संकेतस्थळासाठी संपादक मंडळाची काहीही गरज नाही. वाचकांपेक्षा संपादक अधिक शहाणे असतात असे नसते. ते वाचकांपैकीच (व बर्‍याच वेळा वाचकांपेक्षा (वाचकांपेक्षा हे महत्त्वाचे, आमच्यापेक्षा असे म्हटलेले नाही!) कमी बुद्ध्यांक असलेले )असतात. वाचकांना जे हवे ते वाचक वाचतील, नाही आवडले तर शिव्या घालतील. मात्र वाचकांनी काय वाचावे व काय वाचू नये याचा निर्णय संपादकांनी घेऊ नये.

(सेन्सॉरशिप विरोधी) योगेश

हे व यातील चालकशाही अती होते आहे असे मला वाटते. खालील पर्यायाचा विचार करून पहावा -

(शेवटी संस्थळाचे मालक जो निर्णय घेतील तो मान्य करावाच लागणार ही पार्श्वभूमी मनात धरून)
लेख अप्रकाशित करण्यासाठी "नरक" नावाचे एक जोडीचे संस्थळ ठेवावे, तिथे तो लेख मूळ अवस्थेत (वाटल्यास मर्यादित काळासाठी) साठवलेला असावा. येथील (म्ह. मूळ संस्थळावरील) काही किमान वयाच्या (समजा २-३-४ महिने) सदस्यांना तेथे नोंदणी व आणखी एक (कदाचित मर्यादित आयुष्याचा) परवलीचा शब्द यांच्या सहाय्याने मर्यादित वेळापुरता "नरका"त प्रवेश देऊन तो लेख पाहण्याची मुभा दिली जावी.
तो लेख "नरका"त किती काळ साठवलेला असावा याचा निर्णय चालकांनी घ्यायचा आहे, पण असा निर्णय सदस्यांना समजेल अशा पद्धतीने नरकाच्या द्वारावर लावून ठेवावा. चालकांना असुरक्षिततेची भावना नसेल तर ते असे सर्व लेख कायमचेही साठवून ठेवू शकतील. फारच विद्रोही किंवा संस्थळाच्या अहिताचा लेख असल्यास तो तशी नोंद ठेवून त्वरित काढून टाकता येणे हे चालकांना कधीही शक्य असेलच.
येथे तो लेख पूर्णपणे गायब करण्याऐवजी त्याचा स्टब व संस्थळचालकांनी तो अप्रकाशित/संपादित करण्यासाठी दिलेली कारणे यासह तो काही किमान काळ असू द्यावा.
प्रतिसादरूपाने (फक्त?) मूळ लेखकाला सर्व आक्षेपांची उत्तरे त्याखाली लिहू द्यावीत. चालक व लेखक यांचा काय वाद, ऊहापोह, व्हायचा तो त्या स्टबखाली प्रकाशित होऊ द्यावा. लेख संपूर्णपणे अप्रकाशित केला गेलेला असेल तर वरील सर्व लिखाण नियत काळानंतर गायब केले तरी चालेल.
म्हणजे सर्व सदस्यांना निदान काही काळ तरी या सगळ्याची तपासणी करण्याची संधी मिळेल. ज्यांना रस नसेल ते अर्थात् दुर्लक्ष करतील, करूदेत.
या सर्वातून यथावकाश संस्थळचालकांचे धोरण, त्यांची नीयत, सदस्यांना कळून चुकेल व तिथे रहावे किंवा न रहावे याचा निर्णय तेही घेऊ शकतील.

- दिगम्भा

तसेच नरकातला लेख पृथ्वीवर आणणे देखील साध्य होईल.

खरंच! याच विचारच आला नाही डोक्यात हो!

हे चांगले आहे. काही खास लोक तर आपला लेख किती वेळा नरकातून बाहेर आला आहे याची शेखी (हा शब्द उर्दूत पण याच अर्थाने आहे का हो?) पण मिरवू शकतील नाही का?

काहीही असो, हे झाले तर मजा येणार!

(तात्यांच्या विचारांची वाट पाहणारा)
गुंडोपंत

चित्तरंजन यांनी त्यांच्या www.sureshbhat.in इथे केलेल्या प्रयोगाप्रमाणे काही (विवादास्पद) लेख "विचाराधीन" या नावाखाली साठवून सदस्यांना आणि व्यवस्थापकांना त्यांचे म्हणणे मांडण्याची संधी देण्यात यावी. हा लेख साधारणतः एक ते दोन दिवस तेथे असावा आणि नंतरच त्याचे भवितव्य ठरवावे. या कालावधीत मूळ लेखकालाही 'हा लेख उडू शकतो त्यामुळे दुसरीकडे जपून ठेवावा' याची कपल्पना येईल.
दिगंभांच्या नरकाप्रमाणेच ही कल्पना आहे.

