नुसतेच चर्चा व्हावी असे म्हणायचे?
आपले पण काही मुद्दे/विचार द्या ना या चर्चेत...

का व्हावी ही चर्चा असं तुम्हाला वाटतं?

आपला
गुंडोपंत

नुसते ऐकूनच फार वाईट वाटते, तुम्ही तर या कुटुंबाची फरफट याची डोळीं बघितली आहे...

आपल्या समाजात कर्जाच्या अर्थकारणाचे गणित मनापासून समजलेले नाही.

ग्रामीण बँकेची छोटी-छोटी कर्जे साधारणपणे परत फेडली जातात, असे मी ऐकून आहे. अति-लघु-पतपेढी (मायक्रोक्रेडिट?) संस्था महाराष्ट्रात कार्यरत आहेत का?

(हे कुटुंब दुर्दैवी होते, ते होतेच. पण बाकी तरुण लोकांचा रेशीम-व्यवसाय सफल झालेला दिसला का? की "सक्सेस स्टोरी" अवघीच सुरस-कथा होती?)

आपली या विषयातली कळकळ जाणवली.
पण खालचे वाक्य मात्र खटकले. असे वातले की तुम्ही एका मोठ्या समुहाला 'लेबल' करून कुचकामी ठरवताय. हे धोकादायक आहे. नाकारण्या पेक्षा यांना स्विकारून जास्त फायदा आहे हे निश्चित!

भारत आणि इन्डियातला फरक तो हाच.
असे तुम्हाला वाटले तरी शहरी तरुण पीढीला याची जराशी जाणीव व योग्य दिशा मिळाली की काय घडू शकते याचे उत्तम चित्रण डॉ. अभय बंग यांनी आयोजित केलेल्या शिबिरात दिसत नाही का?
डॉ अभय बंग (बहुदा निर्माण नावाने) एक कार्यशाळा आयोजित करातात. ही कार्यशाळा एकदा नाही तर अनेक भागात घेतली जाते.
या शिबिरात सहभागी होवून आलेल्या मुलामुलींची मते ऐकल्यावर
इंडीयातून भारताकडे परतु शकणारी एक मोठी पीढी आहे. फक्त योग्य ते मार्गदर्शन आवश्यक आहे याची खात्रीच पटते!

मला वाटते तुमच्या साप्ताहिक सकाळ मध्येच यावर एक लेखमाला सध्या सुरु आहे.
मात्र ग्रामीण व शहरी हा फरक आणि
शहरी, हपापलेला निलाजरेपणा फक्त भारतातच नाही तर जागतिक आहे याची शंकाच नको!
माझ्या अंदाजाने अमेरिकेतही हे चित्र साधारणपणे असेच असावे.

आपला
गुंडोपंत

सामजीक विषमता काळजी करण्यासारखीच होत चालली आहे. एकी कडे वाढणारी "गर्भदरीद्री" तर दुसरीकडे "नवश्रीमंती" ...
आपण मांडलेल्या प्रस्तावाचा आवाका मोठा आहे. पण (येथे स्वतंत्रपणे लिहीण्यास त्यानिमित्ताने) सुरवात करत आहात तेंव्हा स्वागत.

मी गेली ८ वर्षे पत्रकरिता करत असताना राज्यातली खूप खेडी फिरले.

या संदर्भातील अनुभव वाचायला आणि जमल्यास छायाचित्रे पहायला आवडतील.

भारतात खास करून ग्रामिण भागात कोणी कोणता व्यवसाय करावा याचे विचार घेतल्यास धक्कादायक चित्र समोर येइल. सोम्या करतोय आणि पैसा मिळवतोय म्हणून गोम्याला सुद्धा तेच करायचे असते. सोम्याची क्षमता गोम्याची क्षमता याचा विचारच केला जात नाही.

कोणत्याही व्यवसायात अनिश्चितता असतेच. एन्रॉन कंपनी किंवा सिटीबँक सारख्या जगड्व्याळ कंपन्याही जिथे डबघाईला येतात, तिथे शेणोलीतल्या रेशीम उद्योजकांची काय कथा? असो.

