सन्जोप,
तुमचा साहिरवरचा हा लेख आवडला.
वेगवेगळ्या मूड्समधली साहिरची अनेक गाणी सर्वश्रुत आहेतच; पण दोन टोकाच्या मूड्समधली दोन गाणी एकाच चित्रपटात असण्याचा उत्तम दाखला म्हणजे माझ्या मते तरी १९६४ सालचा 'गझल'. लताबाईंच्या आवाजातलं 'नग्मा-ओ-शेर की सौगात किसे पेश करूं' आणि रफीसाहेबांच्या आवाजातलं 'रंग और नूर की बारात किसे पेश करूं'. पहिल्या गाण्यात 'गर्म सासों में छुपे हुए राज' आणि 'शोख आखों के उजाले' आहेत, 'मस्त जुल्फों की रात' आहे; तर दुसर्‍या गाण्यात 'बेताल्लुकसी मुलाकात' आहे, 'ये मेरे शेर मेरे आखरी नजराने' आहेत. अशी उदाहरणे तशी कमीच असतील, असे मला वाटते.
त्याचबरोबर लक्षात राहणार्‍या त्याच्या गाण्यांमध्ये 'वक्त' मधलं मन्नादांचं 'ऐ मेरी जोहर जबी' आशाताईंचं 'आगे भी जाने ना तू', 'तुमसा नही देखा' मधलं नय्यरसाहेबांनी चालवेल्या (;))घोड्याच्या टापांच्या संगतीतलं रफीसाहेबांनी गायलेलं शीर्षकगीत, कभी कभी मधलं शीर्षकगीत आणि 'मैं पल दो पल का शायर हूं', 'नया दौर' मधली 'मांग के साथ तुम्हारा मैने मांग लिया संसार','ये देश है वीर जवानों का', 'उडे जब जब जुल्फें तेरी' ....... घ्यावी तितकी नावं कमीच आहेत. असो.
असेच आणखी लेख वाचायला नक्कीच आवडेल.

सन्जोप राव आणि परीवश यांस_
तुम्ही लिहीलेल्या या लेखांनी मन तृप्त पण झाले आणि तुम्ही तहान पण वाढवलित.जो पदार्थ भरपेट खाल्यावर अजून खावासाच वाटतो तो खरा रसना- खेचक [ दिल खेचक टाईप] पदार्थ.
बहोत खूब! धन्यवाद!!

या लेखाचा भाग एक कुठे आहे? उ.सं.डु. की ले.डु.?

रावसाहेब .
साहिरवरचा लेख आवडला.

वा संजोपशेठ, बहोत अच्छा लिखा है..

इसको ही जीना कहते है तो यूंही जी लेंगे
उफ न करेंगे लब सी लेंगे आंसू पी लेंगे
गम से अब घबराना कैसा गम सौ बार मिला (प्यासा)

क्या बात है! फार सुंदर गाणं..

‘हम दोनो’ मधील ‘मै जिंदगी का साथ निभाता चला गया’ या गाण्याचा रंग काही वेगळाच आहे. ‘हर फिक्र को धुंए मे उडाता चला गया’ ही एखाद्या चित्रासारखी डोळ्यापुढं उभी रहाणारी कल्पना तर
‘गम और खुषी में फर्क न महसूस हो जहां
मैं दिल को उस मुकाम पे लाता चला गया ’ इथं युद्धात सगळ्या भावभावना बेचिराख झालेल्या सैनिकाची मनस्थिती!

वा!

ना तो कारवांकी तलाश है’ ही ‘बरसातकी एक रात’ मधली कव्वाली! त्या कव्वालीविषयी लिहायचा सर्वात सोपा मार्ग म्हणजे ती कव्वाली जशीच्या तशी उतरवून काढायची आणि एक सलाम ठोकून बाजूला उभं रहायचं!

क्या बात है..

रावसाहेब, आपके व्यासंगको मान गये..

तात्या.