नमस्कार,
चर्चेचा हा विषय खरेच गरजेचा आहे .
उडववून टाकण्यास लायक अशा लेखनाचे (लिख आणि प्रतिसाद ) मला दोन उपप्रकार जाणवतात.
१. माहितीप्रधान लेख असावेत अशी अपेक्षा असलेल्या या स्थळावर माहितीप्रधान नसलेला लेख. मग तो लेख चांगला, साहित्यमूल्य असलेला असला तरीही.
यावर दिगम्भांनी सुचविलेले उपाय मला चांगले वाटले. लेख विचाराधीन (वर साती सुचवतात तसे अथवा नरकात धाडून) ठेवून सभासदांनी त्याला गुण द्यावेत. आणि लेख काढला असेल तर तेथे लेखाचे शीर्षक आणि त्याखाली त्याला मिळालेले गुण आणि संपादकांना वाटलेली कारणे असावीत.

२. वाद उत्पन करून वातावरण गढूळ करणारे लेख अथवा प्रतिसाद.
सभासदांना उणे गुण देण्याचा अधिकार असावा. म्हणजे एखादा प्रतिसाद अथवा लेख सभासदच उणे गुण देवून सांगतील की आम्हाला हे असले लेखन येथे रुचत नाही. (हा उपाय सर्किट यांनी कोठेतरी सुचवलेला आहे असे स्मरते. तो मी येथे पुन्हा लिहित आहे.)

आपला,
-- (मृत्युभूमीवर सुखाने नांदणारा) लिखाळ.

आमच्या नावातील ळ थेट वैदिक काळातील आहे; त्याचा उच्चार आजच्यासारखाच होता की नाही याचा निर्णय होत नाहिये :)

जर दुर्लक्ष असा किंवा व्यवस्थापनाकडे पाठवा अशी सोय देता येते व माझ्या प्रयोगाप्रमाणे हा प्रकार जरा चांगलाच आहे कारण एखादा लेख, प्रतिसाद किवा सदस्य जर संस्थळाच्या नियमाबाहेरील असेल तर सदस्य तो व्यवस्थापनाकडे पाठवू शकतात (जेव्हा पासून ही सुविधा मी चालू केली तेव्हा पासून आम्ही एकही लेख/ चर्चा / प्रतिसाद नष्ट केला नाही सदस्यांनाच बदल करण्याचे आधिकार दिले आहेत जर एखादा लेख व्यवस्थापनाकडे आलाच तर सद्स्यास त्याची सुचना दिली जाते व बदल करण्यासाठी सांगितले जाते सध्यातरी हाच उपाय् आहे असे वाटत आहे.

राज जैन

काहीतरी करावे हा विचार मनात असणे म्हणजेच तुम्ही जिवंत आहात ह्याचे लक्षण आहे !!! काय म्हणता !

आक्षेपार्ह वाटणारा मजकूर व्यवस्थापकांच्या नजरेस आणून दिल्यास व्यवस्थापकाने तो मजकूर काढून टाकावा.. सदर लेखकाला त्यावर अपील करण्याची संधी असावी ..हे अपील समस्त संपादक मंडळीनी वाचून आपापला निर्णय कळवावा.. आणि बहुमताच्या कलाप्रमाणे सदर मजकूर परत आणावा अथवा कायमस्वरूपी रद्द करावा.
सदर मजकूर संपादक मंडळाच्या मतानुसार अश्लिल,धमकीवजा अथवा बेकायदेशीर ठरला तर सदर लेखकाच्या वाटचाली मध्ये तशी नोंद करून ठेवावी जी सगळ्या सभासदांना बघता येईल अश्या नोंदी विशिष्ठ संख्येच्या वर गेल्यास सदर सदस्याचे सदस्यत्व रद्द करावे.

मंडळी पाहा.
इतके लेख झाले, पर्याय सुचवून झाले.
पण उपक्रमाकडून कोणताही प्रतिसाद आला नाही.
जणू काही या सगळ्या उहापोहाचा नि उपक्रमाचा काही संबंधच नाहीये.
(या गुंडोपंतावर उपकार म्हणून त्यांनी हा लेख नि चर्चा तरी राहु दिली आहे इतकेच!)

थोडक्यात यायचे तर या, जायचे तर जा पण आम्हाला अक्कल शिकवू नका!

सदस्यांना संवादाच्या परिघात राखणे नि कधी आपणही त्यात सामील होणे हे उपक्रमाच्या नियमांत बसत नाही का?
फक्त त्रोटक निरोप आणी प्रतिक्रिया या पुरतेच आपण आहात?

हे गुंडोपंत विचाताहेत या सगळ्यातला एकही पर्याय, किमान प्रतिक्रिया देण्यायेवढाही महत्त्वाचा वाटत नाही का?

(निराशामय विचारात गुंतलेला)

गुंडोपंत

गुंडोपंत, तुम्ही आणि या चर्चेच्या अनुषंगाने इतर सदस्यांनी मांडलेले मुद्दे विचार करण्यासारखे आहेत.

