्यांपेक्षा इंग्रजीत, आता उत्तर भारतीयांपेक्षा शारीरीक बल आणि चिकाटीत वगैरे तरी वस्तुस्थिती काय आहे तर या सर्वांना स्वतःचे प्रांत नीट नसल्यामुळे ते महाराष्ट्रात येत आहेत. साठ वर्षे स्वातंत्र्य मिळून झालेली असली तरी त्यांची अवस्था काही फार सुधारलेली नाही ही वस्तुस्थिती आहे. जर हे सारे परप्रांतीय इतके चांगले उद्यमशील आहेत तर असे "स्थलांतर (डिसप्लेसमेंट" या अर्थी) का करावे लागते? अपवाद केवळ आय टी क्रांतीमुळे झालेला आहे की जेथे लोकांना "डिसप्लेस" नाही तर कंपन्यांच्या जागांमुळे "रीलोकेट" व्हावे लागत आहे (बंगलोर, हैद्राबाद वगैरे).

आपला न्यूनगंडाचा मुद्दा मान्य.

बाकी इतर बरेच काही लिहिता येईल... विचार करून बघतो.

चांगला विषय आहे आणि लिहीण्यासारखे बरेच आहे (ह घ्या) इथे दिलेले सर्व गुण सर्व मराठी माणसांना लागू होतीलच असे नाही. उलट माझे बरेच मित्र-मैत्रिणी मराठी असूनही त्यांनी हे दोष प्रयत्नपूर्वक टाळले आहेत. दुसरे म्हणजे विज्ञान, तंत्रज्ञान अशा अनेक क्षेत्रात आपण आघाडीवर आहोत हे ही खरे आहे. (सिलिकॉन व्हॅलीमधली मराठी नावे पाहिल्यास हे सहज कळते.)

आपण व्यापारात मागे आहोत याचा न्यूनगंड आहे असे मला वाटत नाही. आपल्यामध्ये ही बरीच मोठी आणि जाणवणारी उणीव आहे म्हणून तिचा उल्लेख वारंवार होतो. परत तेच उदाहरण देतो आहे त्याबद्दल क्षमस्व. पण इतकी वर्षे पुण्यात राहूनही मला न सुटलेले कोडे म्हणजे चितळेबंधू. त्यांच्याजागी एखादा मारवाडी असता तर त्याने आपले नाव इतके खपते आहे हे पाहून दिवसातले अठरा तासतरी दुकान चालू ठेवले असते. मला वाटते ही वृत्ती आणि पुणेकरांचे प्रसिद्ध अगत्य यांचा बराच संबंध असावा. आलेल्या गिर्‍हाईकाला कसे वागवले म्हणजे तो परतपरत आपल्याकडे येईल हे कळायला फारशी हुषारी लागते अशातला भाग नाही. प्रश्न वृत्ती बदलण्याचा आहे.

दुसरा जाणवणारा अभाव म्हणजे नवीन अनुभव घ्यायला नकार. चाकोरीबाहेर जाणे आपल्याला सहसा पसंत नसते. उदाहरण द्यायचे झाले तर बंगाली/तमिळ चित्रपट या बाबतीत बरेच समृद्ध असल्याचे जाणवते. कदाचित त्याच्याशीच निगडीत मुद्दा म्हणजे व्यापक दृष्टीने विचार होत नाही. आपल्या राजकारण्यांची धोरणे पाहिल्यास हे लगेच लक्षात येते. (हे काही अंशी राष्ट्रीय आहे.) आपण बरे आपले काम बरे ही वृत्ती यामागे असावी असे वाटते.

कदाचित लहानपणापासून फाडफाड कोकाटे इंग्रजी आलेच पाहिजे असा मारा झाल्यामुळेही असेल पण एक न कळणारी वृत्ती म्हणजे आपली मातृभाषा बोलायला कमीपणा वाटणे. या बाबतीत परप्रांतीयांचे उदाहरण घ्यावे असे वाटते.