व्यासंगाला हिंदी शब्द कोणता असावा बरं? ;)

सन्जोप राव

आपण नेहमीच माझ्या परखड मताचा आदर करता. म्हणूनच ते इथे देतो. लेख अपुरा वाटला. एखाद्या पी. एच. डी. करणार्‍या विद्यार्थ्याने लिटरेचर रिव्ह्यूच नीट केला नसावा तसे झाले आहे. एकूण ३-४ प्रतिसाद लिहिण्याचा विचार आहे.

पहिल्याने एक दोन चुका झाल्यात ते सांगतो.

दिल जो न कह सका’ (भीगी रात),- हे गाणे साहिरचे नाही. हे अफलातून सुंदर गीत मजरूह ने लिहिले आहे. संगीतकार रोशनमुळे अनेकांचा असा गोंधळ होतो.

हम दर्द के मारों का’ (दाग) - हे गाणे हसरत जयपुरींनी लिहिले आहे. साहिरने नाही. हे गाणे जुन्या "दाग" मधले आहे - गीतकार - शैलेंद्र - हसरत. साहिरने गाणी लिहिलेला "दाग" नवीन आहे.

आणखी कुठली गाणी हवी होती ते प्रथम लिहितो.

१. तुम न जाने किस जहाँ में खो गये - सजा
२. तदबीरसे बिगडी हुई तकदीर बना ले - बाजी
३. चांद मध्यम है आसमाँ चुप है नींद की गोद में ये जहाँ चुप है - रेल्वे प्लॅटफॉर्म
४. बस्ती बस्ती पर्बत पर्बत गाता जाये बंजारा - रेल्वे प्लॅटफॉर्म
५. बहार आयी खिली कलियाँ हँसे तारे चले आओ - अलिफ़ लैला (संगीतकार श्यामसुंदर)
६. पिघला है सोना दूर गगन में फैल रहे है श्याम के साये - जाल
७. ये रात ये चाँदनी फिर कहाँ सुन जा दिल की दास्ताँ - जाल
८. वो देखे तो उनकी इनायत ना देखे तो रोना क्या, जो दिल गैर का हो उस दिल का होना क्या और न होना क्या - फंटुश (दुखी मन मेरे - अगदीच सुमार आहे यापुढे)
९. फैली हुई है सपनों की बाहे आजा चल दे कहीं दूर वहीं मेरी मंज़िल वही तेरी राहे - घर नं ४४ (अति सुंदर गीत)
१०. साजन बिन नींद न आए बिरह सतावे - मुनीमजी (यात शैलेंद्र व साहिर दोघांची गाणी आहेत आणि हे गाणे शैलीवरून हे शैलेंद्रने लिहिले असावे असा माझा ठाम समज आहे. पण ऑफिशियली साहिरने लिहिले आहे)
११. जीवन के सफर मे राही - मुनीमजी
१२. सुरमयी रात ढलती जाती है रूह गम से पिघलती जाती है, अब तेरा इंतजार कौन करे - जोरू का भाई (तलत, संगीतकार - जयदेव)
१३.सुबह का इंतजार कौन करे - जोरू का भाई (लता)
१४. इंतजार और अभी और अभी और अभी - चार दिल चार राहे (लता, संगीतकार अनिल बिस्वास)
१५. कभी तो सुध लेता जा मोरे बलमा - चार दिल चार राहे (मीना कपूर)
१६. मुहब्बत तर्क की मैने गरेबाँ सी लिया मैने - दो राहा (संगीतकार - अनिल बिस्वास)अनेकांच्या मते हे तलत चे सर्वोत्कृष्ट गीत आहे.
१६. कश्ती का खामोश सफ़र है शाम भी है तनहाई भी दूर किनारे पर बजती है लहरोंकी शहनाई भी आज मुझे कुछ कहना है - गर्ल फ़्रेंड (संगीतकार - हेमंतकुमार)
१७. उम्र हुई तुम से मिले फिर भी जाने क्यूँ ऐसे लगे जैसे पहली बार मिले हम - बहुरानी (संगीतकार - सी. रामचंद्र)
१८. आसमाँ पे है खुदा और जमीं पे हम आजकल वो इस तरफ़ देखता है कम - फिर सुबह होगी
१९. फिर ना कीजे मेरी गुस्ताख निगाही का गिला देखिये आप ने फिर प्यार से देखा मुझ को - फिर सुबह होगी
