आज सकाळी लायब्ररी उघडायच्या अर्धा तास आधी गेलो तरी ६वा नंबर होता :(. दरवर्षी जरा उशीरा गेलं तरी गाळ हातात पडत असे.आज मात्र सुरवातीलाच "आवाज" हातात आला आहे. :)
असो.

मुखपृष्ठावर खास "आवाज" ला शोभेलशी वात्रट खिडकी आहे.. ;) ती मस्त आहे.. त्यामानाने आतील खिडक्यांचे प्रयोग मात्र ठिक. अंक नुकताच चाळला आहे. डिट्टेलवार मत वाचल्यावर इथेच देतो :)

----

आवाज मधील बर्‍याचशा गोष्टी वाचून झाल्या.. एकूण अंक कसा आहे विचाराल तर "ठिक आहे" असे सांगेन. काहि कथा जसे सौ. मंगला गोडबोल्यांची "पेज थ्री" अथवा अवधूत परळकरांचा सिंदबाद नग्न लोकांच्या देशात जातो ती "सिंदबादची साठावी सफर" छान वाटली. बाकी गंगाराम गवाणकरांची "लेटमार्क"ही आवडली. इतरही काहि गोष्टी चांगल्या होत्या....
मात्र
कोणतीही गोष्ट वाचून खळाळून हसलो नाहि, ह.ह.पु.वा. करणारे कोणतेहि गद्य लिखाण नव्हते.

खिडक्यांबद्दल बोलायचे तर मुखपृष्ठावरील खिडकी मस्त. बाकी आहेत म्हणून आहेत.

चित्रमालिका, व्यंगचित्रे यात मात्र बरेचसे खास टोले आहेत. त्यात विकास सबनीस, विवेक मेहेत्रे, एस्. व्ही कंदिलकटला इ. व्यंगचित्रकारांनी मात्र अंकात जान आणली आहे :) काहि चित्रे तर जहबहर्‍या आहेत.

माझे गुणांकन: ६/१०

-(चिकित्सक) ऋषिकेश

भारतातील सदस्यांनी येथे दिवाळी अंकांचे परीक्षण/माहिती/ टिका इ. इ. दिले/ केले तर आम्हाला दूर बसून दिवाळी अंकांची मजा लुटता येईल.

अवांतरः खळाळून हसू न येण्याचे कारण कोणते वाटते? विनोदांत नावीन्य नाही की दृकश्राव्य माध्यमांमुळे वाचनातील विनोद सपक वाटू लागले आहेत?

मला मायबोलीची दिवाळी अंकाची सजावट खूप आवडली. संस्थळाच्या दिवाळी अंकात सजावटीत नंबर एकवर वाटते आहे,
लेखन अजून वाचले नाही. उपक्रमचे संपादकीय , मायबोलीचे संपादकीय जालीय अंकाला शोभणारे आहेत. नमोगताचे संपादकीय जरा निराशेचा सूर काढत आहे . विचार उजळून जावे असा आशावादाचा अभाव त्यात दिसतो. नमोगताच्या दिवाळी अंकातील सहा-सात कथांपैकी 'श्री गणेश खानावळ' कथा जबरदस्त वाटली, 'तु नसतांना' ही मस्तच आहे. बाकीच्या कथा लांबलचक असल्यामुळे जरा आस्वाद घ्यायचा कंटाळा येतो, ज्यात 'संशोधन, सुकाळसौदा, मि. ईस्टवूडचे साहस तरी पुनर्वाचन करुन पाहतो, म्हणजे त्याचाही आनंद घेता येईल असे वाटते, अर्थात कथांचा आनंद व्यक्तीसापेक्ष असल्यामुळे कथेच्या आवडी-निवडीबाबत मतभेद असू शकतात.

आवाज नंतर "साप्ताहिक सकाळ" हातात आला आहे. याचे मला वाटलेले सर्वात मोठे आकर्षण म्हणजे अनिल अवचटांचा लेख. :) त्यांचं नाव वाचलं आणि अंक हातात पडल्या पडल्या वाचायला घेतला. अपेक्षेप्रमाणे अतिशय सुंदर लेख. "मॉरिशसचा धडा" या लेखात त्यांच्या मॉरिशस भ्रमणाचे वर्णन आहे. पण अनिल अवचट पर्यटनाला गेले नसून एका निसर्गाला वाचवू पहाणार्‍यांचे काम पहायला गेले आहेत. मॉरीशसमधील पक्षी, वनस्पती वगैरे वाचवणार्‍यांची माहिती देणारा उत्कृष्ट लेख. शेवटही खास शैलीतला..अस्वस्थ करणारा.. विचारात टाकणारा..

