मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************
श्री. शरद यांनी दिलेले दुसरे सुभाषित म्हणजे छेकापह्‍नुती अलंकार आहे.
संस्कृत अपह्‍नुतीचा अर्थ (सर्वसाधारण ):

......या छेकापन्हुतीत पुढील प्रमाणे श्लेष आहेत:
पाणिग्रहण--लग्न; हातात धरणे.
सुसरला---सरळ स्वभावाची,अगदी सरळ.
तन्वी---सडपातळ बांध्याची; बारीक
सुवंशोद्भवा---चांगल्या कुळात जन्मलेली; उत्तम प्रकारच्या बांबू पासून बनवलेली.
गौरी---गोरीपान; पांढरी
स्पर्शसुखावहा---सुखद स्पर्श असलेली.
गुणवती---सद्गुणी, जिला दोरी बांधली आहे अशी.(खुंटीला अडकवून ठेवण्यासाठी.)
मनोहारी----सुंदर
*****
मराठीतील एक छेकापह्नुती आठवते.दोन सख्यांचा (मैत्रिणींचा) संवाद आहे:
"अंबरगत कधी पयोधरांते उघडुनी पळतो दुरी , म्हणावे सांग काय गे तरी "
"तो नंदाचा पुत्र काय गे,सांग कन्हैया हरी ।"
"नव्हे गे , मारुत मेघोदरीं "
इथे ’अंबर’ आणि ’पयोधर’ या शब्दांवर श्लेष आहे.
************

.......

कृपया अर्थही द्यावा.

मला दोन्ही ओळींत सारखीच अक्षरे असलेले पण प्रत्येक ओळींत फोड वेगवेगळी केल्यामुळे वेगवेगळा अर्थ असलेले एक सुभाषित आठवते. ते असे :

तमाखुपत्रं राजेंद्र भज मा ज्ञानदायकम् |
तमाखुपत्रं राजेंद्र भज माऽज्ञानदायकम् ||

पहिली ओळ :
संधीची फोड - तम् आखुपत्रं राजेंद्र भज मा ज्ञानदायकम् . शब्दार्थ - तम् आखुपत्रं = त्या गणपतीला, भज=भक्ति कर, मा=लक्ष्मी (धन), दायक=देणारा
अर्थ - हे राजेंद्रा, धन व ज्ञान देणार्‍या त्या गणपतीची तू भक्ति कर.
दुसरी ओळ :
संधीची फोड - तमाखुपत्रं राजेंद्र भज मा अज्ञानदायकम् . शब्दार्थ - तमाखुपत्रं = तंबाखूचे पान. भज=नादी लाग, मा=नको, अज्ञान=ज्ञानाचा अभाव
अर्थ - हे राजेंद्रा, अज्ञान देणार्‍या (निर्माण करणार्‍या) तंबाखूच्या पानाच्या नादी तू लागू नको (सेवन करू नको).

तातेन कथितं पुत्र, पत्र लिख ममाज्ञः
न तेन लिखितं पत्र, पितुराज्ञा न लङ्न्घिता |
(वडिलांनी सांगितले, मुला माझ्या आज्ञेनुसार पत्र् लिही. त्याने पत्र लिहिले नाही आणि वडिलांची आज्ञादेखिल मोडली नाही.)

तातेन कथितं पुत्र, पत्र लिख ममाज्ञः
नतेन लिखितं पत्र, पितुराज्ञा न लङ्न्घिता |
(नतेन = नम्रपणाने)

Doing what you like is freedom. Liking what you do is happiness.