२०. दो कलियाँ बचपन की - फिर सुबह होगी
२१. वो सुबह कभी तो आएगी - फिर सुबह होगी
२२. जो "बोर" करे यार को उस प्यारसे तौबा - फिर सुबह होगी (एक धमाल विनोदी कव्वाली)
२३. तुम चली जाओगी परछाईयाँ रह जाएगी कुछ ना कुछ हुस्न की रानाईयाँ रह जाएगी - शगुन
२४. तुम अपना रंजो गम - शगुन
२५. बुझा दिये है खुद अपने हाथो मुहब्बतों के दिये जला के - शगुन
२६. जिंदगी जुल्म सही जब्र सही गम ही दिल की परियाद सही रूह का मातम ही सही... हम ने हर हाल में जीने की कसम खायी है - शगुन
२७. पर्वतोंके पेडों पर शाम का बसेरा है - शगुन
२८. ये पर्बतोंके दायरे ये शाम का धुआँ ऐसे में क्यूँ न छेड दे दिलों की दास्ताँ - वासना (संगीतकार चित्रगुप्त)
२९. अश्कोंमें जो पाया है वो गीतोंमें दिया है उस पर भी सुना है के जमाने को गिला है - चाँदी की दीवार
३०. अब कोई गुलशन ना उजडे अब वतन आज़ाद है - मुझे जीने दो
३१. रात भी है कुछ भीगी भीगी चाँद भी है कुछ मध्यम मध्यम - मुझे जीने दो
३२. नदी नाले न जाओ श्याम तोरे पैया पडूं - मुझे जीने दो
३३. माँग में भर ले रंग सखी री आँचल भर दे तारे मीलन रितु आ गयी- मुझे जीने दो
३४.यहाँ तो हर चीज बिकती है बाबुजी तुम क्या क्या खरीदोगे - साधना
३५. मितवा, मितवा, लागी रे कैसी ये अनबुझ आग - देवदास
३६. किस को खबर थी ऐसे भी दिन आएंगे - देवदास
३७. आन मिलो आन मिलो श्याम साँवरे - देवदास
३८. मैने चाँद और सितारोंकी तमन्ना की थी मुझ को रातोंकी सियाही के सिवा कुछ ना मिला - चंद्रकांता (संगीतकार - एन. दत्ता)
३९. जब भी जी चाहे नयी दुनिया बसा लेते है लोग एक चेहरे पे कई चेहरे लगा लेते है लोग - दाग
४०.मायूस तो हूँ वादेसे तेरे, मैं अपने खयालोंके सदपे तू पास नहीं और पास भी है - बरसात की रात (या चित्रपटातील माझे अत्यंत आवडीचे गाणे)
४१. मैंने शायद तुम्हे पहले भी कहीं देखा है - बरसात की रात
४२. जिंदगी भर नहीं भूलेगी वो बरसात की रात
४३. गरजत बरसत सावन आयो रे - बरसात की रात (साधारण अशाच मुखड्याचे गीत रोशनच्या "मल्हार" मध्ये लताने गायले आहे. "गरजत बरसत भीगत आईलो" ती पारंपारिक रचना आहे, मला ती जास्त आवडते)
४४. ऐसी खुशी लेके आया चाँद - बरसात की रात
४५. मेरे साथी खाली जाम, तुम आबाद घरोंके वासी मैं आवारा बदनाम - दूज का चाँद (रोशन)
४६. गीत मेरा सुलाए जगाए तुझे प्यार के पालने में झुलाए तुझे - सुरत और सीरत ( या चित्रपटात हे एकच गीत साहिरचे आहे, बाकी सर्व शैलेन्द्रची, संगीतकार - रोशन)
४७. निगाहें मिलाने को जी चाहता है - दिल ही तो है
४८. तुम अगर मुझ को न चाहो तो कोई बात नहीं - दिल ही तो है
४९. तुम्हारी मस्त नज़र गर इस कदर नही होती - दिल ही तो है
५०. संसारसे भागे फिरते हो भगवान को तुम क्या पाओगे - चित्रलेखा
५१. छा गये बादल नील गगन पर घुल गया कजरा साँझ ढले - चित्रलेखा
५२. कहे तरसाए जियरा - चित्रलेखा
५३ मन रे तू काहे न धीर धरे - चित्रलेखा