या नितांतसुंदर लेखाशिवायही या अंकात वाचनीय असे भरपूर आहे. म्हणजे भरपूर लेख नसले तरी लेख अतिशय विस्तृत आहेत. काहि लेख अगदी ३०-३० पानांचे आहेत. पण काहि अपवाद वगळता सगळेच माहितीपूर्ण आहेत. सुहास कुलकर्णींचा "लोकशाहि जिंदाबाद" हा भारतीय लोकशाहीचा आढावा घेणारा व जगातील विविध लोकशाहींबरोबर तुलना करताना भारतीय वेगळेपण अधोरेखीत करणारा लेख उल्लेखनीय आहे. शिल्पा शिवलकरांचा "जगण्याविषयी बोलू काहि" हा वृद्धांसाठी लिहिलेला बराचसा तर्कशुद्ध लेख, मिलिंद बोकील यांचा ऑस्ट्रेलियातील आदिवास्यांवरचा लेख, "शब्द पाखरांचे" हा पक्षांच्या विविध आवाजांवरील श्रीकांत इंगळहळीकर यांचा रोचक लेख, धनंजय कुलकर्णींनी तटस्थ नजरेतून सांगितलेला "तेलंगाणाचा तिढा" व त्यानिमित्ताने दिसून आलेला टोकाचा प्रांतवाद ही या अंकाची आणखी काहि ठळक वैशिष्ट्ये

त्यातील कथा मात्र ठिक वाटल्या. (तसेहि सानियांच्या कथा मला आवडत नाहि त्यामुळे पुर्वग्रहदुषित दृष्टी असण्याची शक्यता आहे)

मुखपृष्ठावर "भार्गवी चिरमुले" यांचे सोज्वळ प्रसन्न टाईपचे छायाचित्र आहे. :-)

एकूणच भरपूर लेख देऊन त्यात चांगले शोधायला लावणार्‍या आवाजच्या तुलनेत कमी पानांच्या या अंकात बरेच दर्जेदार लेखन वाचायला मिळाल्याने हा अंक आवडला. जरूर वाचावा असा. (माझे भविष्यहि चांगले दिल्याने खूपच आवडला ;) )

(माझे सर्वसाधारण गुणांकनः ८/१०)

ऋषिकेश

सालाबादाप्रमाणे या वर्षीही लिखित स्वरुपातील दिवाळी अंकांचा सुकाळ आहे. सगळे अंक वाचणे केवळ अशक्य आहे, त्यामुळे त्यातले आपल्याला आवडलेले काय हे इथे मांडल्यास तेवढेच, किंवा ते ते अंक वाचणे शक्य होईल, म्हणून हा चर्चा प्रस्ताव.
सुरुवात करतो लोकप्रभाच्या दिवाळी अंकापासून. कुपोषित आणि ऍनिमिक दिसणार्‍या कतरीना कैफच्या मुखपृष्ठावरुन जाऊ नका. हा अंक खरोखर सुरेख आहे. 'स्वेटर' हे प्रवीण टोकेकरांचे संपादकीय वाचावे. रुढार्थाने ते संपादकीय वाटावे असे नाही, जेमतेम एक पानभर लिहिलेल्या या हळव्या लेखात या 'ब्रिटिश नंदी'ने मजा आणली आहे. 'दिवाळीचे सोळा दिवस' हा काडीमास्तराचा लेखही धमाल आहे.वसंत पवार या गुणी पण शापित संगीतकाराविषयीचा विश्वास पाटील यांचा आणि तेंडुलकरांवरचा राजू परुळेकरांचा लेखही उत्तम. गुणी कलाकारांची सुगी संपली की त्यांची अवस्था दयनीय होते, हे बर्‍याच लोकांनी सांगून झालं आहे. पण आजही ही परिस्थिती तशीच आहे आणि कालपरवा तर वयोवृद्ध तपस्वी संगीतकार श्रीनिवास खळे यांना या वयात शासनदरबारी हेलपाटे घालावे लागले हे वाचून अत्यंत यातना झाल्या. परुळेकरांनी बाकी जरा जास्तच 'मी-मी' केले आहे. एखाद्या प्रसिद्ध माणसाविषयी लिहिताना लोकांना 'त्यांची माझी किती घट्ट ओळख होती आणि त्यांचे माझ्यावर कित्ती किती प्रेम होते आणि माझ्या आईच्या हातच्या सुरळीच्या वड्या खाताना ते म्हणत की...' हे सांगितल्याशिवाय का रहावत नाही कुणास ठाऊक. (अगदी एका विशिष्ट विषयाला वाहिलेल्या एका जालांकातला एक सुंदर लेखही या शापातून सुटलेला नाही! बाकी जालावरील इतर सुमार व्यक्तिचित्रांविषयी तर न बोलणेच बरे! अगदी उदाहरणच द्यायचे झाले तर...असो.)
'लैलाची चित्तरकथा ' हा लेख टाळून पुढे गेलो आणि इब्राहिम अफगाणच्या 'फराज' यांचा परिचय करुन देणार्‍या 'शोला हूं, जल बुझा हूं...' या अप्रतिम लेखात गुंतून पडलो.