कोणत्याही व्यावसायिकाचे नुकसान होऊन त्याला आत्महत्या करावी लागणे ही घटना अत्यंत दु:खद आहे. परंतु इतर 'बर्‍या परिस्थितीतील' रेशीम व्यावसायिकांच्या मनातील साशंकता हीच त्यांच्या यशस्वी होण्यामागची गुरूकिल्ली आहे. सर्वकाही उत्तम चालले आहे असे वाटू लागले तर स्पर्धात्मक बाजारपेठेत त्यांचा व्यवसाय मागे पडेल. बदलत्या परिस्थितीशी सातत्याने संघर्ष हाच या नागड्या अर्थकारणाचा वसा आहे.

कित्येक शतके एकाच प्रकारची संरक्षक विचारसरणी ('ठेविले अनंते...') जनमानसात रुजल्यामुळे आक्रमक व्यावसायिकता नष्ट झाली. नवनव्या विचारांना चालना मिळून त्याप्रमाणे वर्तन करणे नष्ट झाले. भारताला विचार आणि कृती -दोन्ही बाबतीत जडत्व आले.
भारतातील इंडिया आणि भारत ही दरी आर्थिक उदारीकरणामुळे रुंदावत जाण्याचे प्रमुख कारण हेच आहे असे मला वाटते. जागतिक सपाटीकरणाच्या धुमाळीत हे संरक्षक धोरण फोलपटासारखे उडून गेले. ज्यांना नवा विचार कळला ते व्यावसायिक पुढे घुसले.त्या नवनव्या व्यवसायांत सहभागी झालेल्यांची प्रगती झाली.

शेतीचेही तेच! शेती हा व्यवसाय आहे हे आता(तरी) शेतकर्‍यांनी जाणले पाहिजे. व्यवसायाचे नियम, तो चालवण्याची शिस्त आणि त्यातल्या अनिश्चितपणावर मात करण्यासाठी केलेल्या तरतुदी यावर अभ्यास करून शेती केली पाहिजे. भारताकडे शेती उत्पादनांची प्रचंड क्षमता आहे. परंतु जोवर शेतकरी सरधोपट पद्धतीने शेती करत राहील तोवर ही क्षमता पूर्णपणे विकसीत होणार नाही. शेतीतून फायदा होणार नाही. पहिल्या हरितक्रांतीमुळे रासायनिक खतांचा आणि औषधांचा भरमसाट मारा करून शेतकर्‍यांनी उत्पादन वाढवले खरे! पण मूळ जमिनीचा कस कमी झाल्याने शेतीची उपज क्षमता कमी झाली. आक्रमक शेती करताना हे संभाव्य धोकेही लक्षात घेतले पाहिजेत.

जेथेजेथे शेतकरी नवनवे प्रयोग करून आक्रमक शेती-व्यवसाय करत आहेत तेथे त्यांना यश मिळाले आहे याची अनेक उदाहरणे आहेत.
यासाठी अनेक अव्यावसायिक/निमव्यावसायिक संस्था त्यांना मदत करत आहेत. हा व्यवसाय शेतकर्‍यांना फायदेशीर होण्याबरोबरच त्याची कार्यक्षमता (एफीशिएन्सी) वाढायला हवी.

अन्यथा हळूहळू खासगी व्यावसायिकांना शेती हा व्यवसाय करू देण्यास भारताची संभाव्य सरकारे गंभीर विचार करू लागतील.

आपले अनुभव वेगळे आहेत. ते नक्कीच शेअर करा,
वाट पाहतो आहोत,

उत्साहात सुरू झालेले अनेक प्रयोग अनन्त अडचणीमुळे फसलेले मी पाहिले आहेत.
असे होते खरे. मी पण पाहिले आहेत असे प्रयोग.
वाईट वाटते.
आपला
गुंडोपंत

बहुधा त्यांना शेतीयोग्य जमीन असे म्हणायचे असावे, असे वाटते.