यापैकी प्रत्येक गाण्यावर एक स्वतंत्र लेख लिहिता येईल. पण आपण म्हटल्याप्रमाणे फक्त गाणे लिहून सलाम करावा हेच उत्तम.

साहिर म्हणजे खल्लासच चीज आहे. पण संजोपराव आणि खुद्द विनायकरावसुद्धा एक सुंदर गीत कसे विसरले? (की ते साहिरचे नाही? हो, आमचे अज्ञानही विनायकांच्या ज्ञानाइतकेच महान आहे)

कभी खुद पे कभी हालात पे रोना आया
बात निकली तो हर-इक बात पे रोना आया

कौन रोता है किसी और के खातिर ऐ दोस्त
सब को अपनीही किसी बात पे रोना आया (खल्लास!)

साहिर म्हणजे न संपणारी गोष्ट आहे हेच खरे.

- दिगम्भा

नुस्ती गाण्याची यादी देण्यापेक्षा आपण आपल्या विविध गाण्याच्या बद्दलच्या भावना लिहिल्यात हेच जास्त उत्तम झाले, with due respect to विनायक !! नाहीतर चित्रपटाच्या परिक्षणामधे चित्रपटाची कथा लिहिण्यासारखे वाटले असते

दिगम्भा

"कभी खुद पे कभी हालात पे रोना आया" हे गाणे साहिरचेच आहे. तशी बरीच गाणी विसरलो. एका बैठकीत जेवढी आठवली तितकी लिहीली. धर्मपुत्र, ताजमहल, बाबर, दीदी वगैरे चित्रपटातील गीते राहीलीच. सचिनदेव बर्मन यांचे चाहते अंगारे, जीवनज्योती, लालकुंवर. राधाकृष्ण , शहेनशहा वगैरे चित्रपटातील गाणी विसरलो म्हणून नाराज होतील.
संगीतकार रवीची गाणी मात्र विसरलो नाही, तर मला ती आवडत नाहीत म्हणून मुद्दाम गाळली आहेत. अजून ३-४ प्रतिसाद लिहायचे आहेत.

आवडाबाई
मला जर शब्दांची/ भाषेची देणगी असती तर माझे नाव माधव मोहोळकर किंवा संजोप राव नसते का?
आपल्याला काही लिहायचे असेल तर जरूर लिहा. मला आनंदच होईल.
विनायक

मला जर शब्दांची/ भाषेची देणगी असती तर माझे नाव माधव मोहोळकर किंवा संजोप राव नसते का?

हे काय भलतेच? आम्ही आता (हिंदी चित्रपटात एखाद्याला फाशीची शिक्षा दिल्यानंतर न्यायमूर्ती मोडतात तशी ) आमची लेखणी मोडूनच टाकावी काय? साहिरच्या शब्दांतच सांगायचे तर 'गम कुछ इस कदर बढे, की मैं घबराके पी गया, इस दिल के बेदिली पे तरस खाके पी गया, ठुकरा रहा था मुझको बडी देरसे जहां, मैं आज इस जहान को ठुकराके पी गया' असे आमचे लिखाण!
विनायक,अपेक्षेप्रमाणेच अभ्यासपूर्ण प्रतिसाद. साहिरच्या संग्राह्य गाण्याची यादी आयतीच मिळाली! पुढच्या प्रतिसादांची वाट पहात आहे.
आपणा सर्वांचे आभार. असे लेख लिहिणे यात प्रामुख्याने स्वतःला मिळणारा आनंद हा स्वार्थी हेतू असतो, हे खरे असले तरीही.