"कारणे दाखवा", प्रतिवाद, निरीक्षक समिती या सर्वामुळे मिलिंदरावांनी म्हटल्याप्रमाणे ब्यूरॉक्रसीचा प्रादुर्भाव होईल. संपादन समितीत संकेतस्थळाचेच अनुभवी सदस्य असल्याने संपादन समितीने सर्वानुमते घेतलेला निर्णय बहुसंख्य वेळेस योग्य असेल असे मानण्यास हरकत नसावी. १००% योग्य निर्णय हे उद्देश्य म्हणून ठीक आहे पण (योग्य-अयोग्य च्या संकल्पना व्यक्तिपरत्वे आणि प्रसंगपरत्वे भिन्न असल्याने) प्रत्यक्षात येणे अवघड आहे.

सर्व मंडळांची निवड निवडणूकीने व्हावी

हे तितकेसे व्यावहारिक नाही. योगेशरावांनी दिलेली कारणे पटण्यासारखी आहेत.

(हे अती होते आहे का? पण मग इतर मार्ग काय?)

:) माझ्यामते ३ किंवा ५ सदस्यांची एक "संचालन समिती" असावी. संचालन समितीत जाळ्यावर आणि विविध संस्थळांवर वावरण्याचा प्रदीर्घ अनुभव असणार्‍या सदस्यांचा समावेश असावा. संस्थळाचे सर्व धोरणात्मक निर्णय या समितीने विचारांती आणि सर्वानुमते घ्यावेत. ५ ते ७ सदस्यांचे "संपादन मंडळ" असावे. यात जाळ्यावर आणि विविध संस्थळांवर वावरण्याचा अनुभव असलेले (शक्यतो वेगवेगळ्या टाइमझोन मधील) सदस्य असावेत. (संपादनासाठी वेळ, इच्छा आणि जाळ्याची जोडणी या गोष्टी गृहीत धरल्या आहेत.) दोन्ही समित्यांतील लोकांनी संपादनाचे धोरण निश्चित करावे. संपादनाचे सर्वाधिकार संपादन समितीकडे असतील आणि संचालन समिती त्यात हस्तक्षेप करणार नाही. आता हे मोठे चित्र ("बिग पिक्चर":)) झाले. पण काही प्रश्न अनुत्तरित आहेत. उपरोल्लिखित सदस्यांची नेमणूक कशी करावी? (मराठी संस्थळांवर वावरणारे आणि ह्या जबाबदार्‍या पार पाडू शकणारे लोक संख्येने मर्यादित असल्याने ही निवड फारशी अवघड असणार नाही पण तरीही) संपादन मंडळाच्या सदस्यांनी (जे वेगवेगळ्या ठिकाणी आणि टाइमझोनमध्ये आहेत) परस्पर संवाद कसा साधावा आणि निर्णय कसे घ्यावेत? इ. इ. (अर्थात ही फक्त कल्पना आहे यावर अधिक विचार होणे आवश्यक आहे.)

हे सर्व झाले संस्थळ चालवणार्‍यांसाठी, सदस्यांनी काय करावे? मला वाटते, आपण सदस्यांनी तारत्म्याने आणि स्वयंस्फूर्तीने कोणत्या संकेतस्थळावर कोणत्या स्वरूपाचे लेखन प्रकाशित करावे याचा निर्णय घेऊन त्याप्रमाणे वागणे हा योग्य उपाय आहे. अमुक एक लेखनप्रकार 'क' संस्थळाच्या धोरणाशी सुसंगत नाही पण 'ख' संस्थळावर प्रकाशित करता येतो हे माहीत असेल तर असे लेखन 'ख' संस्थळावरच प्रकाशित केले तर 'नरका'ची गरज भासणार नाही. तसेच लेख, चर्चाविषय आणि प्रतिसादात व्यक्तिगत संदर्भ, टीका इ. येणार नाही याची काळजी आपण प्रत्येकाने घेतल्यास 'आपापसात'ची गरज भासणार नाही. असे झाल्यास योगेशरावांनी म्हटल्याप्रमाणे कालांतराने संपादन मंडळाचीच गरज राहणार नाही :)

अवांतर - बराच विचार करूनही 'गुंडोपाय' सारखा शब्द सुचला नाही म्हणून प्रतिसादाला "विचार करण्यासारखे" असे म्हणावे लागले :)

लोकशाहीचा देखावा करण्याची आवश्यकता मला समजलेली नाही पण ती आवश्यक वाटत असल्यास ही व्यवस्था चांगली वाटते.
जाहीरनाम्याची आवश्यकता असलेल्या व्यक्ती चांगल्या संपादक बनू शकणार नाहीत असेही वाटते.
मिसळपाववरील एका चर्चेमुळे मी या जुन्या धाग्याकडे आलो.