'अब के बिछडे तो शायद कभी ख्वाबों में मिले
जिस तरह सूखे हुए फूल किताबोंमें मिलें'
किंवा
कठीन है राहगुजर थोडी दूर साथ चलो
बहोत कडा है सफर थोडी दूर साथ चलो
आणि 'रंजीश ही सही' हे लिहिणारा शायर एवढीच अहमद फराज यांची (मला) असलेली ओळख. फराज यांच्या आयुष्याचे आणि शायरीचे विविध पैलू अफगाण यांनी असे पेश केले आहेत, की ज्याचे नाव ते.
'बंदगी हमने छोड दी है 'फराज'
क्या करे जब लोग खुदा हो जाये'
व्वा! शायरीची ताकद म्हणतात ती हीच असावी. हा लेख मुळातून वाचाच, पण यातला एक शेर बाकी इथे देण्याचा मोह होतो:
आज हम दार पे खींचे गये जिन बातोंसे
क्या अजब कल वो जमाने के निसाबों मे मिले
(आज मला ज्या गोष्टीसाठी फासावर चढवण्यात येत आहे, त्याच गोष्टी उद्या (भविष्यकाळात) पाठ्यपुस्तकात सापडतील)
'सपनेमें मिलती है' हा द्वारकानाथ संझगिरींचा लेख समस्त पुरुषांना आपल्या आयुष्यातील सोळा ते बावीस वर्षे या अत्यंत स्वप्नाळू, हुरहुरणार्‍या पण मूर्ख कालखंडाची आठवण करुन देणारा आहे. (स्त्रियांनी त्यांचे काय ते बघून घ्यावे!) रुपेरी पडद्यावरील गेल्या जमानातल्या नट्यांची त्यांनी अशी उफहाय आठवण काढली आहे की जी वाचून सई परांजपेच्या शब्दांत लिहायचे तर ' उस बीती हुई जवानी की कसम, हमनें भी एक ठंडी आह भर ली!' या लेखात द्वारकानाथ ( हे नाव असूनही!) बरेच धीट आणि सडेतोड झाले आहेत. उदाहरणार्थ आशा पारेखविषयी त्यांनी म्हटले आहे की... जाऊ दे, त्यांनी म्हटले म्हणून मी इथे म्हणणे योग्य नाही. पण आशा पारेख म्हटल्यावर जे आठवते, तेच संझगिरींनाही आठवले आहे, एवढेच सांगतो. आता जिज्ञासू मुळातून वाचतीलच. मराठी लेखणी अशी जरा पडद्यातून बाहेर यायला हवी. उगीच 'मी योगिता बालीचे चित्रपट तिच्या सहजसुंदर अभिनयाच्या मोहात पडून झपाटल्यासारखे बघितले. पुढे हाच कित्ता किमी काटकरने गिरवला. मल्लिका म्हणजे तर काय प्रश्नच नाही. मीनाकुमारीनंतर...' असली सारवासारवी नको.
शिरीष कणेकरांचे लेखन म्हणजे एरवी कुरकुरीत चकली सायीसकटच्या दह्यात बुडवून खावी तसे असते. 'गेले ते दिन गेले' या लेखात बाकी ही भाजणी जरा बिघडली आहे. आणि इथेही जरा मी - माझे असे जाणवतेच. 'वैजयंतीमाला मला एकदा असे म्हणाली, जूही चावला एकदा माझ्या कार्यक्रमाला आली होती...' असेलही, पण त्याचा अतिरेक झाला की या लेखकाच्या कल्पनाशक्तीच्या स्वैर भरार्‍या आहेत की काय असे वाटू लागते. 'दिल को बहलाने के लिये गालिब ये खयाल अच्छा है' या (चुकीच्या लिहिलेल्या ) शेराने या लेखाचा शेवट होतो, तेंव्हा दोन गोष्टींबद्दल आनंद होतो. चुकीचा लिहिलेला का असेना, एक चांगला शेर आठवला म्हणून, आणि लेख (एकदाचा) संपला म्हणून. यात काय समजायचं ते समजा.
बाकी अंकात विशेष असं काही नाही. (नाही म्हणायला माझ्या राशीचं भविष्य चांगलं दिलं आहे. ) पण वर लिहिलेल्या काही गोष्टींसाठी हा अंक मुद्दाम वाचावा असा आहे. जरुर वाचा.