सन्जोप राव

गीतकार साहिरच्या कारकीर्दीचे मी चार टप्पे मानतो.

१. १९५० ते १९५७ - याला सचिनदेव बर्मन पर्व म्हणू या. कारण या काळात त्याने प्रामुख्याने त्यांच्यासाठीच गीते लिहिली. यातील अजूनही बरीचशी गाणी मलाही माहिती नाहीत. "सजा" मधल्या " तुम न जाने किस जहाँ में खो गये" पासून सुरूवात झाली. मग देव आनंदच्या बाजी, टॅक्सी ड्रायव्हर, फंटुश, घर नं. ४४, मुनीमजी, जाल बऱ्याचशा चित्रपटांसाठी त्याने गाणी लिहिली. देव आनंदच्या व्यक्तिमत्वाशी सुसंगत अशी हलकीफुलकी गाणी लिहिली, ती बरीच लोकप्रिय पण झाली. पण "जाये तो जाये कहाँ", "दुखी मन मेरे, सुन मेरा कहना" वगैरे गाणी मला कविता म्हणून सामान्य वाटतात. मात्र "जाल"मधले "पिघला है सोना दूर गगन में फैल हरे है शाम के साये", घर. नं ४४ मधले "फैली हुई है सपनोंकी बाहे", तसेच "मुनीमजी" मधले " साजन बिन नींद न आए" ही मला अतिशय आवडतात.

देव आनंद शिवाय इतर चित्रपटांपैकी "देवदास" मधली जास्त प्रसिद्ध झाली. संजोप रावांनी "जिसे तू कबूल कर ले" चा आवडत्या गाण्यांमध्ये उल्लेख केला आहे म्हणून एक मजा सांगतो. शकील बदायुनींनी १९५३ सालच्या दिल ए नादान मध्ये एक गाणे लिहिले होते "जो खुशीसे चोट खाए वो जिगर कहाँ से लाऊँ". त्यातल्या ह्या ओळी पहा.

मुझे तेरी आरजू है
मेरे दिल में तू ही तू है
बसे गैर जिस में आकर
मैं वो घर कहाँ से लाऊँ

आता १९५५ सालच्या "देवदास" मधल्या "जिसे तू..." मधल्या या ओळी पहा.

तुझे और की तमन्ना
मुझे तेरी आरजू है
तेरे दिल में गम ही गम है
मेरे दिल में तू ही तू है

आता याला काय म्हणावे?

बाकी "अंगारे " मध्ये तलत चे एक सुंदर गीत आहे, " डूब गये आकाश के तारे जाके न तुम आये". त्यातल्या

बहते बहते चाँद की कश्ती दूर गगन में खोने लगी
आस की इक नन्हीं सी किरन थी वो भी ओझल होने लगी

अशा सुंदर ओळी आहेत. आणखी राधाकृष्ण, शहेनशहा, जीवनज्योती वगैरे चित्रपटातली गीते मीच जास्त ऐकली नाहीत.

सचिनदेव बर्मन सोडून त्या काळात मदनमोहनसाठी "रेल्वे प्लॅटफॉर्म" मध्ये, अनिल बिस्वास साठी "दो राहा" मध्ये (एकच गाणे), जयदेव साठी "जोरू का भाई" व श्यामसुंदर "अलिफ़ लैला" साठी गाणी लिहिली. यातील बरीचशी गाणी अप्रसिद्ध असली तरी देव आनंदच्या वर सांगितलेल्या चित्रपटातल्या गाण्यांपेक्षा जास्त सुंदर आहेत. ज्यांनी "चाँद मध्यम है", "मुहब्बत तर्क की मैंने", "अब तेरा इंतजार कौन करे" आणि "बहार आई खिली कलियाँ" ज्यांनी ऐकली आहेत त्यांना मी काय म्हणतो ते समजेल.