खोटे बोलण्यात मराठी माणूस इतरांपेक्षा कमी पडतो असे वाटत नाही. :-)

----
"काय करणार? जुनी खोड. स्वतःलाही सोडलं नाही. नको ते प्रश्न, नको त्या शंका विचारणारच." -- मास्तर, सामना चित्रपटात.

अजानुने म्हटल्याप्रमाणे प्रथमदर्शनी हे स्वीपिंग जनरलायझेशन (सरसकट सामान्यीकरण) वाटते परंतु काही मुद्द्यांवर व्यक्तिगत मते मांडता येतील.

चर्चेत मांडलेले ५ ही मुद्दे मला सरळसोट झाडून टाकता आले नाहीत त्यात थोडेफार तथ्य वाटते.

राहीली परप्रांतीयांची चिकाटी आणि मेहनत तर मला असे वाटते की जेव्हा एखादा माणूस आपला मुलूख सोडून जातो तेव्हा (अगदी आयटीतले सुखासुखी अमेरिकेला पोहोचले तरीही) डोळ्यासमोर काही निश्चित उद्दिष्टे ठेवून जातो. एखाद्याला श्रीमंत व्हायचं असतं, एखाद्याला कुटुंबाची सोय लावायची असते, नाव कमवायचं असतं, प्रसिद्धी मिळवायची असते. त्यामुळे आपसूक कष्ट जास्त होतात. त्यातून परमुलूखात आपली माणसे, मित्र कमी असतात. करण्यासारखे खूप काही अवांतर नसते. त्यामुळे माणूस आपला वेळ कामात रमवतो. परदेशांतील अनेकजण इथे आहेत आणि मराठीच आहेत त्यांनी सांगावे की ते आपापल्या ऑफिसांत कामचुकारी करतात म्हणून. उलट दिसेल की ते २-३ माणसांचे काम करत असतात.

माझी एक अमेरिकन मैत्रिण मला म्हणते की तुम्ही भारतीय अमेरिकेत आल्यावर ५-६ वर्षांत मोठी मोठी घरं कशी घेऊ शकता? याचे कारण असे असते की कमावलेला पैसा खर्च करायला राहणी अमेरिकन नसते, विचार अमेरिकन नसतात, नातेवाईक-मित्रमंडळ खूप नसते, ऑफिस संपल्यावर गोल्फ खेळायला जायचे नसते. हेच परप्रांतीयांचे मुंबईला आल्यावर होते.

असो, प्रश्न दुसर्‍याचे उत्तर म्हणून हा एक मुद्दा सोडला तर,

३) आपल्यांत हजरजबाबीपणाचा अभाव असल्यामुळे इतरांच्या बेधडक खोट्या विधानांना आपण तिथल्या तिथे प्रत्युत्तर देऊ शकत नाही व नंतर चरफडत बसतो.

म्हणजे इतर बेधडक खोटे बोलतात तेही आपल्याला करता येत नाही म्हणूनही आपण चरफडत असतो पण हे आपल्याच आईवडिलांनी दिलेले संस्कार असतात. त्यांचे काय करावे हा प्रश्नच आहे. मला स्वत:ला थोडाफार खोटेपणा करता येतो ज्याला डिप्लोमसी असे गोड नाव देता येते पण दुसर्‍याचा केसाने गळा कापायची हिम्मत होणार नाही आणि असे संस्कार मुलांनाही द्यावेसे वाटणार नाहीत.

४) चांगली वेषभूषा व राहणीमान परवडत असूनही त्याबाबतींत आपल्यांत नको इतका साधेपणा आहे. यामुळे मराठी माणसे इतरांना दखलपात्र वाटत नाहीत.

मी २०१% सहमत आहे पण हे फक्त मराठी माणसांचेच नाही तर बरेचसे दाक्षिणात्यही या साधेपणात येतात. उत्तर भारतीय आपल्या छानछौकीने छाप मारतात हे सतत पाहिले आहे. चांगली वेषभूषा, राहणीमान आणि त्याकरता खर्च करण्यात मला वावगे वाटत नाही आणि हा प्रकार मराठी माणसांना बदलता येईल. फॅशन करणे, चांगले रहाणे, इतरांवर आपली छाप पाडण्याचा प्रयत्न करणे यात काहीही गैर नाही. असो, हे माझे माझ्या अनुभवांवरून झालेले व्यक्तिगत मत आहे, जनरलायझेशन करण्याचा हेतू नसला तरी तसे दिसत असल्याने क्षमस्व!