या वर्षीचे इतर कोणते दिवाळी अंक तुम्ही वाचले? तुम्हाला त्यातलं काय आवडलं?

दिवाळी अंकांचा वाचक म्हणून अनेक अंक आपण पहातो , वाचतो. अंकाच्या आतमधे काय असेल याबद्दल उत्सुक असतोच ; पण एकेका अंकाकडून काय काय मिळेल याचा आपाल्याला काहीसा अंदाजही असतो. याची सुरवातच होते मुखपृष्ठापासून. २००८ चे काही अंक मी चाळलेत. त्याबद्दलचा सांगोपांग विचार ते वाचून होईल तसा आपण मांडूच. सध्या थोडे मुखपृष्ठांविषयी .

काही अंकांवर खिडक्या असतात. ज्याला आपण चावट म्हणू अशा प्रकारची व्यंगचित्रे. "आवाज" ने बहुदा हा प्रकार आणला असावा. ज्ञानेश सोनार ही चित्रे काढत असत. गेल्या एक् दोन वर्षाचे आवाज चे अंक पाहता , सध्या सोनार त्यात दिसत नाहीत. खिडक्या मात्र आहेत. सोनारांच्या चित्राबद्दल मला आता थोडे कुतुहल वाटते. मीदेखील कधी काळी पौगंडावस्थेतला होतो. त्याकाळात त्या वयाला अनुरूप असा हा खिडक्यांचा ऐवज मी देखील एंजॉय केला आहे ; पण काहीकाही चित्रे आठवून आता असे वाटते की , विनोद , आंबटशौक आणि ज्याला "सॉफ्ट् पोर्न्" असे म्हणतात त्याच्या सीमारेषा अतिशय धूसर वाटाव्यात असा हा प्रकार इतर दिवाळी अंकांच्या जोडीने अगदी राजरोस बसायचा. दिवाळी अंकाच्या पहिल्या दिवशी या अंकावर उड्या पडायच्या - अर्थातच पुरुषांच्या. या प्रकारात काही विसंगत आहे याची जाणीवही कुणाला असायची नाही. लैन्गिकतेच्या बाबतीत एरवी विलक्षण सोवळेपणा असणार्‍या समाजात , खिडक्यांच्या आडून स्तनानितंबांच्या लार्जर-दॅन-लाईफ अशा ऑब्जेक्टिफिकेशनबद्दल कधी चर्चा झाली की नाही ?

काल अक्षरचा २००८ दिवाळी अंक हातात घेतला. मुखपृष्ठावर षांताराम पवार यांची , आता परिचित असणार्‍या शैलीमधली कॅलीग्राफि आहे. त्यातील मजकूर आणि शैली या गोष्टी"अक्षर" च्या प्रकृतीशी एकदम मिळत्याजुळत्या आहेत. जळजळीत वास्तवाबद्दलचे भाष्य करणार्‍या "अक्षरच्या" ख्यातीशी हे मेळ खाते. कलावादी प्रकृतीशी त्याची फारकत दाखवते.