त्यानंतर १९५७ मध्ये 'प्यासा' आला.

क्रमशः

वा विनायकराव,

आपला व्यासंग पाहून थक्क झालो. बहोतही अच्छे!

तात्या.

मंडळी

इथे मी साहिरवर जे काही लिहिले त्यावर आवडाबाई, राजू ८२, ईश्वरी यांना आवडलेले दिसत नाही. त्यामुळे ज्यांना पुढचे लेखन वाचायची इच्छा आहे त्यांनी, विशेषतः दिगम्भा, सर्किट, ऐहिक, तात्या यांनी , ते संजोपरावांच्या अनुदिनीवर वाचावे अशी विनंती आहे. तसेच आवडलेल्या गाण्यांचा प्रकल्पही "भरघोस" प्रतिसादांमुळे रद्द करण्यात आला आहे. यापुढे साहिरवर (आणि बहुतेक अन्य कुठल्याही विषयावर) मी काही लिहिणार नाही.

विनायक

आपले येथे लिहिणे बन्द करावे असा हेतू कधीच नव्हता, पण ते माझे वैयक्तिक मत आहे आणि तसा तो असण्याचा माझा अधिकार आपणही मान्यच कराल

२-३ निगेटिव्ह प्रतिक्रियामुळे लिहिणे बन्द करण्यापेक्षा इतर कौतूक करणार्यान्चा मान राखून लिहित रहावे !!
निदान मी तरी असा विचार केला असता. अर्थात हे ही माझे वैयक्तिकच मत आहे.

संजोपराव, आपका लेखन मुझे बहुत ही उत्तम लगा, मैं आपके ब्लॉग पर भी जाकर साहिर के बारे में पढ़ चुका हूँ... बहुत उम्दा लिखते हैं आप... मैं भी हिन्दी फ़िल्मी गीतों का दीवाना हूँ, कभी समय मिले तो मेरे ब्लॉग पर भी आईयेगा, जो कुछ टूटा-फ़ूटा मैं लिखता हूँ उसका रसास्वादन कीजिये... दरअसल १९५५ से १९७० तक का समय फ़िल्मी गीतों के स्वर्णकाल के रूप में जाना जायेगा... जब एक साथ सारे दिग्गज लिखते थे और उनमें अहं का कोई टकराव नहीं था, सभी के आपस में मधुर सम्बन्ध थे, जबकि आज चार फ़िल्में करने के बाद एक दूसरे का मुँह नहीं देखते, आलोचना करते हैं, भले ही नाक से या कहीं और से गाते हों या माइक को बीयर की बोतल समझकर उल्टा-सीधा करते रहते हों... ना ही गीतकारों में वह पाकीजगी बची है ना संगीतकारों में वो सुर... अब और क्या कहूँ...

http://sureshchiplunkar.blogspot.com

सन्जोप राव,
(इथे राव हे आदरार्थी नाव म्हणून वापरतोय).

काय झकास लेख लिहिलाय. वाचून काही उत्तमोत्तम गीतांची उजळणी झाली आणि काही वेळ मजेत गेला.

तुमच्या "तुम्ही उपक्रमवर का येता" ह्या चर्चाप्रस्तावाच्या प्रतिसादानंतर मी तुमच्या लेखनाचा "फॅन" झालो आहे. पण बरेच दिवसात तुमच्याकडुन काही विषेश विनोदी लेखन नाही... (तुम्ही ते इतर कुठल्यातरी संकेतस्थळावर करत असाल तर त्याचा पत्ता जरा कळवा).