५) त्याशिवाय अन्यायाविरुद्ध लढतांना आपल्याला राणा भीमदेवी थाटाच्या गर्जना करायची फार संवय आहे. त्याऐवजी फारसा गाजावाजा न करता नियोजनबद्ध प्रयत्न करून आपल्याला आपले इप्सित सहज साध्य करता येईल.

अपनी गलीमें कुत्ता शेर अशी आपली गत आहे. या गर्जना बिर्जना आपापल्या बालेकिल्ल्यांत पोरासोरांनाही करता येतात. तोच वेळ आपलं काय चुकतंय हे पाहण्यात घालवायला धाडस लागतं.

याचबरोबर एक महत्त्वाचं म्हणजे, उत्तर भारतीयांचं इतरांशी गोड आणि जिव्हाळ्याने बोलण्याचा गुण शिकण्यासारखा आहे. ते कदाचित तुमच्यासाठी पैशाचं काम करणार नाहीत पण गोड बोलून मन जिंकून घेतील. तेच मराठी लोक करून सवरून तुसड्या शब्दांनी सर्व घालवून बसतात असा अनुभव आहे.

माझी एक अमेरिकन मैत्रिण मला म्हणते की तुम्ही भारतीय अमेरिकेत आल्यावर ५-६ वर्षांत मोठी मोठी घरं कशी घेऊ शकता? याचे कारण असे असते की कमावलेला पैसा खर्च करायला राहणी अमेरिकन नसते, विचार अमेरिकन नसतात, नातेवाईक-मित्रमंडळ खूप नसते, ऑफिस संपल्यावर गोल्फ खेळायला जायचे नसते. हेच परप्रांतीयांचे मुंबईला आल्यावर होते.

हे खरे आहे थोडेफार, फक्त काही महत्त्वाचे मुद्दे मांडावेसे वाटतात. एक म्हणजे असे की बहुतांश अमेरिकन लोकांना शिक्षणानंतर नोकरी लागल्यावर (शिक्षित) शिक्षणासाठी घेतलेली कर्जे द्यायची असतात. अजून एक म्हणजे आईवडिलांसोबत एकत्र रहाण्याची पद्धत नसल्याने एका एका व्यक्तीला सर्व खर्च करावे लागतात- अर्थात हा मुद्दा बाहेरून आलेल्या भारतीय लोकांच्या बाबतीतही तसाच आहे - शिक्षणासाठी घेतलेली कर्जे सोडून देऊन. तसेच अमेरिकेत आलेले भारतीय एकतर (नव्या परिस्थितीत) कामासाठी येतात किंवा (पारंपारिक रित्या) स्कॉलरशिप मिळवून ग्रॅजुएट शिक्षणासाठी येतात - त्यामुळे नंतरचा झगडा कमी होतो. त्यानंतर स्थैर्य लगेच मिळते. घरादाराच्या बाजूनेही बाकीचा आधार (शारिरीक/मानसिक) खूप असतो. पण अमेरिकन लोकांना ह्यापैकी प्रत्येक गोष्टीसाठी झगडावे लागते असे दिसते.

बाकी मराठी लोकांबद्दल केलेल्या बर्‍याचशा निरीक्षणांशी बरीचशी सहमत आहे.

फक्त एखाद्या व्यक्तीची मातृभाषा मराठी आहे म्हणून अधिक योग्यतेच्या व्यक्तींना डावलून यांना संधी मिळावी असे म्हणणे अन्यायाचे आहे. ज्या लोकांकडे योग्यता आहे, स्पर्धेला तोंड देऊन पुढे जाण्याचे सामर्थ्य आहे ते तरतील, उरलेले नाही. आम्हाला जमत नाही म्हणून आम्हाला सवलत द्या असे म्हणणे पळपुटेपणाचे लक्षण आहे.
आपला
(स्वाभिमानी) वासुदेव

~ नासतो विद्यते भावो नाभावो विद्यते सत: । ~
"असत्याला अस्तित्व नाही आणि सत्याचा अभाव नाही"

मी शरदरावांशी बराचसा सहमत आहे..