"मौजे"चा अंक उपरोक्त कलावादी परंपरांशी आपले घट्ट् नाते सांगणारा. वरील चित्र पॉल क्ली चे आहे (की प्रभाकर कोलत्यांचे , क्ली शैलीतले ? पाहून सांगावे लागेल :-) )

लोकसत्ता आणि लोकप्रभा यांची मुखपृष्ठे त्यांच्या परंपरेनुरूप. नट्यांची चित्रे. एकदा पहावे ; मग फारसा विचार न करण्यायोग्य. साप्ताहिक सकाळच्या मुखपृष्ठाबद्दलही तेच.

इतर अंकांच्या मुखपृष्ठांबद्दल थोडे पुढील पोस्ट मधे. जमल्यास काही छायाचित्रेही पोस्ट करेन म्हणतो.

ऑनलाईन दिवाळी अंकांपैकी मनोगताचा दिवाळी अंक सध्या वाचत आहे.आतापर्यंत अनुराधा कुलकर्णी ह्यांचा 'नेहमी सारखा धडपडता दिवस' हा ललित लेख, नंदन ह्यांचे कॅचर आणि कोसला विवेचन, संपादकीय (शैलीवरुन संजोव रावांचे वाटते), पेठकरांचा पडू आजारी वाटे मौज भारी हे लेखन वाचले. उल्लेखलेले सर्व लेख अतीशय वाचनीय वाटले. कॅचर आणि कोसला दोन्ही वाचलेले असल्याने नंदन ह्यांचा लेख फारच आवडला. दोन्ही कादंबर्‍यांमधील अनेक बारकावे आणि तपशील अतीशय अभ्यासपूर्ण पद्धतीने टिपलेले आहेत. अनुराधा कुलकर्णी ह्यांचा लेख नेहमीप्रमाणेच खुसखुशीत झाला आहे. पेठकर काकांनी देखिल वातवरण निर्मिती मस्त केली आहे आणि सहज ओघवते लिहिल्याने सलग वाचायला मस्त वाटले.संपादकीय देखिल संयमी मार्मिक उतरले आहे. सजावटीमध्ये मलातरी मनोगताचा आणि उपक्रमाचा दिवाळी अंक मायबोलीपेक्षा सरस वाटला. मनोगतचे (संकेतस्थळ) नवे रुप आणि रंगसंगती फारशी आवडली नसली तरी दिवाळी अंकाचे रुप मात्र आवडले.

जत्रा दिवाळी अंकात दमदार विनोदी कथा आहेत. पैठणीचा खेळ( खेळ खंडोबा ) मंगला गोडबोले, यांची कथा सुंदर आहे, पैठणीची आवड असलेल्या स्त्रीचे वेड, लग्नसमारंभात, स्वागत समारोहात, पैठणीची भाषा बोलणा-या , मैत्रीणीमधे सतत काठापदराच्याच चर्चा आणि पैठणीचा तिटकारा करणा-या गृहस्थाच्या वेदनेची मजा येते, शेवट वाचून तर हसून हसून पुरेवाट होते.

'मात्रा' ही भा.ल.महाबळ यांची कथाही अशीच सुंदर आहे. सतत दुस-या बायकांचे गूण-गाण करणा-या एका नवरोबाला वठणीवर आनणा-या उमद्या स्त्रीची कोणती ''मात्रा'' लागू होते वाचलेच पाहिजे.

प्रेमाचा सोक्षमोक्ष ( शशिकांत कोनवार ) महागाई विरुद्ध लढा (डॊ. सुभाश भेण्डे) रोम मिनिष्टर ( वसंत जोशी ) याही कथा वाचकांचे उत्तम मनोरंजन करतील.

व्यंगचित्रे चेह-यावर हसू फुलवणारे आहेत. जयवंत काकडे, अजय सावजी याचा त्याबाबतीत उल्लेख केलाच पाहिजे. बाकी खिडक्या ब-या आहेत. एकूण काय 'आवाज'दिवाळी अंकापेक्षा अधिक गूण जत्रा दिवाळी अंकाला टाकेन !!!

-दिलीप बिरुटे