खिरे

सर्व हिंदी चित्रपट गीतकारांमध्ये व शायरांमध्ये साहिर लुधियानवीचे नाव मी प्रथम क्रमांकाने घेईन. साहिर लुधियानवीने आपली गाणी व गज़ल स्वाभिमान राखून लिहिली. साहिरचा नायक किंवा नायिका कधीही स्वाभिमान शून्य किंवा स्वत्व हरविलेली नसतात. प्रत्येक गाणे वास्तवाचे भान ठेवून, आपले पाय जमीनीवर घट्ट रोवून, जीवनाबद्दल अतिशय सकरात्मक दृष्टी देणारे असते. मग ती एखादे प्रेमगीत असो (दिन है बहारके तेरे मेरे इकरारके, हम आपकी आखोंमे इस दिल को बिठा दें तो) किंवा सामाजिक जाणीवेने झालेली वेदना असो (औरतने जनम दिया मर्दोंको, जिन्हे नाज़ है हिंद पर वो कहाँ हैं). साहिरचा नायक किंवा नायिका कधीही विफल झालेल्या अवस्थेत रडणार नाहीत, किंवा नशिबाला दोष देत वेडे होणार नाहीत.

जीवन जसे आहे तसे स्वीकरा व प्राप्त परिस्थितीतून मार्ग काढा असा संदेश प्रत्येक कवितेत साहिर देत असतो. जरी जीवन दु:खाने भरलेले असले (कभी खुदपे कभी हालातपे रोना आया) तरी केवळ हेच सत्य नसून त्यातूनच आपण पुढे जायचे आहे( न मुहॅ छुपाके जिओ और न सर झुकाके जिओ, मैं जिंन्दगीका साथ निभाता चला गया).

साहिरचा प्रेमवीर प्रेम करताना सभ्यतेच्या मर्यादा कधीही ओलांडत नाही (हम आपकी आखोंमें इस दिलको बिठा दें तो), उलट प्रेम हे त्याच्या आयुष्यात एखाद्या भेटीसारखे (तोह्फा) येते (मिलती हैं जिन्दगीमें महोब्बत कभी कभी). प्रेम करताना तो सर्वस्व अर्पण करायला तयार असतो, प्रेयसी ही फक्त माझी, बाकी कोणाची होऊच शकत नाही ही त्याची भावना सच्चीच असते (तुम अगर मुझको न चाहो तो कोई बात नही), पण हक्क दाखवून तिच्या मताचा किंवा भावनेचा अपमान करणे हे त्याला मान्य नाही. जर प्रेम सफल झाले तर स्वर्गसुखच पण अन्यथा उफ न करेंगे लब सी लेंगे आसू पी लेंगे असे आयुष्य काढायची त्याची तयारी आहे.

ज्या उत्कटतेने साहिरने प्रेम गीते लिहिली तशीच भजने लिहिली (अल्ला तेरो नाम इश्वर तेरो नाम). काही वेळा हे भजन आहे की प्रेम गीत असा प्रश्न पडेल (आज सजन मोहे अंग लगा लो,जनम सफल हो जाए), सदरच्या गाण्यात वर वर पहाता एक प्रेमवेडी आपल्या प्रियकरासाठी आतूर झालेली आहे असे वाटेल परंतू एक भक्त आपल्या देवाकडे भेटीची आस बाळ्गून प्रार्थना म्हणते आहे हे ध्यानी येते. या भजनावरून साहिरवर सूफी साहित्याचा असलेला प्रभाव लक्षात येतो. ना तो कारवॉकी तलाश हैं मध्ये अखेरीस असलेल्या कडव्यांमध्ये जब जब कृष्ण की बन्सी बाजी पासून पुढे सर्व कव्वाली प्रेम गीत असूच शकत नाही, ते एक प्रेमवेडी मीरा आपल्या कृष्णासाठी आळवणी करीत आहे असेच वाटते. मला वाटते की साहिर हा अमिर खुसरोंचा पट्टशिष्य असावा. कारण अमीर खुसरो अश्या गीतांसाठी प्रसिध्द होते. मी ऐकल्याप्रमाणे वरील कव्वाली मूळ अमीर खुसरोंचीच आहे. तज्ज्ञांनी, जाणकारांनी खुलासा करावा.

असो. साहिर जसा मला जाणवला, जसा भावला तसा मी सादर केला. साहिरच्या अनेक गीतांबद्दल खूप लिहावे असे वाटते. पुन्हा केव्हातरी.

धन्यवाद.