तात्या.

न लगे मुक्ति आणि संपदा, मिसळसंग देई सदा!

हद्दपार झाला मराठी माणूस मुंबईतून. आता काय उपयोग.
आपल एक बर असते मराठी माणूस आपल्या अस्मितेविषयी बोलू लागला की आपलाच मराठी बंधू त्याला तुमच्यासारखे प्रश्न करू लागतो असे का ?
आपला
कॉ.विकि

मेधा पाटकरांना अबु आझमींच्या विरुद्ध पण तक्रार कराविशी वाटली असती तर त्यांची कृती आणि वृत्ती समतोल वाटली असती ....पण एक नक्की घटनेच्या हक्काचा उपयोग करून आता तमाम जनतेने आदीवासी-वनवासी (राखीव न समजता) भागात पण जायला हवे. त्यावर त्यांचे म्हणणे काय ते समजून घेयला आवडेल ...

राज ठाकरे यांच्याविरोधात मेधा पाटकर यांची तक्रार

मुंबई, ता. १४ - राज ठाकरे व त्यांच्या महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेने उत्तर भारतीयांविरोधात केलेले आंदोलन घटनेने दिलेल्या अधिकारांचे हनन करणारे असून, राज्य सरकारनेही योग्य वेळी प्रतिबंधात्मक कारवाई न करता कर्तव्यात कसूर केल्याचा आरोप ज्येष्ठ सामाजिक कार्यकर्त्या मेधा पाटकर यांनी आज राज्य मानवी हक्‍क आयोगाला सादर केलेल्या याचिकेत केला आहे.
"नॅशनल अलायन्स फॉर पीपल्स मूव्हमेंट', "आवास', "युवा' आदी २० संघटनांतर्फे मेधा पाटकर यांनी आज राज्य मानवी हक्‍क आयोगाचे अध्यक्ष न्यायमूर्ती क्षितीज व्यास यांची भेट घेऊन मनसेने केलेल्या हिंसक आंदोलनाविरोधात याचिका दाखल केली.

घटनेने देशातील नागरिकांना कुठेही जाण्याचे, राहण्याचे, काम करण्याचे अधिकार दिले आहेत. त्यामुळे राज ठाकरे यांनी केलेले आंदोलन या अधिकारांचे हनन करणारे आहे, निषेधार्ह आहे, असे पाटकर म्हणाल्या. राज यांनी आंदोलन सुरू करताच सरकारने प्रतिबंधात्मक कारवाई म्हणून अटक केली असती, तर पुढे आठवडाभर राज्यभरात सुरू राहिलेला हिंसाचार टळला असता, असेही त्यांनी नमूद केले.

या आंदोलनात ज्यांचे नुकसान झाले, त्यांना राज्य सरकारने भरपाई द्यावी, आंदोलनाच्या वेळी बघ्याची भूमिका घेऊन हिंसेला अप्रत्यक्ष जबाबदार असलेल्या पोलिसांची गृह खात्याने चौकशी करावी, असा आदेश राज्य सरकारला द्यावा, अशी विनंती याचिकेत आयोगाला करण्यात आली आहे.

आपण सारखे चुकतोच असे का वाटते?
साधेपणात काय वाईट आहे असे वाटते?
छान्छौकी म्हणजेच बरोबर असे तरी कसे काय् म्हणता?
हजरजबाबीपणात आचार्य अत्रेंच्या नावापुधे कुणी आहे का? मी तर केती तरी चटपटीत हजरजबाबी मराठी लोकं पाहते. मला काही पटले नाही.
हा न्युनगंड मागच्या पीढीला होता आता कुनाला फारसा आहे असे वाटते. आजची मराठी पीढी यातुन बाहेर आली आहे.

शिवानी